Morgunblaðið - 16.05.1992, Side 34

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. MAI 1992
34
Minning:
*
Ingileif Arnadótt
ir, Stóra-Ármóti
Fædd 30. júní 1903
Dáin 7. maí 1992
Ingileif fæddist á Stóra-Ármóti
30. júní 1903 og lést í Ljósheimum
á Selfossi 7. maí sl. Ingileif var
strax tápmikið barn, en hún var í
miðið af þrem systkinum sem kom-
ust upp, en þau voru Sigríður, sem
var 7 árum eldri, og Jón þremur
árum yngri en Ingileif. Foreldrar
þeirra, sem bæði voru fædd og
uppalin í Rangárþingi fluttust að
Stóra-Ármóti árið 1901 og stóðu
þar fyrir búi í 40 ár, eða til ársins
1941. Ámi ísleifsson, faðir hennar,
var að vísu ættaður frá Stóra-
Ármóti, því móður hans var þaðan,
dóttir þeirra merku hjóna, Árna
Magnússonar og Helgu Jónsdóttur
Johnsen sem bjuggu á Stóra-
Ármóti um miðja öldina. Helga var
dóttir hins þekkta höfðingja og
umboðsmanns konungsjarða John-
sen, sem bjó á Stóra-Ármóti með
mikill reisn á fyrri hluta 19. aldar
og voru synir hans og bræður Helgu
hinir kunnu bræður, Jón, sem varð
bæjarfógeti í Álaborg, Þorsteinn
sýslumaður á Kiðabergi og Magnús
kaupmaður í Bráðræði í Reykjavík.
Öll þessi systkini eiga hina merk-
ustu afkomendur, sem margir hafa
einkennst af skapfestu, réttsýni og
traustvekjandi framkomu. Móðir
Ingileifar og þeirra systkina var
Guðbjörg Jónsdóttir, en hún var frá
Eystri-Sólheimum af traustum
bændaættum í Mýrdal.
Hér er að sjálfsögðu farið fljótt
yfír sögu um ætt þeira Ármóts-
systkina, en hér er þó upp talið til
þess að benda á helstu eðlisþætti
þessara ættar, en þeir voru eins og
áður var getið réttsýni, sanngirni
og traustvekjandi framkoma bæði
heima fyrir og út á við í samfélag-
inu.
Eins og hér að framaft er greint
frá, þá var Stóra-Ármót um langt
skeið höfðingjasetur, en til þess að
jarðir fengju slíkan titil urðu þær
að hafa þá Iandkosti til að bera að
höfðingjum væri kleift _að reka þar
arðsöm stórbú. Stóra-Ármót hafði
allt slíkt til að bera. Jörðin er land-
mikil og slægjur taldar mjög góðar,
þó að vísu væri þar ekki mjög víð-
slægt, beitiland ijölbreytt og í besta
lagi skjólgott í öllum áttum, og svo
er ótalið það sem ekki var minnst
virði, en það var góð og gjöful lax-
veiði.
í uppvextinum ólst Ingileif upp
á stóru og vinnusömu heimili. Mér
hefur verið tjáð að þar hafí t.d. allt-
af verið tvær vinnukonur fyrir utan
systumar, á seinni búskaparárum
Áma og Guðbjargar, og höfðu þær
að aðalstarfí að spinna band í all-
slags pijónles og voðir, sem þá þótti
sjálfsagt að vinna á hveiju ári til
heimilisnota. Á Ármóti var einnig
ætíð einn vinnumaður auk Jóns á
þessum árum og svo voru einnig
unglingar og liðléttingar viðloðandi
í lengpá og skemmri tíma. Ingileif
var ekki gömul þegar hún fór að
hjálpa til í búskapnum. Hún var
aðeins barn að aldri þegar hún fór
að gæta lambfjárins á sauðburði
og var henni fljótt einkar sýnt um
það. Hún lærði fljótt að mjólka og
ærnar og kýrnar hændust fljótt að
henni, og þegar hún var að verða
uppkomin stúlka, þá var hún aðal
umsjónarmaður við mjaltir kvía-
ánna en þegar hætt var að færa
frá var Ingileif aðal mjaltakona í
fjósinu og farnaðist það vel.
Á fýrstu áratugum þessarar ald-
ar var ekki annað að hafa við barna-
fræðslu en farskóla og Ingileif sótti
farskóla að Langholti í fjóra vetur
og var síðan fermd í Laugardælum
árið 1917 af sr. Ólafí Sæmundssyni
í Hraungerði. Lengri varð mennta-
brautin ekki hjá Ingileifu, en þó
getur sá sem þettar ritar vottað
það, að Ingileif talaði hreint og
gott mál, var fróð um sögu þjóðar-
innar og var skemmtileg í_ tali og
hafði góða frásagnargáfu. Árið eft-
ir ferminguna fékk Ingileif leyfí til
að vera um vetrartíma hjá frænd-
konu sinni, sem bjó í Reykjavík, og
læra þar einhveija handmennt.
Dvölin í Reykjavík varð þó eitthvað
styttri en ætlað var, þar sem setti
að henni óyndi í Reykjavík og fannst
henni að hún þyrfti að fylgjast með
því hvernig fólki og fénaði liði og
heima og því var farið heim fyrr
en áætlað var.
Já, Ingileif var alla ævi heima-
kær. Hún unni bernskustöðvunum
og heima á Stóra-Ármóti var hún
í sátt við alla. Hvert sem litið var
var fegurð og mikilleik náttúrunnar
að mæta. Til vesturs var Ingólfs-
fjallið eins og dökkur hár veggur,
brúnaþungt og alvarlegt, til norðurs
sást dalverpið kringum Sogið allt
til Þingvalla, milt og broshýrt og
þar lengst til baka Botnsúlur, en
þar fyrir austan Búrfell, Kálfstindar
og Laugardalsfjöllin. Til austurs var
Vörðufell á Skeiðum og Hestfjall í
Grímsnesi grösugt og kyrrlátt og
síðan langt í burtu Hekla, Tinda-
fjalla- og Eyjafjallajöklar, fagrir og
bjartir og síðan til suðurs sléttan
mikla, Flóin og lágsveitir Rangár-
þings með opinn faðminn fyrir fjöl-
skrúðugu mannlífi og þar úti fyrir
ströndinni Vestmannaeyjar, eins og
í varðstöðu til að gæta hinna sunn-
lensku byggða. Þá er ótalið hið ein-
staka fuglalíf, sem er á Stóra-
Ármóti. Það stafar að hluta til af
því að Hvítá og Ölfusá renna í hálf-
hring í kringum landareignina og
stórri eyju í ánni, þar sem Sogið
rennur út í Hvítá og Ölfusá verður
til. Þarna í eyjunni er mikil varp-
stöð grágæsa og margar fleiri fugl-
ategundir eiga þar friðland um
varptímann.
Eftir að systkinin, Jón Árnason
og systur hans, tóku við búi 1941,
snemma á stríðsárunum, minnkuðu
umsvifin þar nokkuð. Þau bjuggu
þar félagsbúi, en ekkert þeirra gift-
ist. Þau héldu þó lengi jörðinni vel
við, byggðu nýtt íbúðarhús og nýtt
fjós fljótlega eftir að þau tóku við
búinu.
Á Stóra-Ármóti var þó lengi vel
mannmargt, sérstaklega að sumar-
lagi. Systkinin voru einstaklega
bamgóð og þar voru því oftast nær
nokkur börn og unglingar og sum
þessara barna voru þarna árum
saman og sum ólust þar upp að
verulegu leyti.
En tíminn leið og aldurinn fór
að færast yfír Stóra-Ármótssystk-
inin. Vanheilsa fór að gera vart við
sig og séð varð að þau yrðu brátt
að hætta búskapnum. En þau áttu
eitt, sem þeim var mikið í mun að
fengi að framræktast á Stóra-
Ármóti, en það var fjárstöfn, sem
þau höfðu kappkostað að rækta
allt frá fjárskiptum og höfðu náð
þar mjög miklum og góðum árangri.
Einnig var þeim mjög umhugað um
að jörðin Stóra-Ármót yrði á einni
hendi og rekið þar eitt ijölþætt bú,
en sauðféð þó þar í öndvegi.
Um þessar mundir kom það í ljós
að búnaðarsambandið gat ekki
fengið aðstöðu til frambúðar fyrir
tilraunastöðina í Laugardælum. Þá
var það að systkinin á Stóra-
Ármóti buðu Búnaðarsambandi
Suðurlands að gefa jörðina sína til
reksturs tilraunabús í búfjárrækt.
Þetta tilboð var þegið með þökkum
vorið 1979, en nokkru seinna um
vorið lést Jón Ámason. Sigríður
systir þeirra var þá búin að vera
alllengi á sjúkrahúsi og átti hún
ekki afturkvæmt þaðan. Ingileif var
nú orðin ein eftir og sjálf mikið slit-
in og alls ekki fær um að stunda
þar búskap áfram. Hún fargaði því
nautgripunum strax vorið 1979 og
hestunum um sumarið, en bauð
búnaðarsambandinu ærnar tii
kaups.
Það var svo um haustið í október
að Búnaðarsamband Suðurlands
yfirtók jörðina og féð og Ingileif fór
þá að Selfossi í litla íbúð sem búnað-
arsambandið hafði umráð yfir. Mig
tók sárt að sjá hvað hún tók nærri
sér að yfirgefa benskuheimilið og
það var líka erfitt að horfa á hve
mikill einstæðingur hún var orðin.
En hún var með sterka skapgerð
og bar sig vel og undi sér þarna í
íbúðinni furðu vel á meðan hún gat
verið ein.
Síðustu árin var hún svo á hjúkr-
unarheimilinu Ljósheimum og er
mér óhætt að segja, að þar fékk
hún mjög góða hjúkrun og alla
aðhlynningu eins og best varð á
kosið.
Hún fékk friðsælt andlát, þegar
vorið var að yfirstíga_ vetrardval-
ann. Ég kom að Stóra-Ármóti þenn-
an dag og þar var vorið alls staðar
að taka völdin. Fuglarnir höfðu
hafíð þar hreiðurgerðina og gamla
túnið og nýrækt frá í fyrra voru
að byija að grænka. Sauðburður
var hafinn og alls staðar var að
kvikna nýtt líf. Fyrir rúmum 80
árum var Ingileif litla að fylgjast
með vorkomunni hér á Stóra-
Ármóti og þá lærði hún strax að
elska landið og sveitina sína. Síðar
á lífsleiðinni var hún reiðubúin að
gefa sunnlenskum bændum það
sem hún unni mest, sitt dýrasta
djásn, jörðina Stóra-Ármót, til þess
að reka þar vísindastofnun, öllum
þeim til hjálpar sem vilja eija jörð-
ina og búa í sveitum landsins.
Nú að leiðarlokum kveðjum við
Ingileifu Árnadóttur með kærri
þökk fyrir hennar líf og starf. Bless-
uð veri minning hennar og systkina
hennar á Stóra-Ármóti.
Hjalti Gestsson.
Æskustöðvar mínar eru á Stóra-
Ármóti og systkinin Jón og Leifa
voru mér sem afí og amma. Ingi-
leif var alltaf kölluð Leifa og sjálfri
fannst henni Ingileifar nafnið ljótt
og notaði það einungis ef nauðsyn
krafði. Bara þetta lýsir skapgerð
hennar vel. Hún ákvað eitthvað og
þar við sat.
Það fyrsta sem ég man frá Stóra-
Ármóti var hvað ég var dauðhrædd
við allar skepnur. Elsti bróðir minn
var ráðinn sem kaupamaður að
Ármóti í gegnum Ráðningarþjón-
ustu bænda og var það farsæl ráðn-
ing fyrir alla mína fjölskyldu og
vonandi einnig fyrir systkinin á
Ármóti, því samtals vorum við
systkinin í sveit á Ármóti í 25 sum-
ur. Ég var þar í 10 sumur frá 7
ára aldri. Svo vel líkaði mér vistin
þar að ég fór sama dag og síðasta
prófí lauk á vorin og kom ætíð einni
eða tveimur vikum of seint í skól-
ann á haustin. Auk þess var ég öll
jóla- og páskafrí hjá Leifu og Jóni.
Hræðsla mín við dýr hvarf fljót-
lega, þar sem Leifa kenndi mér
strax að umgangast þau og bera
virðingu fyrir hátterni þeirra og lífi.
Að þessari kennslu Leifu bý ég enn
þann dag í dag og hefur hún mótað
líf mitt. Leifa hafði einstakt dálæti
á dýrum og bar mikla virðingu fyr-
ir þeim, enda voru allar skepnur
hændar að henni. Þegar Leifa gekk
út á tún með hrífu í hendi fylgdi
henni undantekningarlaust dýra-
halarófa, hundurinn, gæsin, 1-3
kettir og stundum heimalningur
líka. Gæsin hennar Leifu var grá-
gæs sem krakkarnir höfðu ungað
út heima og Leifa ól svo upp. Leifa
var í svo miklu uppáhaldi hjá gæs-
inni að gæsin átti það til að veija
hana og heimilið með því að bíta
ókunnuga.
Það má segja að ég sé alin meira
og minna upp af Leifu. Seinni ár
hef ég gert mér grein fyrir hversu
góður uppalandi hún var. Hún var
ströng, blíð og réttlát. Hún skamm-
aði okkur krakkana þegar það átti
við og lét okkur finna það þegar
henni mislíkaði við okkur. Á hinn
bóginn var Leifa óspör á hrósið og
hvatninguna þegar við gerðum vel.
Þannig fékk hún okkur til að vinna
af vandvirkni og vinna sjálfstætt.
Þannig lærðum við krakkarnir að
taka sjálfstæðar ákvarðanir og taka
hrósi eða skömmum, allt eftir því
hvemig til tókst.
Jón og Leifa lifðu tímana tvenna.
Þau höfðu kynnst kreppunni og
lifðu spart. Þau kenndu okkur
krökkunum að fara vel með hluti
og nýta þá til fulls, en engu var
hent. Þó Jón og Leifa hafí lifað
sparsömu lífi, þá var langt frá því
að þau væru nísk. Þau voru þvert
á móti mjög rausnarleg. Greiddu
kaupafólki sínu ætíð góð laun og
gáfu mjög gjarnan gjafir, smáar
sem stórar. Leifa hafði sérstakt
dálæti á hestum og sagði mér marg-
ar sögur af hestum sem hún átti
og sá fljótt að áhugi mirin var mik-
ill. Þegar ég var 12 ára fór hún
með mig að Laugardælum til að
skoða folaldshryssurnar. Þar voru
um 25 folöld og sagði Leifa mér
að velja mér eitt. Ég varð frá mér
numin og við eyddum löngum tíma
í að skoða folöldin. Þá sem alltaf
lét hún mig taka sjálfstæða ákvörð-
un og reyndi ekki að hafa áhrif á
val mitt. Ég valdi að sjálfsögðu
fallegasta litinn, jarpblesótt. Síðar
sá ég auðvitað að valið hafði ekki
verið skynsamlegt m.t.t. útlits og
gæða gripsins. En Blesa var mitt
fyrsta hross og átti ég með henni
margar góðar stundir.
Mesta og stærsta gjöf síðari ára
á Suðurlandi er án efa gjöf þeirra
Ármóts-systkina til Búnaðarsam-
bands Suðurlands, þegar þau gáfu
jörðina Stóra-Ármót, sem er ein
stærsta jörð í Hraungerðishreppi.
Síðustu ár mín á Ármóti höfðu Jón
og Leifa miklar áhyggjur af búskap
á nálægum jörðum. Þau horfðu á
Grímsnesið fyllast af sumarbústöð-
um og tóku það mjög nærri sér,
sérstaklega Leifa. Þau óttuðust að
búskapur myndi leggjast af á Ár-
móti, þegar þau féllu frá og allt
fyllast af sumarbústöðum. Til þess
að tryggja að svo yrði ekki og til
að leggja sitt af mörkum til styrkt-
ar íslenskum landbúnaði, sérstak-
lega sauðíjárrækt, ákváðu þau að
gefa Búnaðarsambandi Suðurlands
jörðina í von um að búskapur héld-
ist á Ármóti eftir þeirra daga.
Þegar Jón féll frá fyrir nærri
áratug fluttist Leifa á Selfoss. Ég
vissi að þessi flutningur yrði henni
mjög erfiður. Að yfírgefa dýrin og
jörðina yrði henni þungt. Ég hugs-
aði mikið um hvaða dýr ég gæti
gefíð henni, sem hún gæti haft hjá
sér á Selfossi. Ekki mátti hafa hund
eða kött í fjölbýlishúsi. Leifa hafði
aldrei sérstakt dálæti á músum og
hikandi færði ég henni hamstur.
Það var eins og við manninn mælt.
Hún tók ástfóstri við Snata, en svo
nefndi hún hamsturinn, og skrifaði
mér mörg bréf um hátterni hans,
en þá var ég komin í nám í dýra-
lækningum erlendis. Ég veit að
Leifu þótt-i vænt um að ég valdi
þetta fag, enda má segja að hún
hafí hjálpað mér að leggja grunninn
að lífsstarfi mínu.
Síðustu árin gat ég ekki heim-
sótt hana eins oft og ég hefði ósk-
að, en ég vissi af konu á Selfossi
sem bar mikla umhyggju fyrir
Leifu. Þúsund þakkir Tove.
Bogga.
t
Elskulegur eiginmaður minn og bróðir,
GUÐMUNDUR JÓNSSON,
Þverási 16,
Reykjavík,
andaðist miðvikudaginn 13. maí.
Birna Agústsdóttir
og systkini hins látna.
t
Faðir minn, tengdafaðir, afi og langafi,
ÞORBJÖRN EYJÓLFSSON,
áður til heimilis á Arnarhrauni 13,
lést á elli- og hjúkrunarheimilinu Skjóli 15. maí.
Jóhanna Þorbjörnsdóttir,
Þorbjörn Guðmundsson,
Vilborg Guðmundsdóttir,
Dagbjört Guðmundsdóttir,
Lovisa Guðmundsdóttir
og langafabörn.
Guðmundur Kr. Guðmundsson,
Anna Linda Steinólfsdóttir,
Loftur Jónasson,
Ómar Sigurbergsson,
t
Ástkaer faðir okkar,
ÁSGEIR BJARNI ÁSGEIRSSON,
Hátúni 10,
lést 11. maí í Landakotsspítala.
Jarðarförin hefur farið fram.
Katrín Ásgeirsdóttir,
Lára Ásgeirsdóttir,
Hólmfríður Ásgeirsdóttir.
t
Alúðarþakkir til allra þeirra, er veittu okkur hluttekningu og hlý-
hug við fráfall eiginmanns míns, föður, tengdaföður og afa,
FRÍMANNS SIGURÐSSONAR,
l'ragerði 12,
Stokkseyri.
Sérstakar þakkir færum við Verkalýðs- og sjómannafélaginu
Bjarma, Stokkseyri.
Anna Hjartardóttir,
Margrét Frímannsdóttir, Jón Gunnar Ottósson
og börn.
Anna P. Hjartardóttir, Svavar Björnsson
og börn.