Morgunblaðið - 12.12.1991, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 1991
Utanríkisráðherra á fundi Varðbergs og SVS um NATO í nýrri Evrópu:
Viðræður við bandarísk stjórn-
völd um tvíhliða vamarsamstarf
„Á TÍMUM mikilla breytinga í
alþjóðamálum er mikilvægt að
Islendingum takist að skilgreina
og veija þjóðarhagsmuni sína sem
fyrr. Aðlögun eða áherslubreyt-
ingar í utanrikisstefnu gerast
ekki á einni nóttu en íslendingar
hafa alltaf sóst eftir stöðugleika
og friði með lýðræði og verður
svo um ókomna framtíð. Þess
vegna verðum við Islendingar
virkir þátttakendur í öflugu Atl-
antshafsbandalagi í nýrri Evr-
ópu,“ sagði Jón Baldvin Hanni-
balsson utanríkisráðherra á fundi
Varðbergs og Samtaka um vest-
ræna samvinnu um Atlantshafs-
bandalagið í nýrri Evrópu, sem
haldinn var síðastliðinn laugar-
dag.
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra flytur ræðu á fundi Varðbergs og SVS um Atlantshafsband-
alagið í nýrri Evrópu.
Umrót í Mið- og
Áustur-Evrópu
Utanrfkisráðherra sagði að nú
þyrftu aðildarríki NATO að sigrast
á ýmsum fylgifískum velgengninnar
og bregðast við áður ókunnum hætt-
um. Þær ættu aðallega rætur að
rekja til umrótsins í Mið- og Austur-
Evrópu í kjölfar sundrungar Sovét-
ríkjanna þar sem lýðræðið ætti víða
ýmist eftir að takast á við einræði,
alræði og öfgakennda þjóðernis-
stefnu en að auki væri enn óljóst
hvað yrði um hernaðarmátt hinna
fyrrum Sovétríkja. Hætta væri á
aukinni útbreiðslu hátækni- og gjör-
eyðingarvopna til stjómvalda fyrrum
sovétlýðvelda og jafnvel til þriðja
heims ríkja.
NATO-aðiId nýfrjálsra ríkja
ekkiraunhæf
Innan Atlantshafsbandalagsins
hefur mikið verið rætt um hvort veita
eigi nýfijálsum ríkjum í Mið- og
Austur-Evrópu fulla aðild eða að
minnsta kosti aukaaðiid að því. Sagði
utanríkisráðherra að full aðild þessa
ríkja væri ekki raunhæf og kæmi
þar margt til. í fyrsta lagi myndi
slíkt vekja ugg óg tortryggni í Rúss-
landi og væri vart á slikt bætandi
6n ástandið þar væri aíar viðkvæmt.
í öðru lagi leyfðu minnkandi útgjöld
til vamarmála í aðildarríkjum NATO
ekki frekari skuldbindingar. Erfitt
og kostnaðarsamt væri að stækka
stjómunar- og vamarkerfi banda-
lagsins, breyta hemaðarstefnu þess
og efla samræmingu sem fæli meðal
annars í sér staðsetningu vestrænna
herdeilda í hinum nýfijálsu ríkjum.
í þriðja lagi gæti aðild þessara ríkja
leitt til deilna og jafnvel klofnings
innan Atlantshafsbandalagsins sem
væri mjög óæskilegt á tímum örra
breytinga á umhverfi þess og starfs-
háttum.
Aukaaðild hinna nýfijálsu ríkja að
NATO væri heldur ekki góður kostur
þar sem óhjákvæmilegt væri að ein-
hveijar vamarskuldbindingar fylgdu
| henni. Einnig væri óæskilegt að um
fyrsta og annars flokks aðildarríki
yrði að ræða innan bandalagsins og
enn fremur gæti reynst erfítt að
íæró jólagjöf
nannsins í
ADEC
NÝTT KORTATÍMABIL
Póststtndum.
SPORTVÖRliVERSLUNIN
5% STAÐGREIÐSLU- gPÚMfól
AFSLATTUR ^ ^
Laugavegi 49, *ími 12024.
OPIÐ Á SUNNUDAG KL. 13-18
í ræðu sinni vék utanríkisráðherra
að hinum miklu tímamótum sem
hefðu orðið í alþjóðastjómmálum að
undanfömu með hmni kommúnism-
ans og lokum kalda stríðsins en
vegna þessara atburða væri einkar
viðeigandi og tímabært að huga að
stöðu og framtíð Atlantshafsbanda-
lagsins.
Keppnistreyjur og fylgihlutir
merktir frægustu fótboltaliðum heims
KEPPNISTREYJUR: Arsenal, Liver-
pool, Manchester United, Holland,
A.C. Milan o.fl.
STUTTBUXUR: A.C. Milan, Liverpool,
Manchester United, Arsenal.
HÖFUÐBÖND, ÚLNLIÐSSVITABÖND,
HÚFUR, VETLINGAR, TREFLAR.
GJAFASETT: Manchester United,
Arsenal, Tottenham, Liverpool.
KLUKKUR: Liverpool, Manchester
United, Tottenham, Arsenal.
Mini-búningar í bíla og í herbergið.
KR-, VALS- OG FRAM-keppnistreyjur
og stuttbuxur.
N.B.A. KÖRFUBOLTADÓT: Lakers,
Bulls, Boston og N.Y. Knicks T-bolir,
hettubolir, stuttbuxur, gráar
hettupeysur.
Vönduö japönsk gæðaúr á
frábæru verði
Fáanleg gyllt eöa tvtlit, silfur
og gulllituö, meö svartri eöa
hvítri skífu.
Fást hjá úrsmiðum
gera greinarmun á einstökum Mið-
og Austur-Evrópuríkjum og hvar
ætti að skipa þeim á bekk innan
NATO. Væri því hyggilegast að bíða
átekta um sinn með aðild eða auka-
aðild þessara ríkja en stjórnvöld á
Vesturlöndum hlytu að fylgjast náið
með þróun öryggismála í þessum
löndum og grípa inn í þróunina ef
ástæða þætti til. Ráðherra ítrekaði
þátt RÖSE-ferlisins og gat þess að
hugsanlegt væri að á næsta ári yrði
komið á fót nýjum samevrópskum
vettvangi 38 ríkja, sem ætlað væri
að leysa af hólmi öryggis- og afvopn-
unarmálaviðræður Atlantshafsband-
alagsins og fyrrum Varsjárbanda-
lags.
V-Evrópusambandið ekki
keppinautur NATO
Jón Baldvin taldi ekki gerlegt eða
æskilegt að koma í veg fyrir að ein-
stakir hópar innan Atlantshafsband-
alagsins, Evrópubandalagið til dæm-
is, mótuðu sameiginlega afstöðu til
einstakra mála. Það skipti þó miklu
máli að NATO yrði áfram vettvangur
sem einstök ríki eða ríkjahópar not-
uðu til samráðs og samræmingar
vegna gagnkvæmra skuldbindinga
og þannig gæti hið evrópska sam-
starf dafnað innan sem utan band-
alagsins. Þótt veður skipuðust nú
þannig að Vestur-Evrópuríki öxluðu
meiri byrðar en áður í vömum sínum
í samanburði við Bandaríkin, þá
stæði sú staðreynd óhögguð að
Bandaríkin væru eina hernaðarlega
risaveldið í heiminum og NATO eini
fjölþjóðlegi öryggismálahlekkurinn
yfir Atlantshaf. Ráðherra vék að
aukinni þýðingu Vestur-Evrópusam-
bandsins á undanfömum ámm en tók
fram að það væri ekki keppinautur
Atlantshafsbandalagsins heldur
tengiliður sem þjónaði ef til vill tíma-
bundnum tilgangi fyrir eigin samr-
una við Evrópubandalagið.
Staða íslands
Utanríkisráðherra sagði að öryggi
og varnir hvers ríkis væru eilífðarvið-
fangsefni stjómvalda, ógnun hyrfí
sjaldnast að fullu heldur minnkaði
eða magnaðist eftir atvikum. íslend-
ingar hefðu borið gæfu til að fylgja
framsýnni utanríkisstefnu á eftir-
stríðsáranum og hefði neikvæður
stöðugleiki kalda stríðsins auðveldað
þeim valkosti í öryggis- og vamar-
málum. íslendingar yrðu nú að laga
sig að breyttri tilhögun öryggismála
í Evrópu og skipti lega landsins og
hernaðarlegt mikilvægi þess miklu.
íslendingar væra í þeirri einstöku
aðstöðu að hafa ekki eigin her, vera
öðram ríkjum háðir um landvarnir
og hefði stefna þeirra í öryggis- og
varnarmálum byggst á tveimur sam-
ofnum þáttum sem væru þátttakan
í NATO og tvíhliða vamarsamstarf
við Bandaríkin. Vegna hinna miklu
breytinga í Evrópu væri hugsanlegt
að á næstu áram reyndi á styrk þess-
ara þátta. Tvíhliða samskipti Banda-
ríkjanna og EB gætu til dæmis orðið
svo rúmfrek að jaðarríki eins og ís-
land yrðu afskipt á stundum. Skuld-
bindingar Bandaríkjamanna sam-
kvæmt varnarsamningnum frá 1951
væra vitaskuld jafngildar og áður
en betur væri að koma í ljós að varn-
arstöðin á Keflavíkurflugvelli yrði
ekki undanþegin niðurskurði banda-
rískra stjórnvalda. I þessu sambandi
sakaði ekki að minnast þess að
Bandaríkjamenn, jafnt sem íslend-
ingar, gætu óskað eftir endurskoðun
vamarsamningsins.
Ráðherra benti á að það hefði
haft farsælar afieiðingar fyrir íslend-
inga að tengjast bandamönnum
beggja vegna Atlantshafsins og
þyrfti svo að vera um ókomna fram-
tfð. íslendingar yrðu sjálfir að hafa
framkvæði í varnar- og öryggismál-
um og búa svo um hnúta að ísland
yrði áfram Evrópuríki í sérstöku
sambandi við Bandaríkin. Til þess
að svo mætti verða þypftu íslensk
stjómvöld að stuðla að samheldni
Atlantshafsbandalagsins og gæta
jafnræðis aðildarríkjanna ásamt því
að hefja víðtækar og reglulegar við-
ræður um öryggis- og vamarmál við
einstök evrópsk aðildarríki þess.
Einnig þyrfti að hefja viðræður við
bandarísk stjómvöld um þróun tví-
hliða varnarsamstarfsins á næstu
áram og enn fremur þyrfti að nálg-
ast Vestur-Evrópusambandið, til
dæmis með áheymaraðild að þing-
mannasamtökum, tvíhliða embættis-
mannafundum og auknum upplýs-
ingaskiptum svo eitthvað væri nefnt.
í
í
i
I
«
i
i
i
i
i
i
i
«
i