Morgunblaðið - 22.09.1991, Side 14

MORGUNBI.AÐIÐ SUNNUDÁGUR 22. sfeþTEMÉER 1991
1*4

* /
GROÐURHUSAAHRIFIN:
Viðtal: Elín Pálmadóttir
MIKIL umræða er nú hvarvetna um svonefnd gróðurhúsaáhrif og
spurninguna um það hvort farið sé að gæta hækkandi hitastigs á
jörðinni. Merki um að svo sé eru mörg og jafnframt umdeild með-
al vísindamanna, iðnaðarframleiðenda og ríkisstjórna. En lykil-
spurningin er: A hvaða stigi hefur samfélagið nægilega miklar
sannanir til þess að réttlæta erfiðar aðgerðir, séu þær nauðsynleg-
ar? Sé farið að hitna hjá okkur jarðarbörnum er það ekkert smá-
mál og því fylgir krafa um að hefta útblástur koltvísýrings. En
það er hann sem safnast fyrir í andrúmsloftinu kring um jörðina
og talinn hindra endurkast sólargeislanna og þarmeð hækka hita-
stigið við jörðu líkt og verður í gróðurhúsi.(Ekki má blanda þessu
saman við þynningu ósonlagsins, sem á sér allt aðrar og ólíkar
orsakir og afleiðingar.) Fréttir um þessi mál berast að úr öllum
áttum. Til þess að lesa úr þeim og glöggva sig á þýðingu þeirra
höfðum við samband við Trausta Jónsson, veðurfræðing, sem fylg-
ist með umræðunni og því sem er að gerast á þessum vettvangi,
m.a. gegnum norrænt samstarf.
Ivor var hér á landi norrænn
fundur um vatnafræði og
gróðurhúsaáhrif, þar sem
þessi mál voru tekin til með-
ferðar. Var Trausti spurður
hvað það væri sem sneri að Norður-
löndum og þau þyrftu að gera.
„Við vorum svo heppin að fá fyrir-
lesara bæði frá Bretlandi og Þýska-
landi, sem kynntu vinnuna í sam-
bandi við veðurfarslíkön í þessum
löndum. Fræddumst þannig frá
fyrstu hendi um vankantana á veð-
urfarslíkönum. Ogþeireru veruleg-
ir,“ segir Trausti. Vísar þá í þessi
veðurfarslíkön sem gerð hafa verið
til þess að líkja eftir eða vera í
takt við núverandi loftslag, en eru
um.leið notuð til þess að sjá hvem-
ig hitastigið í líkaninu breytist með
auknum koltvísýringi eða öðrum
gróðurhúsavekjandi þáttum.
Trausti segir að þóttþessi líkön séu
það besta fáanlega í dag þá hermi
þau ekki veðrið nægiiega vel.„Efn-
íslega, hafa niðurstöður lítið breyst
að undanförnu.Allir útreikningar
gefa til kynna að hlýna muni
á jörðinni, þótt iagt sé út
af mismunandi forsendum.
En líkönin herma 'bara
ekki nægilega vel það
veðurfar sem við búur
við í dag. M.a. þess-
vegna er ekki hægt
að svo stöddu að
svara því hvort
byijað sé að hlýna
með fullri vissu
um að það muni
gerast.“
— En hvað
þá um þá
kenningu að
hér norðurfrá
muni fyrst kólna
um árabil áður en
hlýnar? Að kulda-
skeiðið sé líklega byrj-..-
að?
„Það sem fram kemur
er að ekki hitnar jafnmik-
ið ails staðar á hnettinum,
eins og við mátti búast. En
vegna landfræðilegra o
haffræðilegra skilyrða hér u
slóðir þá muni einmitt þessi
svæði hér láta mest á sér standa.
Hitnunin teijist sums staðar í 30-50
ár, en hún verði alls staðar orðin
einhver eftir hálfa öld. En sem fyrr
segir eru líkönin ófullkomin."
Þá spyija menn sig hve mikla
áherslu eigi að leggja á þessa spá-
dóma. í þessum efnum er ekki
hægt að fara að eins og í ýmsum
öðrum yfirgripsmiklum og álíka
flóknum málaflokkum, sem erfítt
er að höndla í líkönum, svo sem
um staðbundin og alþjóðleg um-
ferðarvandamál eða þá efnahags-
málin í heiminum og einstökum
löndum. Ef forsendur og spádómar
hafa ekki reynst rétt á þeim sviðum
þá má bara endurskoða og
byija upp á nýtt, en hafi
hitnað á jörðinni verð-
ur ekki aftur
Bílamengun:
MINNI HRAÐI, MINNA BENSIN
LÍTIL viðbrögð hafa enn orðið á íslandi til að hamla me.ngun
af völdum farartækja. í umhverfisráðuneytinu var sett reglu-
gerð, sem gerði ráð fyrir heimild til að krefjast þess að allir
nýir bílar yrðu frá næstu áramótum útbúnir hreinsitækjum til
að draga úr mengun í útblæstri. Ekki kemur það þó til fram-
kvæmda. Þegar núverandi umhverfisráðherra kom að málinu
reyndust vera í gildi tvær reglugerðir sem stangast á, önnur sem
nýtt umhverfisráðuneyti tók í arf frá heilbrigðisráðuneyti, hin i
dómsmálaráðuneytinu. Málið reyndist því lítt undirbúið og þarf
lengri aðlögunartíma. Eru reglugerðirnar nú í skoðun hjá fulltrú-
um beggja ráðuneyta.
Eins og um.svo margt annað
eru ekki allir á einu máli um
viðbrögðin við mengun af völdum
farartækja. Víða í nágrannalönd-
unum er hreinsitækja krafist.
Aðrir halda því fram að slík tæki
dragi of lítið úr mengun í út-
blæstri vegna þess að bensíneyðsl-
an aukist að sama skapi þegar
slíkur útbúnaður er kominn í bíl-
ana. Ahrifaríkara sé að miða að
því að draga úr bensínnotkuninni
ogþá um leið menguninni, t.d.
með því að minnka aksturshrað-
ann.
Nýlega sáu íslendingar hversu
mjög má minnka bensínnotkun á
þennan hátt, þegar kaþólski prest-
urinn séra Jakob ók á einum bens-
íntank frá Reykjavík til Akureyrar
o g tilbaka og átti enn bensínleka
eftir í tanknum. Hann gaf þá skýr-
ingu á þessari litlu bensínnotkun
Hlutverk
stjórnmálamanna
Veðurfræðmgar einbeita
sér þessvegna nú að því að
ráða í nútíðina og fortíð-
ina. „Farið hafa fram
talsverðar umræður um
hvort eitthvað eigi að
gera í málinu," segir
Trausti.„Sumir veð-
urfræðingar vilja
að hann hefði aldrei farið yfír 60
km. hraða. Við það sparaðist ekki
aðeins dýrt bensín, sem ætti að
gleðja a.m.k. þá sem kvarta undan
bensínverðinu, heldur líka meng-
un af útblæstri.
Fleira virðist til ráða til að
draga úr bensínnotkun og um leið
mengun. Á norrænu umhverfis-
ráðstefnunni Miljö 91 varíslensk-
ur innflytjandi, D.E.B. þjónustan
á Akranesi, með sýningarbás, þar
sem kynnt var svonefnt Powerpl-
us-tæki í bíla. Tin er þar notað
sem efnahvarfí til að bæta
brennslu eldsneytis í vélinni. Þetta
er lítill hólkur, stærðin fer eftir
vél farartækisins. í enda hans er
segull, en út frá honum keilur úr
tinblöndu, sem bensínið eða olían
leikur um á ferð sinni eftir hólkn-
um. Tinið verkar sem hvati á elds-
neytið, þannig að rafvirkni á að
aukast og ferlið í sprengingunni
gengur betur fyrir sig. Auk þess
leysist örlítill snefíll af tini upp í
eldsnéytinu, sem á að hafa svipuð
áhrif á oktantöluna og blý, sem
þá er hægt að losna alveg við.
Segir innflytjandinn, David Butt,
að þetta gefi um það bil 8% elds-
neytissparnað og um 50% minni
mengun og vísar til prófana og
staðfestinga tiltekinna erlendra
aðila, aðallega breskra. Tækið á
að endastí 240.000 km akstur
og kostar 12.250 kr. með skatti,
30 þúsund kr. í stóra bíla og
hálfa milljón í skip.
snúið.
„Allar breytingar
frá byijun iðnbyltingar
eru innan tölfræði-
legra marka slembi-
dreifingar," minnir
Trausti okkur á.
Hvaða tölur erum við
þá að tala um? Hvað
hitnar mikið? í þeim
efnum eru menn
heldur ekki sam-
mála. Heyrast tölur
allt frá 0,7 stigum
og upp í 5 stig á
jörðinni sem heild.
En Trausti segir að
tilheigingin upp á
síðkastið sé sú að draga
heldur úr og nefna
lægri tölurnar.