Morgunblaðið - 12.12.1991, Page 28

28
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 1991
VINNUVERND
Er hægt að fjárfesta í
mannlegum samskiptum?
eftir Jóhann Inga
Gunnarsson ogSæ-
mund Hafsteinsson
Það eru víst erfíðir tímar fram-
undan. Mikil og neikvæð umræða
hefur verið í fjölmiðlum og
manna á meðal um samdrátt í
fískveiðum, brostna stóriðju-
drauma og minnkandi hagvöxt.
íslensk fyrirtæki eru, a.m.k. sum
hver, talin standa á brauðfótum
gagnvart erlendum fyrirtækjum
sem munu keppa við okkur af
vaxandi þunga á næstu árum. Á
slíkum tímum fer ekki hjá því
að umræðan í þjóðfélaginu litist
af efasemdum og kvíða. Hjá sum-
um ríkir svartnættið; ekkert virð-
ist framundan nema enn fleiri
gjaldþrot og hrun. Aðrir vilja
bretta upp ermamar og glíma
við vandann eins og sönnum ís-
lendingum sæmir. Menn leita
nýrra leiða og velta fyrir sér
nýjum framleiðslumöguleikum,
nýjum mörkuðum, aukinni ha-
græðingu og spamaði. Rætt er
um bætta nýtingu á hráefni,
vömþróun og nauðsyn á auknum
rannsóknum í þágu atvinnuveg-
anna. Umræður á þessum nótum
em vitaskuld þarfar enda er
margt ógert á þessum sviðum.
Enn eigum við físk í sjó, næga
Jóhann Ingi Sæmundur Haf-
Gunnarsson steinsson
orku, landrými og - vel að
merkja - nokkur stöndug fyr-
irtæki.
En fleira er verðmæti en fískur
og raforka. T.d. manneskjur,
fólkið í landinu. Við eram að vísu
ekki sérlega mörg miðað við aðr-
ar þjóðir, en álitlegur hópur samt
og tiltölulega vel menntuð. Er
hugsanlegt að virkja fólkið betur
en gert hefur verið innan fyrir-
tækja og stofnana og bæta þar
með samkeppnisstöðuna? „Vissu-
lega,“ kynnu nú margir að svara.
Alþekkt er að hugvit og þekking
em atvinnuvegunum nauðsynleg
lyftistöng, enda hafa þegar verið
unnin ýmis afrek hér á landi á
sviði endurmenntunar, sérhæf-
ingar og tækniþekkingar. En
hvað um allt hitt fólkið, þá sem
ekki em beint „sérfræðingar" á
sviði tækni og framleiðslu? Hvað
t.d. um óbreytta skrifstofufólkið,
iðnaðarmennina, verksmiðjufólk-
ið, afgreiðslufólkið, starfsfólk
sjúkrahúsa og skóla? Er þetta
fólk ekki líka „auðlind" sem
umnt er að nýta betur? Hvaða
leiðir era færar í því sambandi?
Núorðið þykir það óumdeilan-
leg staðreynd að hraust og ánægt
starfsfólk skili mun betri ámagri
en illa á sig komið og óánægt
starfsfólk. Víða um heim hafa
fyrirtæki brugðist hart við og
m.a. gert sinu fólki kleift að
stunda reglulega líkamsrækt, og
jafnvel sums staðar nánast gert
það að skyldu. íslensk fyrirtæki
hafa verið að taka sig taki á
þessu sviði undanfarin ár, og er
í því sambandi skemmst að minn-
ast stofnunar fyrirtækisins Mátt-
ar, sem m.a. hluti verkalýðs-
hreyfíngarinnar og ýmis fýrir-
tæki standa að. Tæknivæðing
nútímans hefur komið því til leið-
ar að fæst störf okkar krefjast
líkamlegrar áreynslu eða útivem.
Það að beita líkamanum til átaka
tengist tómstundum. Þessu verð-
ur nútíminn að svara á einhvem
hátt, mæta verður líkamlegri
þörf okkar fyrir hreyfíngu og
átök með skipulögðum hætti.
Annars er hætt við að stórir hóp-
ar manna verði ýmsum „velferð-
arkvillum“ og streitu að bráð.
Það mun óhjákvæmilega koma
fyrst niður á afköstum fyrirtækj-
anna.
En hvað með vinnugleði og
ánægju starfsfólksins? Hvemig
viljum við yfírleitt hafa fyrirtæki
og stofnanir framtíðarinnar? Vilj-
um við hafa eftirsótýa vinnustaði
með góðum starfsanda, eða vilj-
um við vinnustaði þar sem vel-
ferð starfsfólks er aukaatriði,
aðalatriðið sé að það mæti og
„skili sínu“? Hvernig er starfs-
andinn í þínu fyrirtæki? Kvíðir
þú fyrir því að mæta til vinnu
og notar öll tækifæri sem gefast
til að komast burtu? Em störf
unnin með hangandi hendi? Er
hver höndin upp á móti annarri
og erfitt að vinna með „sumum“?
Eitt af því sem fyrirtæki er-
lendis, og raunar einnig mörg
fyrirtæki hérlendis, hafa gert til
að mæta harðnandi samkeppni
er að breyta skipulaginu þannig
að starfsfólkið myndi ekki sund-
urlausan hóp heldur samstillta
liðsheild sem vinnur markvisst
að meðvituðu og sameiginlegu
markmiði. Þetta krefst þess auð-
vitað að unnið sé að því að efla
liðsheildina. Stjómendur þurfa
að læra þá list að stilla saman
ólíka s'trengi, laða það besta fram
hjá. hveijum ejnstaklingi og sýna
í verki að þeir kunni að meta það
sem vel er gert. Þetta krefst þess
að talað sé saman innan fyrir-
tækisins, boðleiðir séu greiðar og
menn skilji hlutverk hvers ann-
ars. Hver og einn verður að átta
sig á mikilvægi ejgin starfs og
hafa fmmkvæði. í stað skipana
og aga „að ofan“ þarf að skapa
liðsheild sem byggist á sjálfsaga.
Ánægt starfsfólk, sem fínnur
fyrir eigin mikilvægi og ábyrgð,
nær ekki aðeins meiri afköstum,
heldur er það miklu betra andlit
út á við og hæfara til að ná góð-
um tengslum við viðskiptavini.
Því er menntun starfsfólks á sviði
mannlegra samskipta og viðhorfa
jafnmikilvæg og önnur menntun.
Frumkvæði og framfarir spretta
frekar úr frjóum jarðvegi en
ófrjóum. Upphaf og endir vanda-
mála margra fyrirtækja má rekja
til mannlegra samskipta; árekstr-
ar, tortryggni, öfund, ótti og
hroki eru alþekkt vandamál sem
stundum er reynt að „Ieysa“ með
því að sópa þeim undir teppið.
Afleiðingamar verða aukin
spenna sem fyrr eða síðar brýst
upp á yfirborðið eða grefur undan
eðlilegri starfsemi.
Góður starfsandi einkennist
öðru fremur af jákvæðum við-
horfum starfsfólks. Jákvæðir ein-
staklingar eru ekki aðeins þægi-
legir í umgengni, uppbyggilegri
og skemmtilegri en nöldurseggir
og bölsýnismenn. Þeir em líka
verðmætari starfskraftur. Já-
kvæðni er í rauninni hæfni sem
þjálfa má upp og hveijum ein-
staklingi er í sjálfsvald sett að
rækta með sjálfum sér. Jákvæður
andi á vinnustað er valkostur en
ekki eitthvert ástand sem kemur
og fer fyrir tilviljun. Góð liðsheild
og bætt mannleg samskipti á
vinnustað verða stöðugt mikil-
vægari fyrir stofnanir og fyrir-
tæki sem vilja styrkja stöðu sína.
Mikilvægt er að dragast ekki
aftur úr á þessu sviði og heíjast
strax handa.
Höfundar eru sálfræðingar og
starfa m.a. á vegum Máttar —
vinnuverndar.
NÝRILMUR FYRIR KARLMENN
Morgunblaðið/Þorkell
Foreldra- og kennarafélag Foldaskóla gekkst fyrir fjölmennum fundi
um málefni skólans.
Vandamál í Foldaskóla:
Nemendur eru nú um 400
fleiri en skólinn þolir
FORELDRA- og kennarafélag
Foidaskóla hefur töluverðar
áhyggjur af því að skólinn er
ofsetinn sem skapað hefur ýmis
vandamál. Skólinn er byggður
fyrir 700-750 nemendur en þeir
eru nú rúmlega 1.100 talsins.
Ingólfur Hrafnkell Ingólfsson
formaður félagsins segir að bæði
þurfi skólastjóri skólans meiri
aðstoð við að stjórna honum og
stýra auk þess að bæta þurfi úr
húsnæðismálum skólans.
„Eins og staðan er nú er ekki
hægt að sinna fullri kennslu eins
og vera ber og fá nemendur þannig
ekki fulla kennslu í greinum á borð
við leikfimi, handmennt og list-
greinar ýmsar,“ segir Ingólfur
Hrafnkell. „Hinn mikli fjöldi nem-
enda hefur einnig skapað vandamál
við að stýra og stjóma skólanum
^ og hefur skólastjórinn nú aðeins
e> einn aðstoðarmann við slíkt. Heim-
■§ ild er í lögum fyrir tvo aðstoðar-
menn en það hefur ekki fengist í
_ gegn.“
í máli Ingólfs kemur fram að
Foldaskóli sé ætlaður fyrir nemend-
ur í Foldahverfí en hins vegar hefur
þróunin orðið sú að unglingar úr
öllum Grafarvoginum sækja þar
tíma. Ef bara væm nemendur úr
Foldahverfí í skólanum myndi nem-
endaíjöldinh vera um 900 talsins.
Stjóm skólans hefur leitað bæði
til menntamálaráðuneytisins og
borgaryfirvalda með vandræði sín.
Ingólfur Hrafnkell segir að þeir
hafí fengið áheym hjá menntamála-
ráðherra og muni í framhaldi af því
senda honum bréf um málið en
mannahald skólans heyrir undir
ráðuneytið. Gerð er krafa um annan
aðstoðarmann'fyrir skólastjóra svo
og um stöðu námsráðgjafa við skól-
ann. Húsnæðismál skólans heyra
undir borgaryfírvöld og hefur stjóm
skólans rætt við Árna Sigfússon
formann skólamálaráðs borginnar.
Þar hafa þau svör fengist að reyna
á að koma málum svo fyrir að að-
eins nemendur úr Foldahverfi sæki
skólann og að nægilegt kennslu-
rými verði fyrir þá.