Morgunblaðið - 08.08.1992, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. ÁGÚST 1992
7
Alþýðubandalagið opnar fundargerðabækur sínar;
Gerð grein fyrir samskiptum
við erlenda kommúnistaflokka
Er ekki prókúruhafi fyrir Sósíalistaflokkinn, segir Ólafur Ragnar Grímsson
Framkvæmdast)órn Alþýðubandalagsins ákvað á fundi sínum í fyrra-
dag að veita fræðimönnum og blaðamönnum aðgang að fundargerðum
miðstjórnar, framkvæmdasijórnar og landsfunda flokksins. Jafnframt
hefur verið birt greinargerð, unnin upp úr þessum gögnum, um tengsl
Alþýðubandalagsins við erlenda kommúnista- og sósíalistaflokka frá
Morgunblaðið/Kristinn
Ólafur Ragnar Grímsson og Einar Karl Haraldsson á blaðamanna-
fundi Alþýðubandalagsins. Olafur Ragnar blaðar í einni af fundar-
gerðabókum flokksins, en á borðinu er stafli fundargerða, sem nú
hafa verið gerðar opinberar.
1967.
„Þetta mun vera í fyrsta sinn sem
stjórnmálaflokkur — eða aðili að
stjórnkerfinu, ráðuneyti eða ríkis-
stjórn — opnar sín gögn,“ sagði Ólaf-
ur Ragnar Grímsson, formaður Al-
þýðubandalagsins, er hann kynnti
greinargerðina á blaðamannafundi í
gær. „Það er von okkar að þessi
ákvörðun verði fordæmi um það að
aðrir stjómmálaflokkar og aðilar í
stjómkerfinu, ráðuneyti og ríkis-
stjórn, veiti fulltrúum almennings,
fræðimönnum og fjölmiðlum, aðgang
að sínum gögnum með svipuðum
hætti.“
Ólafur Ragnar sagði að stjórn-
málaflokkarnir væru hluti hins lýð-
ræðislega kerfís, en ekki leynireglur
og ættu að starfa með opnum hætti.
„A undanförnum árum og einnig á
undanförnum vikum hefur við og við
komið til umræðu hvort Alþýðu-
bandalagið hefði verið í flokkslegum
tengslum við flokka eins og til dæm-
is Kommúnistaflokk Sovétríkjanna
og aðra slíka,“ sagði Ólafur Ragnar.
„Það var enn frekari ástæða til þess
að gera það alveg skýrt að Alþýðu-
bandalagið væri sem flokkur reiðu-
búið til að leggja öll sín spil á borðið
og opna sínar bækur til þess að hver
og einn gæti skoðað þessa sögu.“
Einar Karl Haraldsson, fram-
kvæmdastjóri Alþýðubandalagsins,
og Ólafur Ragnar hafa farið í gegn-
um allar bækur flokksins og tekið
saman þá greinargerð, sem lögð var
fram á fundinum. „Þar kemur fram,
samkvæmt okkar beztu vitund, allt
það, sem við höfum fundið í þessum
gögnum um þær umræður og
ákvarðanir, sem fiokkurinn hefur
tekið frá árinu 1967 í þessum efn-
um,“ sagði Ólafur Ragnar.
Tek enga ábyrgð á
Sósíalistaflokknum
Alþýðubandalagið var í fyrstu
stofnað 1956 sem kosningabandalag
Málfundafélags jafnaðarmanna,
undir forystu Hannibals Valdimars-
sonar, og Sósíalistaflokksins. Sam-
eiginlegur þingflokkur var þá starf-
andi, og var eina stofnun Alþýðu-
bandalagsins, að sögn Ólafs Ragn-
ars. Fyrsti landsfundur Alþýðu-
bandalagsins var haldinn 1966 og
kosin mið- og framkvæmdastjórn.
Árið 1968 var Alþýðubandalagið
formlega gert að stjórnmálaflokki
með svipuðu skipulagi og aðrir flokk-
ar hérlendis. Blaðamaður Morgun-
blaðsins spurði Ólaf Ragnar hvort
ekki væri eðlilegt þegar þess væri
krafizt að Alþýðubandalagið gerði
hreint fyrir sínum dyrum og legði
spilin á borðið varðandi sögu sína,
að þá væri gert ráð fyrir að einnig
væri tekin nokkur ábyrgð á sögu
forvera flokksins; Kommúnistaflokks
íslands og Sósíalistaflokksins, sem
verið hefði undanfari Alþýðubanda-
lagsins, og þangað sem flokkurinn
hefði sótt hugmyndir sínar og hluta
af mannafla sínum. Spurt var hvar
gerðabækur Sósíalistaflokksins væru
og hvort þær yrðu opnaðar.
„Ég tel að ekki sé hægt að gera
flokk, sem hefur starfað með sjálf-
stæðum hætti, ábyrgan fyrir ein-
hveiju sem voru allt aðrir flokkar
og störfuðu löngu áður en viðkom-
andi flokkur var stofnaður," sagði
Ólafur Ragnar. „Kommúnistaflokkur
íslands starfaði 1930-1938. Hahn
var þess vegna lagður niður tæplega
20 árum áður'en Alþýðubandalagið
varð til sem kosningasamtök og þrjá-
tíu árum áður en Alþýðubandalagið
varð til sem formlegur stjórnmála-
flokkur. Ég tek enga ábyrgð sem
formaður Alþýðubandalagsins á
þeirri sögu, ekki nokkra, og ætla
mér aldrei að gera það, ekki frekar
en ég tek ábyrgð á sögu Framsóknar-
flokksins, sem ég var í á sínum tíma.
Þeir, sem skópu þessa sögu, og þeir
sem stjórnuðu þessum flokkum, bera
auðvitað ábyrgð á því. Hvað Samein-
ingarflokk alþýðu—Sósíalistaflokk-
inn snertir, þá er það alveg greini-
legt að þótt hann hafi verið aðili að
Alþýðubandalaginu sem kosninga-
bandalagi, eins og Málfundafélag
jafnaðarmanna, þá hélt hann sinni
flokkslegu starfsemi alltaf að-
greindri. Hann hélt sín sérstöku
flokksþing, hafði sína sérstöku mið-
stjórn og framkvæmdastjóm. Það er
mjög athyglisvert að þegar Sósíali-
staflokkurinn er lagður niður, tekur
hann ákvörðun um að gera Alþýðu-
bandalaginu ekki grein fyrir sínum
gögnum eða sínum ferli, heldur ger-
ir hann það með sérstökum hætti á
þann hátt, að hann kýs úr eigin röð-
um sérstaka nefnd til þess að annast
það. Hún hefur aldrei gert Alþýðu-
bandalaginu grein fyrir sínum störf-
um. Þannig að þótt það kunni að
vera að einhvers staðar á skrifstofum
Alþýðubandalagsins sé að finna ein-
hver gögn frá Sósíalistaflokknum,
þá hefur Sósíalistaflokkurinn eða
arfleifð hans aldrei gert Alþýðu-
bandalaginu grein fyrir sínum gögn-
um. Þau eru ekki til með heillegum
hætti hjá okkur. Það, sem kann að
finnast hjá okkur, er sjálfsagt að
leggja fram á söfn landsins, þar sem
það á heima, með þeim hætti sem
við getum gert.“
Ólafur Ragnar sagði að hvað varð-
aði afstöðu og hugmyndir einstakra
manna, yrðu þeir að svara fyrir það
sjálfír. „Ég er ekki prókúruhafl fyrir
Sósíalistaflokkinn,“ sagði hann.
Staðið við samþykktir um
samskiptabann
Ólafur Ragnar vitnaði á fundinum
til samþykktar framkvæmdastjórnar
Alþýðubandalagsins í ágúst 1968,
þar sem innrás heija Sovétríkjanna
og fylgiríkja þeirra í Varsjárbanda-
laginu var fordæmd. í september var
samþykkt. tillaga Magnúsar Torfa
Ólafssonar um að Alþýðubandalagið
og stofnanir þess myndu ekki hafa
nein samskipti eða samband, beint
eða óbeint, við kommúnistaflokka og
aðra valdaflokka hlutaðeigandi ríkja
né heldur samtök á þeirra vegum eða
í tengslum við þá. í samþykktinni
voru „eins flokks kerfi og alræðis-
stjórnir fámennra hópa eða jafnvel
eins manns í skjóli þess sem stjómar-
forms á leið til sósíaiisma" fordæmd.
Stefna þessi var ítrekuð á landsfundi
1968 og seinna á miðstjómarfundi í
nóvember 1968 og landsfundi 1971.
Ólafur Ragnar sagði að þegar far-
ið væri yfir fundargerðir flokksstofn-
ana Alþýðubandalagsins væri lykil-
spumingin sú, hvort flokkurinn sem
stofnun hefði haldið þessa samþykkt
eða ekki. „Sú yfirferð, sem við höfum
gert, og sú opnun sem við höfum
gert á bókum okkar, staðfestir það
með afdráttarlausum hætti að þetta
bann, sem þarna var samþykkt á því
að Alþýðubandalagið hefði flokksleg
samskipti eða sambönd við Komm-
únistaflokk Sovétríkjanna eða valda-
flokka ríkjanna, sem réðust inn í
Tékkóslóvakíu, hefur verið haldið,"
sagði Ólafur Ragnar.
Hann sagðist telja einna sögulega
mikilvægast að Alþýðubandalagið
hefði hafnað boði um að sitja fund
í Póllandi 1974, vegna þess að sá
fundur hefði verið tiiraun Sovétríkj-
anna til þess að ná saman á einn
vettvang vinsamlegum flokkum úr
allri Evrópu til þess að búa til sam-
eiginlega breiðfylkingu undir forystu
Sovétríkjanna.
Ekki ástæða til að ætla að
einhverju sé sleppt
Einar Karl Haraldsson, fram-
kvæmdastjóri Alþýðubandalagsins,
sagði á blaðamannafundinum að
mismunandi væri með hvaða hætti
væri fært inn í fundargerðabækurn-
ar. Sums staðar væri um ýtarlegar
bókanir að ræða, en annars staðar
einkum um hvað hefði verið rætt.
Ólafur Ragnar sagði að hann hefði
ekki ástæðu til að ætla að í fundar-
gerðabókunum væri óþægilegum at-
riðum sleppt. „Ef svo hefði verið,
skil ég ekki af hveiju þeir bóka hisp-
urslaust þegar þeir til dæmis sam-
þykkja þessi margvíslegu tengsl við
Kommúnistaflokk Rúmeníu," sagði
Ólafur Ragnar.
Erlend samskipti Alþýðubandalagsins 1967-1977:
Talsverð tengsl voru við
Kommúnistaflokk Rúmeníu
I GREINARGERÐ þeirri, sem tekin hefur verið saman um sam-
skipti Alþýðubandalagsins við erlenda kommúnista- og sósíalista-
flokka, kemur fram að ekki finnast heimildir fyrir því í bókum
flokksins að hann hafi haft samskipti við kommúnistaflokka þeirra
ríkja, sem réðust inn í Tékkóslóvakíu, eftir innrásina. Hins vegar
kemur þar fram að talsverð samskipti voru við Kommúnistaflokk
Rúmeníu, sem ekki tók þátt í innrásinni.
Hér á eftir fer sá hluti greinar-
gerðarinnar, sem fjallar um þau
tilvik í fundargerðabókum Alþýðu-
bandalagsins 1967-1977, sem
snerta samskipti við erlenda flokka:
„1. Fjórtán sinnum voru tekin
til meðferðar boð til Alþýðubanda-
lagsins frá flokkum vinstri sósíal-
ista á Norðurlöndum um að senda
áheyrnarfulltrúa á • flokksþing
þeirra eða fjallað er um viðræðu-
fundi sem forystumenn Alþýðu-
bandalagsins áttu með forustu-
mönnum þessara norrænu flokka.
Þessi tilvik eru á árunum 1967,
1969, 1972, 1973, 1975 og 1977.
f fyrsta sinn er vikið að slíku í
fundargerð framkvæmdastjórnar
frá 3. mars 1967. Þar kemur fram
að Hannibal Valdimarsson hafi
sagt frá fundi sem hann ásamt
Einari Olgeirssyni 'átti með vinstri
sósíalistum á Norðurlöndum. í síð-
asta sinn á þessu tímabili er vikið
að slíku á fundi framkvæmda-
stjórnar 18. apríl 1977 þegar kynnt
er bréf frá Arbetarpartiet kommun-
isterna í Svíþjóð þar sem beðið var
um fulltrúa eða kveðju til lands-
fundar flokksins og hlaut það ekki
stuðning í framkvæmdastjórn Al-
þýðubandalagsins að senda slíkar
kveðjur eða fulltrúa.
2. Einu sinni, árið 1969, var
samþykkt að senda áheyrnarfull-
trúa á flokksþing Kommúnista-
flokks Júgóslavíu.
3. Fimm sinnum voru tekin fyr-
ir samskipti við Kommúnistaflokk
Rúmeníu en Rúmenía hafði strax
1968 fordæmt innrásina í Tékkó-
slóvakíu. Þar er um að ræða að
1969 og 1974 var samþykkt að
senda áheymarfulltrúa á flokks-
þing Kommúnistaflokks Rúmeníu.
Árið 1971 var greint frá ákvörðun
um að bjóða sendinefnd frá Rúmen-
íu í heimsókn. 1973 er fjallað um
boð um sendinefnd frá Rúmenum
og árið 1977 var fjallað um heim-
sókn sendinefndar frá Rúmeníu.
Boðum hafnað tvisvar
sinnum
4. Tvisvar sinnum var bókað að
hafnað hafi verið boðum. Árið 1974
hafnar framkvæmdastjórn Alþýðu-
bandalagsins boði um að taka þátt
í undirbúningsfundi verkalýðs-
flokka Evrópu sem væntanlega
yrði haldinn í Póllandi í september
á því ári. Var það skoðun fram-
kvæmdastjórnar að Alþýðubanda-
lagið gæti ekki verið aðili að slíkri
ráðstefnu. Árið 1977 er greint frá
því að æskulýðsnefnd Alþýðu-
bandalagsins hafi verið neitað um
heimild til þess að taka boði frá
æskulýðssambandi tékkneska
kommúnistaflokksins.
5. Sex sinnum er fjallað um
þátttöku í alþjóðlegum ráðstefnum.
Þar er um að ræða árið 1969 ráð-
stefnu í Stokkhólmi um Víetnam,
árið 1971 ráðstefnu í Stokkhólmi
um Evrópubandalagið, árið 1973
ráðstefnu um NATÓ í Kaupmanna-
höfn, árið 1973 ráðstefnu í Reykja-
vík um friðarmál. Árið 1973 er
greint frá því á fundi í fram-
kvæmdastjórn að alþjóðanefnd hafi
samþykkt að Ólafur R. Einarsson
yrði fulltrúi flokksins á öryggis-
málaráðstefnu í Moskvu 24. októ-
ber það ár.
6. Einu sinni, árið 1969, er
greint frá bréfi frá gríska kommún-
istaflokknum.
7. Tvisvar sinnum, árið 1969 og
1975, er greint frá erindum frá
ítalska kommúnistaflokknum. í síð-
ara tilvikinu var boð um áheymar-
fulltrúa á flokksþing í mars 1975
að ræða og var því vísað til alþjóða-
nefndar miðstjórnar til athugunar.
8. Einu sinni er fjallað um för
áheymarfulltrúa frá Alþýðubanda-
laginu á flokksþing Kommúnista-
flokks Frakklands 1976.
9. Einu sinni, árið 1973, er
greint frá för fulltrúa Alþýðu-
bandalagsins á flokksþing breska
Verkamannaflokksins."
I greinargerðinni kemur fram
að frá 1978 hafi ekki verið um
önnur erlend samskipti að ræða en
fáein tilvik varðandi það að senda
áheyrnarfulltrúa á þing vinstrisós-
íalista í Danmörku og Noregi.
Alþjóðanefnd tók ekki
sjálfstæðar ákvarðanir
I greinargerð Alþýðubandalags-
ins er gerð grein fyrir alþjóða-
nefnd, sem starfaði á vegum
flokksins 1972-1976 og átti að
hafa það hlutverk að annast sam-
skipti við erlenda flokka og önnur
alþjóðleg samskipti. Þar segir að
nefndin virðist hafa starfað lítið.
Að beiðni Ólafs Ragnars Grímsson-
ar hefur Ragnar Arnalds, sem var
formaður flokksins og sat í alþjóða-
nefndinni allan tímann, sem hún
starfaði, gefið svohljóðandi yfirlýs-
ingu: „Nefnd um alþjóðleg sam-
skipti var vinnunefnd fram-
kvæmdastjórnar um fjögurra ára
skeið. Nefndin hélt fáa fundi. Hún
tók engar sjálfstæðar ákvarðanir
aðrar en að gera tillögur til fram-
kvæmdastjórnar og að sjálfsögðu
fjallaði hún ekki um ferðir einstakl-
inga sem fóru á eigin vegum til
Sovétríkjanna. Allar ákvarðanir um
alþjóðleg samskipti flokksins voru
teknar af framkvæmdastjórn."
Loks er í greinargerð Alþýðu-
bandalagsins sagt frá því að á Al-
þingi veturinn 1977-1978 hafi
þingflokkurinn beitt sér fyrir laga-
setningu um að íslenzkum stjóm-
málaflokkum sé bannað að taka
við gjafafé eða öðrum fjárhagsleg-
um stuðningi frá erlendum aðilum.
Stefán Jónsson, þáverandi þing-
maður flokksins; var fyrsti flutn-
ingsmaður frumvarpsins, sem síðar
var samþykkt sem lög nr. 62/1978.