Morgunblaðið - 03.02.1993, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. FEBRÚAR 1993
31
Minning
Guðmunda Jóna Pét-
ursdóttir frá Isafwði
Fædd 5. apríl 1901
Dáin 23. janúar 1993
Hún amma mín, Munda Péturs,
var aldrei rík að efnislegum gæðum.
Hún var hins vegar rík að mann-
gæsku og gjafmildi. Eins og flestir
af aldamótakynslóðinni þekkti
amma ekki annað en mikla vinnu.
Hún heyrðist aldrei kvarta og vann
verk sín af mikilli kostgæfni.
Þegar ég var barn á ísafirði bjó
amma á Bökkunum og þangað var
alltaf gott að koma. Stærstan hluta
starfsævinnar vann hún við að gefa
öðru fólki mat. Hún sá meðal ann-
ars um mötuneyti í Reykjanesskóla
við ísafjarðardjúp, eldhús Fjórð-
ungssjúkrahússins á ísafirði og hún
eldaði mat fyrir verkamenn hér og
þar um landið. Frá því ég komst til
vits og ára og fór að rekja ættir við
menn sem ég þekki mismikið og
suma ekkert, hef ég svo oft hitt
fólk sem Munda Péturs hefur gefið
að borða eða þekkt fólks sem hún
gaf að borða, að halda mætti að sú
fjölskylda sér varla ti! í landinu sem
ekki á að minnsta kosti einn sem
Munda hefur lagt á diskinn fyrir.
Það eru ljúfar æskuminningar að
hafa heimsótt ömmu í vinnuskúr
byggingarverkamanna sem hún eld-
aði fyrir þegar Túngötublokkin á
ísafirði var byggð. Við systkinin
höfum öll hangið í svuntunni á ömmu
og hlustað á hana segja sögur og
fara með vísur. Minni hennar var
alla tíð gott og hún hafði unun af
því að segja sögur. Þannig fékk ég,
sem fæddist árið sem Bítlarnir voru
að byija, innsýn í líf alþýðufólks á
íslandi á fyrstu áratugum þessarar
aldar.
Amma mundi atvik allt aftur til
fjögurra ára aldurs, eða til ársins
1905, þegar íslenskir og útlenskir
skútukarlar heimsóttu langafa að
Dvergasteini fyrir innan Súðavík.
Þegar hún var orðin öldruð kona á
Hrafnistu gat hún enn farið með
vafasamar drykkjuvísur norskra sjó-
manna, sem hún sagði að Pétur lang-
afi hefði ekkert verið allt of ánægð-
ur með að barnið skyldi læra. En
þannig var nú það. Hún þurfti bara
að heyra góða vísu einu sinni til að
muna hana.
Munda Péturs kunni líka sögur
af hröfnum sem hændust að henni
og hún gaf að borða eins og mann-
fólkinu. Ég er heldur ekki frá því
að hún hafi kunnað að lesa sögur
úr steinum, sem hún safnaði og
geymdi í körfum sem hún heklaði
úr mjólkurpokum. Hún var svo nýtin
að allt varð henni að verðmæti, en
Fædd 7. febrúar 1913
Dáin 23. janúar 1993
Ég ætla að minnast hér með
nokkrum orðum ömmu minnar sem
lést á Dvalarheimilinu í Hulduhlíð
laugardaginn 23. janúar síðastliðinn.
Amma fæddist á Eskifirði og var
þriðja elst af sex systkinum. Foreldr-
ar hennar voru Guðni Jónsson og
Natalia Maria Krogh. Fjögurra ára
gömul var hún sett í fóstur að Sellátr-
um til Páls Jónssonar og Sigríðar
Björnsdóttur. Þar ólst hún upp til
fullorðinsaldurs eða þar til hún gift-
ist afa mínum, Helga Pálssyni, sem
lést 1980. Afi og amma bjuggu allan
sinn aldur á Eskifirði. Þau eignuðust
sjö börn. Þau eru Haukur Helgi
fæddur 1933, dáinn 1992; Rafn
fæddur 1935; Erna Sigríður fædd
1938; Guðni fæddur 1940; Páll fædd-
ur 1941; Hörðurfæddur 1945; Krist-
björg María fædd 1949. Barnabörnin
eru 19 og barnabarnabömin 17.
Ég ólst upp hjá ömmu minni til 7
ára aldurs og var mikið hjá henni
eftir það.
níska var ekki til í hennar huga.
Oft var fimm króna seðli, vandlega
brotnum saman, laumað í barnslófa,
og ekki hlustað á mótbárur. Reynar
var hún gefandi allt fram á síðustu
stundu.
Það besta sem amma gaf ástvin-
um sínum var þó hjartagæskan. Hún
var skapstór kona og lá aldrei á
skoðunum sínum, en var alltaf réttl-
át. Það var líka alltaf stutt í hlátur-
inn hjá ömmu og hún hló háum og
smitandi hlátri. Hún sagði mér
margar sögur af pabba, Pétri Geir
Helgasyni, þegar hann var barn.
Pabbi var sérstakt barn í augum
ömmu. Hann var sonur systur henn-
ar Mundu, Jónínu, sem lést fyrir
nokkrum árum. Amma ól hann upp
af sömu ástúðinni og hún ól upp
dóttur sína, Fanneyju. Þau voru
miklir vinir og pabbi fór með Mundu
ömmu á dansleiki langt fram yfir
unglingsárin, þar til hann hitti
mömmu, Ósk Norðfjörð Óskarsdótt-
ur.
Mamma, og allar konur sem
þekktu Mundu Péturs, þekktu og
kunn að meta, meira en karlmenn,
handíðir Mundu Péturs. Hún fyllti
heimili okkar af fallegum púðum,
dúkum, mottum og körfum, sem
voru haglega unnin á oft mjög frum-
legan hátt. Og vettlingarnir, peys-
urnar og treflamir komu oftar en
ekki frá henni.
Vegna þess hvað Munda amma
var ern, var hún með okkur nánast
fram á síðustu stundu, þó að hún
hafí dvalið á Hrafnistu í sautján ár
og hefði orðið níutíu og tveggja ára
í apríl næstkomandi. Hún þekkti
sögu fjölskyldunnar, barnanna sina,
barnabarnanna og barnabarnabarn-
anna betur og í meira samhengi en
nokkur annar í fjölskyldunni. Fjöl-
skyldumeðlimir grínuðust jafnvel
með að minni hennar væri hættulegt
á köflum, þar sem hún mundi vel
hluti sem margir vildu ef til vill
gleyma. En minni Mundu ömmu
skaðaði þó aldrei nokkurn mann.
Með andláti Mundu Péturs hverf-
ur mikil og merkileg kona. Hún sá
ísland sautján ára gömul fá eigin
stjórnarskrá og hún var fjörutíu og
þriggja ára gömul þegar ísland varð
sjálfstætt lýðveldi árið 1944. Hún
þekkti drauma þeirra sem sáu sjálf-
stætt ísland fæðast á ný. Munda
Péturs trúði á þetta land og þessa
þjóð og hún þekkti þá menn og kon-
ur sem voru undirstaða þess að við
búum í dag við hvað mestu hagsæld
sem þekkist í veröldinni. Hún fór
aldrei út fyrir landsteinana og lang-
aði aldrei til þess, svo að ég viti.
Amma var afar hæglát og góð
kona sem þægilegt var að umgang-
ast.
Það kom enginn að tómum kofan-
um sem kom til ömmu á Gerði, þar
var allt svo fullkomið, nýbakaðar
kökur og kræsingar.
Amma og afi bjuggu Iengst af sín-
um hjúskap á Gerði, en síðustu fjög-
ur árin bjó amma á Dvalarheimilinu
í Hulduhlíð. Þangað heimsótti ég
ömmu oft þegar ég hafði tíma.
Það fór ekki framhjá neinum hvað
hún fylgdist vel með fram á síðustu
daga.
Þegar ég kom til ömmu í Huldu-
hlíð sátum við saman við gluggann
hennar og horfðum yfir höfnina og
töluðum um aflabrögð bátanna og
mannlífið í heild sinni.
Elsku amma, nú ert þú farin yfir
móðuna miklu. Ég vil þakka þér fýr-
ir allar góðu samverustundirnar sem
við áttum saman.
Guð blessi minningu ömmu
minnar.
Grétar Rögnvarsson.
Þegar við afkomendur hennar fórum
til útlanda, hvort sem var í sólar-
landaferð eða eitthvað annað í vina-
heimsókn, bað hún okkur að fara
varlega. Útlönd voru hörmungar-
fréttir úr Ríkisútvarpinu og vissara
að hafa augun hjá sér. Hún hafði
þó ekkert á móti útlöndum. Fyrir
Mundu Péturs voru til góðir og verri
menn alls staðar.
Ég kveð Mundu ömmu mína með
söknuði. Með henni kemur lykkja á
þráðinn. Það er stundum sagt um
trúað fólk að það sé „guðhrætt“.
Munda Péturs var trúuð kona, en
hún var aldrei hrædd við guð. Guðs
vilji var aldrei dreginn í efa og hún
óttaðist því ekki lokastundina. Hún
hafði gert upp sín mál og trúði á
miskunn drottins. Hún skilur því
eftir hugrekki og afl lífsreynslu sinn-
ar hjá okkur sem elskuðum hana.
Ég færi föður mfnum og Fanneyju
systur hans sérstaklega mínar sam-
úðarkveðjur. Þau hafa misst elsta
vin sinn. Minning ömmu minnar er
fögur og lifir á meðan við sem þekkt-
um hana drögum andann.
Heimir Már Pétursson.
Hinn 23. janúar sl. lést Guð-
munda Jóna Pétursdóttir á Hrafn-
Mig langar til að minnast bróður-
dóttur minnar, Sædísar Hrefnu, með
nokkrum orðum.
Það var síðastliðinn þriðjudag, 19.
janúar, að ég var vakin kl. átta að
morgni með símhringingu. í síman-
um var bróðir minn, sem býr í Ástral-
íu, og sagði hann mér, að elsta dótt-
ir hans, Sædís, og fjölskylda hennar
hefðu lent í bílslysi þá um morgun-
inn. Ég spurði strax: Og hvað, missti
hún barnið? — Það var enn verra,
hún lést einnig samstundis, var svar-
ið, sem ég fékk.
Ég sat sem lömuð, áður en ég
gat spurt meira um, hvað gerst hefði
og fékk þá að vita, að Sædís hefði
verið á leið frá Brisbane til Sidney
með eiginmanni sínum, Clive Nor-
man, og tveimur börnum, Deanne,
18 ára, og Matthew Clive, 14 ára,
er bíll hefði ekið í veg fyrir þau á
hraðbraut. Bfl þeirra hefði hvolft og
Sædís látist samstundis, en Deanne
mjaðmagrindarbrotnað og Clive
meiðst eitthvað líka. Væru þau bæði
á spítala, en Matthew hefði sloppið
alveg.
Mér varð hugsað til síðasta sam-
tals, sem ég átti við Sædísi, en það
var fyrir rúmum mánuði, um miðjan
desember. Þá sagði hún mér, að þau
væru að klára húsið sitt, en fjölskyld-
an fluttist fyrir nokkru síðan frá
Sidney til Brisbane. Hún vonaðist
jafnvel til, að þau gætu flutt inn
fyrir jól, og það stæði líka fyrir dyr-
um Qölgun í fjölskyldunni, því að
hún ætti von á barni eftir þrjá mán-
uði eða svo. Hún hló við og sagði:
Hugsaðu þér að láta sér detta þetta
í hug á mínum aldri. Það segja líka
allir, að barnið fái tvær mömmur
og tvo pabba, því að hin börnin eru
orðin svo stór.
istu í Reykjavík. Útför hennar verð-
ur gerð í dag, miðvikudaginn 3.
febrúar, frá Fossvogskirkju kl.
13.30. Guðmunda fæddist á Skeiði
í Álftafirði og ólst þar upp með for-
eldrum sínum og systkinum og síðar
á Isafirði er foreldrar hennar flutt-
ust þangað, þar sem þau bjuggu
siðan. Foreldrar Guðmundu voru
Friðgerður Samúelsdóttir og Pétur
Friðgeir Jónsson. Þau eignuðust í
allt átta böm, en þijú dóu bamung.
Auk Guðmundu, sem var elst systk-
inanna, vom þau er á legg komust:
Jón Beóný, Jónína María, Kristján
Karl og Hrólfur. Þau eru öll látin
fyrir nokkrum árum. Miklir kærleik-
ar vom alltaf með þeim systkinum
og ættartengsl sterk.
Guðmunda eignaðist eina dóttur,
Fanneyju Halldórsdóttur, sem gift
var Maríasi Kristjánssyni, en hann
lést 4. nóvember 1990. Þau eignuð-
ust sjö börn. Faðir Fanneyjar var
Haldór Bjarnason en hann fórst með
mótorbátnum Rask þegar Fanney
var aðeins átta mánaða, árið 1924.
Guðmunda giftist nokkmm árum
seinna Pétri Janusi Oddssyni og
saman tóku þau í fóstur, af systur
Guðmundu, Jónínu Maríu, son henn-
ar Pétur, nokkurra mánaða gamlan.
Guðmunda og Pétur janus slitu sam-
vistir 1943 og eftir það annaðist
hún uppeldi fóstursonarins að mestu
ein og vann fyrir sér og honum
hörðum höndum við alls konar störf.
Pétur Geir, fóstursonur Guðmundu
og sá er þetta ritar, er kvæntur Ósk
Norðfjörð Óskarsdóttur. Börn þeirra
em fjögur.
Allt til ársins 1970 vann Guð-
munda alls konar störf, s.s. við fisk-
vinnslu, sem ráðskona í verbúðum,
jafnt á vetrarvertíðum sem í síld á
sumrin þegar síldarævintýrið stóð
sem hæst, í mörg ár sem ráðskona
við héraðsskólann í Reykjanesi og
síðar ráðskona við sjúkrahúsið á
Isafirði. í nokkur ár átti hún og rak
veitinga- og matsöluna Pólinn á
Isafirði. Segja má að oft hafi kjörin
verið kröpp, en aldrei svo að ekki
hafi verið nóg að borða og af gjaf-
mildi og hjartahlýju var ætíð nóg
hjá þessari stórbrotnu og skapríku
gæðakonu. Allt til hinstu stundar
sat gjafmildin í fyrirrúmi og þrátt
En það rætast ekki allir okkar
draumar. Þau fluttust ekki inn í
nýja húsið fyrir jól, heldur síðasta
dag ársins, gamlársdag. Og tæpum
þremur vikum seinna kom stóra
kallið, þetta sem allir verða að hlíta
þegar það kemur.
Við eigum oft svo erfítt með að
skilja hvers vegna ungu fólki er kippt
í burtu í fullu fjöri, á meðan gamalt
fólk, sjúkt og þjáð, sem óskar einsk-
is frekar en að fá hvíldina, fær ekki
að fara.
Hugurinn reikar til baka til þess
tíma, er Sædís fæddist, en það var
26. september 1954. Hún var elsta
barn hjónanna Lilju Snæbjörnsdótt-
ur og Gunnlaugs Oddsen Gunnlaugs-
sonar, sem bjuggu í Sandgerði.
Mér er minnisstætt, hve mikil
dúkka hún var fyrstu árin með ljós-
brúnu lokkana sína. En Sædís
stækkaði og dafnaði eins og önnur
börn, og haustið eftir að hún fermd-
ist var lagt af stað í langa ferð á
vit ævintýranna, því að þá fluttist
hún til Ástralíu með foreldrum sínum
og þremur yngri systkinum, þeim
Ingu, Erlu og Gulla Pálma.
Næstu árin sá ég ekkert þeirra,
en með bréfaskriftum og myndum
var fylgst náið með gangi mála. Ég
kom svo í heimsókn til þeirra fjórum
árum seinna og var Sædís þá orðin
18 ára dama og kynnti mig fyrir
unnusta sínum, Clive, og við end-
urnýjuðum kunningsskapinn á þeim
tíma sem ég dvaldist þar.
Enn liðu fjögur ár til næstu heim-
sóknar. Þá voru Sædís og Clive gift
og höfðu keypt sér lítið einbýlishús
í Sidney. Þau voru búin að eignast
dóttur, sem komin var á þriðja ár.
Mér fannst ég vera komin tuttugu
ár aftur í tímann, þegar ég horfði á
Minning
Mekkín Krístjana Guðna-
dóttir frá Eskifírði
Minning
Sædís Hrefna Gunn-
laugsdóttir Norman
fyrir háa elli komu alltaf jólagjafír
frá ömmu á Hrafnistu til yngstu
langömmu- og langalangömmu-
barnanna. Þetta gat hún aðeins hin
seinni ár með aðstoð sinnar góðu
dóttur, F'anneyjar, sem annaðist
móður sína af einstakri elsku og
umhyggju hin síðari ár eftir að ellin
fór að heija á fyrir alvöru og sjónin
hvarf smám saman að mestu.
Sl. 17 ár hefur Guðmunda dvalist
á Hrafnistu í Reykjavík og notið þar
góðrar aðhlynningar. Hún talaði
ætíð með hlýhug og þakklæti um
starfsfólkið og stjórnendur á DAS.
Öllum áföllum, s.s. sárum ástvina-
missi og vaxandi hrörnun sem óhjá-
kvæmilega eru fylgifiskur ellinar,
tók hún með stöku jafnaðargeði og
hafði sína sterku guðstrú að leiðar-
ljósi og sofnaði síðan sinn síðasta
blund södd lífdaga í faðmi dóttur
sinnar í herberginu sem hún var
búin að dvelja sem lengst í hin seinni
ár.
Guðmunda hélt andlegri reisn
sinni allt til þess síðasta. Var fá-
dæma minnug á menn og málefni,
fylgdist vel með atburðum líðandi
stundar í útvarpi, var sem hafsjór
af fróðleik um liðna tíma og mundi
allt til hins síðasta alla afmælisdaga
sinna nánustu. Hún var vinmörg og
naut þess í ellinni að fá heimsóknir
og símhringingar frá tryggum vin-
um og ættingjum sem reyndust
henni frábærlega vel.
Með Guðmundu er gengin góð
kona, móðir og amma, sem unni
öllum sínum af heilum hug og göf-
ugu hjarta, sem allt sitt líf gaf allt
sem hún átti og eignaðist, og oft
meira en það. Hennar skarð verður
ekki fyllt, en minning hennar mun
lifa í hugum allra sem henni kynnt-
ust. Hún var stórbrotin alþýðukona
sem aldrei mátti vamm sitt vita og ,
hvergi neitt aumt sjá, gæti hún
nokkuð að gert.
Megi mín kæra mamma fara í
friði á fund frelsara síns, og hvílast
þar á grænum grundum og hitta
þar alla gengna ástvini. Hafí hún
þökk fyrir allt og allt.
Góður Guð geymi hana um alla
eilífð.
Pétur Geir Helgason.
Deanne, því að hún var nákvæmlega
saman dúkkan og Sædís hafði verið.
Tíminn flaug hratt þessar sam-
verustundir og áður en varði var
komið að heimferð.
Nú liðu ein sjö ár til næstu heim-
sóknar, og þá sá ég Matthew í fyrsta
sinn, en hann var orðinn fimm ára
pattaralegur strákur og nauðalíkur
mömmu sinni, en Deanne hafði
breyst þó nokkuð og líktist nú pab-
banum meira en mömmunni.
Það var eins og venjulega, að
tíminn var fljótur að fljúga frá manrii
við alls konar heimsóknir og skoðun-
arferðir. Oft var rætt um það, að
þau ætluðu nú einhvern tíma að
heimsækja gamla landið sitt og ætt-
ingjana.
En Sædís kemur ekki aftur til
okkar hérna heima — kannski koma
einhveijir aðrir úr fjölskyldunni.
Foreldrar Sædísar komu fyrir tæp-
um fjórum árum til að endurnýja
kynnin við landið og fjölskylduna.
Þó að langt hafi verið á milli okk-
ar Sædísar og við ekki sést síðustu
níu árin, fékk ég alltaf allar fréttir
af henni, systkinum hennar og fjöl-
skyldunni frá mömmu hennar og
pabba, ásamt myndum af börnunum,
svo að hægt væri að fylgjast með
þroska þeirra og uppvexti.
Það er kannski svolítið skrýtið,
að þegar fólk er svona langt í burtu
frá manni, þá er einhvem veginn
erfiðara að gera sér grein fyrir, að
það sé raunverulega dáið. Ég er svo
vön að hugsa til þeirra í fjarska, að
í huganum finnst mér eins og Sædís
sé enn þá hjá fjölskyldu sinni þarna
langt í burtu.
Söknuðurinn er auðvitað mestur
hjá Clive og börnunum — að hafa
hana ekki hjá sér lengur. Ég bið
algóðan Guð að blessa Clive, De-
anne, Matthew og foreldra hennar
og aðra aðstandendur, sem henni
voru kærir, og gefa þeim styrk í
þeirra miklu sorg. Megi fagrar minn-
ingar um Sædísi lifa í hugum þeirra
allra um ókomin ár.
Dagtnar.