Morgunblaðið - 11.03.1992, Síða 21

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. MARZ 1992
21
Heilbrigðisráðherra:
Ekkert verður af
sameiningu spítala
AFSTAÐA St. Jósefssystra gerir það að verkum að ekkert verður
af sameiningu Borgarspítala og Landakotsspítala, að sögn Sighvats
Björgvinssonar heilbrigðisráðherra.
3eins
r
ítvegs
aðstengingu geng-
ku í sjávarútvegi
lánastofnunum að taka slíkar
ákvarðanir, þar sem þær hafa ekki
veð í aðalverðmætunum, aflaheim-
ildunúm?
„Sjálfsagt eru mjög mismunandi
sjónarmið uppi í lánastofnunum, að
því er þetta atriði varðar. Það eru
auðvitað flóknir hagsmunir í við-
komandi lánastofnunum, sem geta
ráðið því hver ákvörðunin verður í
hveiju tilviki. Til dæmis getur verið
um það að ræða að viðkomandi sjáv-
arútvegsfyrirtæki sé lykilvinnuveit-
andi á viðkomandi stað og stöðvun
fyrirgreiðslu við tiltekið fyrirtæki
geti haft áhrif á aðra viðskiptavini
á sama stað. Það er því mjög flókið
fyrir viðkomandi lánastofnun að
vega og meta hvernig best verður
að þessu staðið, út frá hagsmunum
hennar. Hættan er sú að hagsmunir
lánastofnunar og heildarinnar fari
ekki saman og lánastofnunin sjái
sér hag í því að koma gjaldþrota
fyrirtækjum í rekstur á ný eða fresta
gjaldþroti.“
Er hægt að tryggja
hagræðinguna?
- Ef við gefum okkur að lána-
stofnanir velji að hætta fyrirgreiðslu
við þau fyrirtæki sem lakast eru
sett, er þá ekki hætt við að hagræð-
ingin sem að er stefnt, náist samt
sem áður ekki, þar sem viðkomandi
sveitarfélög muni koma til sögunn-
ar, með ábyrgðir, lán og styrki, til
þess eins að halda lífi í viðkomandi
fyrirtækjum, án þess að hafa til
þess fjárhagslegt bolmagn? Getur
verið að hér rísi á rústum verst settu
fyrirtækjanna vísir að bæjarútgerð-
um um land allt, sem verði einungis
til þess að lengja í hengingarólum
viðkomandi fyrirtækja og bæjar-
félaga?
„Það er mjög erfitt að sjá þessa
atburðarás fyrir sér í einstökum
atriðum. Einmitt þetta getur leitt
til þess að hagræðingaráhrifin verði
lítil og komi seint í ljós; þótt fyrir-
tæki verði gjaldþrota, er ekki þar
með sagt að framleiðslustarfsemi í
viðkomandi fyrirtæki verði hætt.
Þeir aðilar sem hafa hagsmuna að
gæta, hljóta auðvitað að reyna að
koma þeim framleiðslutækjum sem
um ræðir í eins hátt verð og mögu-
legt er. Það getur leitt af sér að
stofnuð yrðu ný fyrirtæki á rústum
þeirra sem gjaldþrota verða. Slík
fyrirtæki þyrftu líklega að standa
straum af óverulegum föstum kostn-
aði og við slíkar aðstæður yrði ha-
græðingin Iítil - sömu framleiðslu-
tækin væru áfram í notkun og ekki
væri verið að færa saman fram-
leiðslu eða veiðiheimildir. Þetta gæti
jafnvel leitt til þess að hin nýju fyrir-
tæki hefðu aðstæður til þess að
bjóða hærra verð fyrir fiskinn upp
úr sjónum og sömuleiðis í veiðiheim-
ildir, og yllu þar af leiðandi kostnað-
arhækkunum hjá þeim fyrirtækjum
sem áður stóðu vel.
Ef hér verða gjaldþrot í greininni
í samræmi við það dæmi sem við
höfum reiknað, er nauðsynleg for-
senda fyrir því að hagræðing fylgi
í kjölfarið, að framleiðsla og afla-
heimildir þeirra sem gjaldþrota
verða, færist til þeirra fyrirtækja
sem eftir eru í greininni, en ný fyrir-
tæki rísi ekki jafnharðan á rústum
þeirra sem gjaldþrota verða.“
Þórður Friðjónsson forstjóri
Þj óðhagsstofnunar.
Valið stendur milli
tveggja leiða
- En hvað? Ertu ekki með þessu
að segja að það sé tryggara til þess
að árangri verði náð í hagræðingar-
átt, að um stjórnvaldslegar aðgerðir
verði að ræða - úreldingar-hagræð-
ingarsjóð, sem tryggi fækkun fiski-
skipa og vinnslustöðva, heldur en
að láta markaðinn um að vinsa úr
dauðvona fyrirtæki?
„Þarna eru vissulega rök bæði
með og móti, hvor leiðin sem valin
verður. Ég tel nauðsynlegt að báðar
leiðirnar séu vandlega skoðaðar og
í kjölfar þess geri menn upp hug
sinn hvor leiðin sé vænlegri til
árangurs. Það eru vissar hættur í
þeirri Ieið sem byggir eingöngu á
því að markaðurinn vinni verkið,
bæði það sem ég nefndi hér áðan
og eins hitt, að menn verði algjör-
lega ósáttir við niðurstöðuna, og þá
af einhverjum öðrum ástæðum en
hagrænum. En það eru líka kostir
og gallar á þeirri leið að draga úr
afkastagetunni með stjórnvalds-
aðgerðum. Kostirnir eru þeir, að það
er hugsanlegt að ná meiri og skjót-
virkari árangri með þeim hætti, ef
aðgerðirnar eru rétt útfærðar. Óko-
stirnir eru hins vegar þeir, að það
er ávallt mikil hætta fyrir hendi,
þegar úreldingarsjóðir af þessu tagi
eru myndaðir, að leikreglurnar eða
sá rammi sem slíkur sjóður á að
starfa eftir, verði ekki nægjanlega
markviss og önnur sjónarmið en
hagræðingarsjónarmið ráði of miklu
við ákvarðanatöku slíks sjóðs, og
þá er betur heima setið en af stað
farið. Að minni hyggju snýst málið
uin það að meta báðar leiðirnar út
frá raunhæfum forsendum, kosti og
galla og velja síðan þá leið sem tal-
in er líklegri til árangurs.“
- En hvers vegna telur þú að
breytt sjónarmið ráði nú? Nú hefur
það verið svo í áratugi, þegar illa
hefur árað, að menn hafa einfald-
lega beðið eftir stjórnvaldslegum
aðgerðum, til bjargar sjávarútveg-
inum. Er ekki allt eins líklegt að
þess verði bara beðið eina ferðina
enn og á ekki krafan um gengisfell-
ingu eftir að verða háværari nú á
næstunni?
„Stjórnvöld hér á landi ákveða
einhliða gengisskráningu krónunnar
og það fer ekki á milli mála að við
ákvarðanir sínar hafa þau fyrst og
fremst miðað við að afkoma sjáv-
arútvegs væri bærileg í einhverjum
skilningi. Þannig hefur gengið verið
fellt þegar slegið hefur í bakseglin
í sjávarútvegi en þegar vel hefur
árað hefur nafngenginu verið haldið
föstu og innlend hagstjórn verið með
þeim hætti að verðlag og innlendar
kostnaðarhækkanir hafa á tiltölu-
lega skömmum tíma eytt ábatanum
í sjávarútvegi. Gengisstefnan hefur
því að jafnaði hvorki verið þjóðarbú-
inu til góðs né sjávarútvegi til
styrktar. Þetta má sjá af því að
halli hefur einkennt viðskipti við
önnur lönd og sjávarútvegurinn er
stórskuldugur. Ég held að í framtíð-
inni hljóti þetta að breytast og að
gengi krónunnar og afkoma sjávar-
útvegs verði einungis laustengd.
Gengi krónunnar í framtíðinni hlýt-
ur að ráðast af almennum efnahags-
aðstæðum. Nú er það svo að í flest-
um löndum taka stjórnvöld ekki ein-
hliða ákvarðanir um gengi
gjaldmiðla sinna, heldur ræðst það
á gjaldeyrismörkuðum. Stjórnvöld
fylgja hins vegar víða gengisstefnu
sem byggir á því að halda gjaldmiðl-
inum innan fyrirfram ákveðinna
viðmiðunarmarka miðað við aðra
gjaldmiðla, en þau gera þetta ekki
með beinum tilskipunum - eins og
hér á' landi - heldur með því að
stýra innlendum efnahagsmálum
þannig að forsendur fyrir stöðug-
leika í gengismálum haldist. í þessa
veru þarf að breyta skipulagi geng-
ismála hér á landi - og reyndar er
nú unnið að því að þoka málum í
þessa átt. Mikilvægustu skrefin í
þessu efni er að koma á fót gjaldeyr-
ismörkuðum og fijálsum fjármagn-
sviðskiptum milli landa.
Þetta hefur í rauninni ekkert með
það að gera hvort gengið er fast
eða breytilegt, því jafnvel þótt gengi
krónunnar ráðist af markaði, er
hægt að fylgja fastgengisstefnu,
með viðeigandi stjórn innlendra
efnahagsmála. Með markaðsteng-
ingu krónunnar má búa sjávarút-
veginum framtíðarrekstrarskilyrði
sem eiga sér ekki bara stoð í stjórn-
valdsákvörðunum. Þetta yrði sjáv-
arútveginum og stjórnvöldum til
góðs. Auk þess yrðu rekstrarskilyrði
fyrir aðrar útflutningsgreinar betur
skilgreind og hagkvæmari en hingað
til.
Um leið og ákvörðun er tekin um
að hrinda í framkvæmd markaðs-
tengingu krónunnar, tel ég nauðsyn-
legt að koma í veg fyrir yfirdrátt
ríkissjóðs hjá Seðlabankanum; hon-
um verði óheimilt að safna skuldum
í Seðlabankanum, eins og hann hef-
ur gert í gegnum árin. Á síðasta
ári fóru skuldir ríkissjóðs í Seðla-
bankanum t.d. alvarlega úr skorð-
-nm; nálguðust 12 - 14 milljarða
króna þegar mest var. Þetta er í
raun og veru forsenda fyrir því að
peningamarkaðurinn virki hér eðli-
lega. Það er afar mikiivægt að menn
sjái og skilji samhengi ríkisijármála,
gengis og vaxta. Þarna á milli verð-
ur að vera ákveðið samræmi, þann-
ig að ef einn þáttur er festur fyrir-
fram, verður að vera svigrúm á öðr-
um hinna eða báðum, til þess að
stuðla að því að viðhalda jafnvægi
í þjóðarbúinu. Auk þessa er mikil-
vægt að lánveitingar sem að ein-
hveiju eða öllu leyti byggja á ríkis-
ábyrgð séu takmarkaðar.“
Veiðileyfagjald ekki
endilega þung byrði
- Mun þetta á einhvern hátt
breyta viðhorfi manna til veiðileyfa-
gjalds að þínu mati?
„Um leið og búið er að breyta
aðstæðum hér að því leyti að geng-
ið er ákveðið af markaðsforsendum,
skapast hér ný viðhorf gagnvart
gjaldtöku af sjávarútvegi, vegna
þess að gjaldtakan þarf ekki að jafn-
gilda nýrri skattlagningu á greinina.
Ef gengi krónunnar byggist á mark-
aðsaðstæðum, er gjaldtaka í sjávar-
útvegi ekki óháð gengi krónunnar.
Ef stjórnvöld t.d. ganga of harka-
lega fram í gjaldtökunni, leiðir það
einfaldlega til þess að gengi krón-
unnar gefur eftir. Þannig hefði sjáv-
arútvegurinn almenn starfsskilyrði
og ef þau þrengdust, t.d. með óhóf-
legri gjaldtöku, kæmi slíkt annað
hvort fram í lækkuðu gengi krón-
unnar, eða að menn þyrftu að grípa
til einhverra annarra ráðstafana hér
innanlands, sem skiluðu sér eftir
öðrum leiðum í gegnum hagkerfið
til greinarinnar. Þannig næðist jafn-
vægi á ný, án þess að hér væri bein-
línis um skatt að ræða á sjávarút-
veginn. Af þessu má sjá að ég tel
hugsanlegt að nýskipan gengismála
geti orðið samnefnari mikilvægustu
hagsmuna í sjávarútvegi og þjóðar-
búskapnum. Breytingar af þessu
tagi gerast auðvitað ekki í einu vet-
fangi en hugsa má sér aðlögun að
nýrri skipan í áföngum á nokkrum
árum.“
„Mér sýnist þetta verið búið mál
og strandi á því að systurnar vilja
ekki að Landakotsspítali verði sam-
einaður öðrum spítala. Og þá skipti
þær út af fyrir sig ekki máli hver
séu efnisatriði samkomulags um
slíkt,“ sagði Sighvatur Björgvinsson
í samtalið við Morgunblaðið. Systir
Emanuelle, talsmaður St. Jósefs-
systra, lýsti því yfir í Morgunblaðinu
sl. laugardag að þær væru alfarið
á móti sameiningu spítalanna og
ætluðu ekki að eiga frekari viðræð-
ur við neinn um það mál.
Sighvatur sagði að nú yrði geng-
ið í það verk að skipta óráðstöfuðum
Morgunblaðið hafði samband við
Tómas vegna fréttar í laugardags-
blaðinu þar sem haft er eftir Ragn-
ari Ingimarssyni, forstjóra Happ-
drættis Háskóla íslands, að oft á tíð-
um skeiki nokkrum millimetrum að
myndir tveggja seðla að sömu upp-
hæð séu eins.
„Gerð peningaseðla er mjög flók-
in, vandasöm og tæknilega mjög ólík
blaða- og bókaprentun. Til dæmis
er sérstakur pappír með vatnsmerki
og öryggisþræði notaður í seðlana
og blandaðri tækni beitt við prentun-
ina. Grunnmynstur eru offsett-prent-
uð en aðalmyndefnið er djúpþrykkt.
Sú prentun er framkvæmd með mjög
miklum þrýstingi á pappírinn sem
getur aflagað hann smávegis og or-
sakað frávik eins og kemur fram í
grein Morgunblaðsins. Þessi frávik
eru viðurkennd af framleiðendum
seðla um allan heim,“ sagði hann.
Ragnar Ingimarsson segir í frétt-
inni á laugardaginn að frávikin hafi
Eins og nýlega var greint frá í
Morgunblaðinu hafa flugvélar Flug-
málastjórnar og Landhelgisgæslu
undanfarin fimm ár verið notaðar í
verkefni utan stofnananna í 200
flugtíma á ári að meðaltali. Meiri-
hluti þessa er í þágu ráðuneyta og
annarra ríkisstofnana, sem greiða
reikninga fyrir hvert verkefni. Tals-
menn ieiguflugfélaganna segjast
geta boðið betri þjónustu á sam-
keppnisfæru verði, og í mörgum til-
vikum lægra verði en fæst hjá Flug-
málastjórn og Landhelgisgæslu.
„Sjálfur hef ég samúð með því
sjónarmiði að það eigi að versla við
sjálfstæð félög ef þau eru samkeppn-
isfær, en á móti kemur að nýta verð-
ur þann flugvélakost sem við sitjum
Ijárveitingum milli sjúkrahúsanna
þriggja í Reykjavík og ræða við þá
um bráðaþjónustuna, en í íjárlögum
var gert ráð fyrir að bráðaþjónusta
færist frá Landakotsspítala og jafn-
framt verði fjárveitingar til spítal-
ans skertar verulega. Sagðist Sig-
hvatur gera ráð fyrir því að biðja
samninganefnd ríkisins, sem átt
hefur í sameiningarviðræðunum
undanfarið, að vinna þetta verk.
Hann sagði að það ætti ekki að
þurfa að taka langan tíma, aðal-
tíminn færi væntanlega í að bíða
eftir svari frá spítölunum við tillög-
um ráðuneytisins.
valdið erfiðleikum við að taka í notk-
un sjálfsala fyrir happaþrennur og
Happómiða því stjórntölvur hafni
seðlunum. Tómas segir að seðlar séu
ekki prentaðir sérstaklega fyrir
sjálfsafgreiðsluvélar heldur verði að
stilla vélarnar til að laga þær að frá-
vikum í mynstri seðlanna og stærð.
Þannig væri meiri trygging fyrir því
að einungis ósviknir seðlar væru
notaðir í vélarnar.
Lengst af, frá 1933, voru íslensk-
ir peningaseðlar prentaðir hjá Brad-
bury Wilkinson fyrirtækinu en fyrir
5 árum keypti Thomas de la Rue
fyrirtækið það og hafa seðlarnir ver-
ið prentaðir þar síðan ásamt pening-
um 100 annarra þjóðlanda.
„Frá öi-yggis- og faglegu sjónar-
miði hafa þessir aðilar skilað góðri
vinnu og Seðlabankinn hefur ekki
talið nauðsynlegt að gera meiri kröf-
ur í þessum efnum en aðrar þjóðir
gera enda myndi slíkt verða kostnað-
arsamara," sagði Tómas að lokum.
uppi með,“ sagði Friðrik Sophusson.
Hann sagði að hvert ráðuneyti fyrir
sig tæki ákvörðun um þessi mál, en
hans sjónarmið væri auðvitað að
leigja ætti flugvélar með sem allra
minnstum tilkostnaði fyrir ríkissjóð
ef á þyrfti að halda. Einstök ráðu-
neyti og stofnanir hefðu aðeins tak-
mörkuð fjárráð, og fjármálaráöu-
neytið myndi fylgjast með því hvort
farið yrði fram yfir þær heimildir sem
fyrir hendi væru.
„Ég held að það sé ekki gott að
fjármálaráðuneytið sé að miðstýra
ákvörðunum, heldur hvetjum við fyr-
irtæki og stofnanir til þess að leita
eftir þjónustunni þar sem hún er
ódýrust," sagði Friðrik.
Seðlabankinn:
Ahersla lögð á örygg-
ið við prentun seðla
- segir Tómas Arnason seðlabankastjóri
Tómas Árnason, seðlabankastjóri, segir að frávik í aðalmyndefni
peningaseðla séu viðurkennd af framleiðendum seðla um allan
heim. Við prentun sé áliersla lögð á öryggið þannig að sem erfið-
ast sé að falsa seðlana. Aðspurður sagði Tómas að stilla yrði sjálfs-
afgreiðsluvélar til að laga þær að frávikum í mynstri seðlanna og
stærð.
Flug fyrir ráðuneyti og stofnanir:
Leigja á vélar með sem
minnstum tilkostnaði
-segir fjármálaráðherra
FRIÐRIK Sophusson, fjármálaráðherra segir að forsvarsmenn ráðu-
rieyta og stofnana eigi að leigja flugvélar með sem allra minnstum
tilkostnaði fyrir ríkissjóð, og sjálfsagt sé að versla við leiguflugfé-
lög séu þau samkeppnisfær í verði.