Morgunblaðið - 26.01.1993, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. JANÚAR 1993
Bókmenntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs 1993, Finnland
Særður svanur
Bókmenntir
Dagný Kristjánsdóttir
í skáldsögunni Jóhann og Jóhann
sem lögð var fram til bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs í fyrra
lýsir Olli Jalonen örlögum samnafna
föður og sonar. Og hann heldur
áfram að segja sögu Betelættarinn-
ar í bókinni Faðir og dóttir sem nú
er lögð fram til bókmenntaverð-
launa Norðurlandaráðs.
Jouko
Aðalpersóna bókarinnar, Jouko,
er sonur Jóhanns yngra og Stínu,
hinnar geðtrufluðu æskuvinkonu
hans. Jouko er stytting á finnska
nafninu Joukahainen (úr Kalevala)
en ,jouko“ kemur líka fyrir í
finnskri mállýsku og þýðir „svan-
ur“.
Þegar sagan hefst er Jouko kom-
inn í persónulega sjálfheldu. Hann
er 55 ára og fyrirlítur starf sitt.
Hann er fráskilinn, og tólf ára dótt-
ir hans þekkir hann ekki lengur.
Hann ákveður því að byija nýtt líf.
Hann ætlar að bjarga dótturinni frá
því að verða gervimanneskja sem
ekkert veit um hin raunverulegu
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
í Listhúsinu einn einn á Skóla-
vörðustíg 4a sýnir um þessar
mundir og fram til 28. janúar
Bryndís Snæbjömsdóttir nokkur
hugmyndafræðileg verk. Sýningin
gengur út frá samtengdum skosk-
um og íslenzkum kvennanöfnum,
sem eru útskorin textabrot á gifs-
hellum sem er raðað upp við vegg
í mislöngum röðum.
Bryndís nam í Glasgow í Skot-
landi, þar sem hún lagði m.a.
áherslu á ljósmyndun og á sýning-
unni eru einnig 10 litlar saltprent-
aðar myndir af forngyðjum sem
eru hugleiðingar listakonunnar
um fjarska og nærveru í ljósmynd-
un.
Þessi tækni í Ijósmyndun er
mjög áhugaverð eins og fleiri eldri
lögmál lífsins. Hann undirbýr ferðir
sínar af mikilli slægð og svo rænir
hann dóttur sinni, Juttu.
Jóhannes og Jóhanna
Jouko flýr með Juttu yfir hálfa
Evrópu og sest að með hana í Belf-
ast á Norður-írlandi. Hann dylur
slóð þeirra af hugkvæmni og kaup-
ir meðal annars ný, fölsuð vegabréf
þar sem þau bera nöfnin Jóhannes
(faðir) og Jóhanna (dóttir). Það
hvarflar aldrei að Jouko að móðir
og stjúpi Juttu þjáist vegna barns-
ránsins. Honum láist því miður líka
að gera ráð fyrir að dóttirin geti
verið sjálfstæð manneskja þó ung
sé.
Andúð hennar á föðurnum vex
stöðugt. Við fáum innsýn í hugar-
heim hennar í dagbók sem hún
skrifar á ferðalaginu, hún kallar
föðurinn J., hann er bókstafur í
hennar augum, ópersónulegur,
nafnlaus. Henni finnst uppfræðsla
hans undarlegt raus og hana langar
heim. Jouko skynjar fremur en skil-
ur að áætlun hans er misheppnuð.
Dóttirin strýkur og kemst á ein-
hvern hátt heim til Finnlands. Þar
endar Jouko líka, uppi í óbyggðum
eins og Jóhannes skírari, síðasti
aðferðir og eyddi ég t.d. drjúgum
tíma nú í haust við að skoða eina
slíka deild á listasafni í Köln.
Hafa margir núlistamenn tekið
hinar eldri og frumstæðari aðferð-
ir upp á arma sína og nota við
listsköpun og ná stundum mjög
sterkum áhrifum. Einkum eru
aðferðimar hentugar til að bregða
upp vissri fyllingu og fortíðarsvip,
og eru enda oftast notaðar í þeim
tilgangi.
Sýningu sína nefnir Bryndís
samheitinu Sa/ira, sem hefur yfir
sér fjarrænan blæ og er það í
samræmi við það sem til sýnis er,
en allt hefur sterkan svip af fortíð-
arþrá.
Hið dulúðuga virðist einnig
vera stór þáttur í myndsköpun
Bryndísar og hefði það mátt koma
betur fram í upplýsingum um sýn-
inguna, og það er á mörkum að
hægt sér að bera slíkt fram fyrir
Olli Jalonen, höfundur skáldsög-
unnar Faðir og dóttir.
spámaðurinn ... Líf hans þar beinist
allt að einu marki, því að muna
ekki fortíðina.
Sjálfstæð bók?
Olli Jalonen (f. 1954) hefur þeg-
ar skrifað þriðju og síðustu bókina
um Betelfjölskylduna. Hún heiti Líf
og líf (1992) og aðalpersóna hennar
er Jutta, dóttirin. Bókin hefur enn
ekki verið þýdd úr finnsku og það
má spyija hvort við getum metið
hveija einstaka bók nema í ljósi
þríleiksins alls.
sa.
ira
fólk og hafa einungis fátækar
upplýsingar í plasti á hillu, og það
í einu eintaki!
Þetta er hugmyndafræðileg
sýning út í fingurgóma og ákaf-
lega tormelt öllum þeim sem ekki
eru hér innvígðir. Ljósmyndirnar
eru sterkari hluti hennar, m.a.
vegna þess að uppröðun hluta er
orðin að harla útþvældu ferli þó
það gangi aftur á núlistasöfnum
heimsins. Það gerir einmitt miklar
kröfur til þeirra sem taka það
upp, og ekki einungis um sjálfa
sýningargripina heldur einnig
framsetninguna og umbúðirnar
og þar á meðal skilvirkar upplýs-
ingar um hugmyndina að baki.
Hér er einföld ábending ekki nóg.
Tua Forsström. Eftir hana er
Ijóðabókin Garðarnir.
Hin skaddaða persóna Jouko í
annarri bókinni verður að mínu
mati ekki skilin til fullnustu nema
í Ijósi fyrstu bókarinnar. Það þarf
hins vegar ekki að skipta máli.
Faðir og dóttir er mjög ólík fyrstu
bókinni; textinn er mun styttri,
þjappaðri og táknrænni. I Jóhann
og Jóhann voru sögur feðganna
sagðar á víxl og bókin var þannig
eins og flétta. I texta Föður og
dóttur eru ólík form á ferðinni;
bein frásögn, bréf, dagbókarbrot
og laustengdar minningar sem
þröngva sér að. I tilraunum bókar-
innar með form eins og hina munn-
legu frásögn sem breytist á merk-
ingarbæran hátt í hvert sinn sem
sama sagan er sögð, eru fólgnar
málheimspekilegar hugmyndir sem
efni væru í aðra grein.
Garðarnir
Hin bókin sem Finnar leggja
fram að þessu sinni er ljóðabókin
Garðarnir eftir skáldkonuna Tua
Forsström (f. 1947). Þetta er átt-
unda ljóðabók hennar og ber það
með sér að hún er enginn byijandi.
Bókin skiptist í átta stutta kafla,
hver kafli hefur sína yfirskrift, ljóð-
línu eða tilvitnun og hin yfirskipaða
mynd ljóðabókarinnar er ferðalagið.
Ferðalagið skapar átök á milli vilja
okkar til að halda óbreyttu ástandi,
búa til eitthvað þekkt í hinu óþekkta
og þrárinnar eftir „því ástandi að
allt sem kollvarpast getur, kollvarp-
ist“.
Margir merkimiðar hafa verið
settir á Tua Forsström um dagana
(sumarskáld, skáld hversdagslífs-
ins, gagnrýnisskáld og heimspeki-
skáld) en hér breytist ljóðmæland-
inn frá ljóði til ljóðs. Ætli sé til
merkimiði yfir það?
Ungmennaf élag
Hrunamanna
Sveitasin-
fónían sýnd
í Kópavogi
Ungmannafélag Hrunamanna
hefur að undanförnu sýnt gaman-
leikinn Sveitasinfóníu á Suður-
landi. Sýningum hjá félaginu á
þessum gamanleik eftir Ragnar
Arnalds er nú að ljúka en leikritið
verður sýnt í Félagsheimili Kópa-
vogs í kvöld kl. 21. Síðasta sýning
er á Flúðum 5. febrúar kl. 21.
Myndin sýnir atriði úr leikritinu.
Afmælis-
hátíð í
Jónshúsi
Félag íslenskra námsmanna í
Kaupmannahöfn heldur upp á
aldar afmæli sitt uin þessar
mundir. Af þessu tilefni er hald-
in menningarvika í Húsi Jóns
Sigurðssonar, og hófst hún
föstudaginn 22. janúar en lýkur
29. janúar.
Dagskrá menningarviku er fjöl-
breytt og má helst nefna leikdag-
skrá, tónlistarkvöld, bókmennta-
kvöld og hátíðarsýningu á verkum
þekktra íslenska listamanna sem
námu í Kaupmannahöfn. Sýningin
kallast „Námsárin.“ Eru þekk verk
á sýningunni m.a. „Fótboltamenn"
eftir Siguijón Ólafsson og „Liggj-
andi módel“ máluð af Gunnlaugi
Blöndal.
VZterkurog
k./ hagkvæmur
auglýsingamiðill!
Fortíðarþrá