Morgunblaðið - 12.02.1993, Qupperneq 12

12
, JVlOKjQUNsBLAiDlÐ FÖSXUDAGUR 12, FBBRÚAK '1993
Litlir karlar með
vonda samvisku
Eftirmáli við afgreiðslu sjávarútvegssamnings við EB
eftir Steingrím J.
Sigfússon
Þegar sjávarútvegsnefnd og ut-
anríkismálanefnd Alþingis höfðu
lokið umfjöllun sinni um tvíhliða
sjávarútvegssamning íslands við
Evópubandalagið og málið kom til
seinni umræðu á Alþingi, tók um-
ræða um það að nokkru leyti
óvænta stefnu.
Svo var komið að helstu veijend-
ur samningsins sem eftir stóðu við
síðari umræðu málsins, sjávarút-
vegsráðherra, Þorsteinn Pálsson,
og formaður þingflokks Alþýðu-
flokksins, Össur Skarphéðinsson,
sáu að málið var tapað af hinum
efnislegu forsendum þess í áróð-
urslegu tilliti, gripu þeir til annars
og öllu lúalegra ráðs í vörn sinni.
Sem sagt þeirrar gamalkunnu að-
ferðar að kenna öðrum glæpinn.
Til að bijótast út úr þeirri sjálf-
heldu sem þeir voru komnir í og
ugglaust einnig til að. reyna að
friða vonda samvisku, reið Þor-
steinn Pálsson á vaðið og sakaði
• fyrrverandi ríkisstjórn og þó eink-
um forsætisráðherra hennar,
Steingrím Hermannsson, um að
hafa í raun og veru boðið Evrópu-
bandalaginu það sem samningur-
inn núna innihéldi. Skjaldsveinn
hans, Össur Skaprhéðinsson, sem
hefur fyrir einhvem misskilning
upp á síðkastið orðið helsti tals-
maður Alþýðuflokksins i sjávarút-
vegsmálum, fylgdi í kjölfarið og
fýlgdi fast að baki riddara síns
eins og góðum skjaldsveini ber
samkvæmt sögum.
í ræðu sem Þorsteinn Pálsson
sjávarútvegsráðherra hélt við aðra
umræðu málsins á Alþingi gekk
hann svo langt að fullyrða að á
fundi þáverandi forsætis- og utan-
ríkisráðherra íslands með forystu-
mönnum Evrópubandalagsins í
apríl 1990 hefðu þeir „lýst sig
reiðubúna" til að semja um skipti
á veiðiheimildum. Talaði sjávarút-
vegsráðherra ítrekað um „tilboð
eða samningstilboð" af hálfu ís-
lands í þessum viðræðum. Hér er
um hreina fölsun að ræða eins og
glöggt kom fram þegar fyrrver-
andi forsætisráðherra svaraði
þessum áburði Þorsteins og með
ólíkindum að núverandi sjávarút-
vegsráðherra sem alls ekki sat
þessa fundi skuli leyfa sér að fjalla
af slíku ábyrgðarleysi um málin.
Hið rétta er að Evrópubandalagið
ítrekaði á þessum fundi eins og
oft áður óskir sínar um að gerður
yrði sá samskiptasamningur milli
Islands og Evrópubandalagsins um
sjávarútvegsmál sem af og til hafði
verið minnst á allt frá árinu 1976
og einnig yrði þar gengið frá skipt-
um á veiðiheimildum. Því var þá
svarað af forsætisráðherra, að Is-
lendingar væru tilbúnir til við-
ræðna um þessi mál eins og þeir
hefðu jafnan verið og í þeim við-
ræðum væri hægt að ræða mögu-
leg skipti á gagnkvæmum veiði-
heimildum, en það var jafnframt
tekið skýrt fram að þar gætu ein-
ungis orðið um að ræða af íslands
hálfu vannýtta stofna og einungis
kolmunna sem hægt væri að nefna
til. Að sjálfsögðu yrði Evrópu-
bandalagið að bjóða þá á móti full-
komlega jafngildar heimildir innan
sinnar lögsögu. í framhaldinu kom
svo í ljós að staðan var í raun og
veru óbreytt og nákvæmlega eins
og hún hafði verið frá árinu 1976.
Það sem íslendingar voru tilbúnir
að bjóða taldi Evrópubandalagið
ekki grundvöll til samninga og frá
sinni hlið hafði Evrópubandalagið
væntanlega ekki heldur neitt að
bjóða. Niðurstaða þessa fundar var
því nákvæmlega sú sama og fyrri
samskipta íslendinga og Evrópu-
bandalagsins allt frá árinu 1976.
Manuel Marin kom aldrei í heim-
sókn til íslands. Engar viðræður
komust á um sjávarútvegssamning
né skipti á veiðiheimildum. Fund-
urinn með Evrópubandalaginu í
apríl 1990 markaði því á engan
hátt tímamót né þáttaskil í þessu
máli heldur staðfesti í raun óbreytt
ástand. Tilburðir Þorsteins Páls-
sonar og Össurar Skarphéðinsson-
ar til þess að draga athygli frá
hinu eiginlega efnisinnihaldi sjáv-
arútvegssamningsins sem þeir
bera ábyrgð á við Evrópubandalag-
ið og kenna öðrum um upphaf
málsins er því fyrst og fremst til
marks um að þar fara litlir karlar
með vonda samvisku, menn sem
eru að reyna að veija og réttlæta
þann vonda málstað að hafa hörfað
frá einni mikilvægustu grundvall-
arvíglínu íslenskra utanríkissam-
skipta á sviði sjávarútvegs, að
veija íslensku landhelgina og láta
útlendinga aldrei fá hér einhliða
réttindi, hvorki í stað viðskiptaív-
ilnana né af öðrum ástæðum.
Landhelgin opnuð
Eitt af því sem talsmenn sjávar-
útvegssamningsins hafa fært fram
sér til málsbóta til að reyna að
forðast þá staðreynd umræðunnar
að með samningnum nú er flota
Evrópubandalagsins opnuð leið inn
í íslensku lögsöguna er að hafna
því að í samningnum felist nokkur
tímamót vegna þess að hér hafi
belgískir togarar fengið að veiða
allt frá sérsamningi við Belga í
landhelgisdeilunni á áttunda ára-
tugnum. Þetta er auðvitað fráleitur
málflutningur sem afsannast um
leið og farið er yfir efni málsins.
Staðreyndin er sú að samningurinn
við Belga var afmarkaður samn-
ingur með sólarlags ákvæðum,
sökum þess að hann var bundinn
við tiltekin skip, skip sem voru hér
að veiðum fyrir. Samningurinn er
'ekki við Evrópubandalagið. Hann
er ekki opinn fyrir skipum alls stað-
ar að, sem Evrópubandalaginu
þóknast að tilnefna hingað til
veiða. Nú lítur út fyrir að aðeins
tvö skip eðli málsins samkvæmt
gömul og afkastalítil verði hér við
veiðar á þessu ári og afli þeirra
orðinn hverfandi. Þessi tímabundni
samningur, sem reyndar hefur orð-
ið lífseigari en menn ef til vill áttu
von á, sökum þess að Belgar hafa
reynst dijúgir að halda þessum
gömlu tappatogurum sínum við,
er því með öllu ósambærilegur við
EB-samninginn. Hann gerir ráð
fyrir árlegum veiðiheimildum Evr-
ópubandalagsflota hér sem semja
þarf um hveiju sinni og sem opnar
skipum hvaðanæva að úr Evrópu-
bandalaginu, eftir því sem því
þóknast að tilnefna, leiðir hingað
inn. Menn venjast veiðum á Is-
landsmiðum og Ioks hefur samn-
ingurinn óhjákvæmilega í för með
sér stóraukna hættu á þrýstingi
af hálfu Evrópubandalagsins til að
sækja á um meira. Reynslan af
Evrópubandalaginu og ryksugu-
flotum þess er vægast sagt skelfi-
leg frá öðrum miðum, nægir þar
að nefna framferði þeirra á miðun-
um við Kanada, í Noregshafi, Bar-
entshafi og víðar. Talað er um að
allt upp í fjórfalt til fimmfalt það
magn sem gefið er upp og fram
kemur í opinberum aflaskýrslum
hafi verið veitt og nýleg dæmi um
leynilestir þar sem hluta aflans er
komið fyrir og hann falinn bak við
skilrúm í leynilestum sýnir að
menn eru enn við sama heygarðs-
homið.
Einhliða réttindi i stað
gagnkvæmra veiðiheimilda
Rækilega hefur verið sýnt fram
á að í skiptum þeim á veiðiheimild-
um sem sjávarútvegssamningurinn
gerir ráð fyrir fyrirfinnst engin
gagnkvæmni.
Fyrir það fyrsta er ljóst að fallið
var frá kröfu Íslands um að raun-
vemleg gagnkvæmni í formi afla
á móti afla yrði tryggð í útfærslu
samningsins. Evrópubandalagið
hafnaði þessari kröfu, sagðist ekki
geta tekið ábyrgð á því að íslend-
ingar næðu að veiða loðnu sem
þeir hefðu framselt íslendingum.
Það yrði að hafa sinn gang. Að
vísu er inni í samningnum ákvæði
sem heimilar íslendingum náðar-
samlegast að óska eftir fundum
fari eitthvað úrskeiðis í þessum
efnum en enga aðra tryggingu er
þar að hafa.
Skiptin eru síðan þannig að
Evrópubandalagið fær hér þijú
þúsund tonn af karfa, sem er lang-
lífur og stöðugur stofn og veiddur
í miklum mæli hér við land og
veiðin tiltölulega trygg. Á móti
eiga Islendingar að fá rétt til að
veiða 30 þúsund tonn af loðnu sem
Steingrímur J. Sigfússon
„Enginn hagsmunaaðili
í sjávarútvegi hefur
fengist til að lýsa þeirri
skoðun að sjávarút-
vegssamningurinn sé
íslendingum svo hag-
stæður í sjálfu sér
vegna eigin ágætis að
hann sé rétt að sam-
þykkja burtséð frá
EES.“
Evrópubandalagið hefur keypt af
veiðirétti Grænlendinga. Þessa
loðnu er hugmyndin að veiða í lok
vertíðar þegar Islendingar hafa
lokið veiðum á sínum kvóta. Nú
háttar þannig til að undanfarin ár
hafa íslendingar, ef þeir á annað
borð hafa náð að veiða meira en
sinn kvóta, yfirleitt veitt í veruleg-
um mæli hvort sem er kvóta Græn-
lendinga og jafnvel hluta af kvóta
Norðmanna vegna þess að ákvæði
samnings íslendinga, Norðmanna
og Grænlendinga er þess efnis að
íslendingum ber að reyna að nýta
þann kvóta sem enn er eftir óveidd-
ur í lok vertíðar. í reynd erum við
því að láta þennan karfa í staðinn
fyrir loðnukvóta sem við höfum
að verulegu leyti haft til ráðstöfun-
ar hvort sem er, ef hann á annað
borð hefur verið veiðanlegur. Öll
veiðin bæði Evrópubandalagsins
og okkar mun væntanlega ef af
verður fara fram innan íslensku
lögsögunnar. Þetta er eina dæmið
sem þekkt er, svo ég viti til, um
að gagnkvæm skipti veiðiheimilda
fari þannig fram að öll veiðin sé
innan lögsögu annars aðilans. Sýnt
hefur verið fram á miðað við lík-
lega verðmætasköpun út úr þess-
um veiðum er karfakvótinn mun
verðmætari, m.a. vegna þess að í
lok vertíðar, í lok mars eða byijun
apríl, er loðnan orðin afar mögur
og verðmæti hennar mun minna
heldur en fyrri hluta vertíðarinnar.
En bætist það svo við að af ís-
lands hálfu er lagður fram til skipt-
anna karfi sem er að flestra dómi
fullnýttur stofn og íslendingar
hafa sjálfir orðið að takmarka sókn
sína í undanfarin ár.
EES í óvissu — sjávarútvegs-
samningur í gildi
Staða málsins er nú sú, að EES-
samningurinn er í fullkominni
óvissu. Hann tekur í fyrsta lagi
gildi um mitt þetta ár þó þegar
líti út fyrir að á því verð seinkun,
m.a. vegna andstöðu Spánveija.
Einnig eru þær raddir komnar á
loft að það sé tímasóun að vera
að. koma á fót þessu Evrópska
efnahagssvæði yfirleitt og nær-
tækara sé að hraða inngöngu
þeirra EFTA-ríkja í Evrópubanda-
lagið sem þangað vilja fara og
eyða orkunni í það. Aðildarviðræð-
ur EFTA-ríkjanna, annarra en ís-
lands, eru ýmist þegar hafnar eða
að hefjast í tilviki Noregs og
EFTA-ríkin munu því verða æ
uppteknari af þeim eftir því serti
á tímann líður.
Við þessar aðstæður ákvað ríkfs-
stjórnin og atkvæði hennar á Al-
þingi engu að síður að knýja í
gegn sjávarútvegssamninginn við
Evrópubandalagið burtséð frá göll-
um_ samningsins og því að hann
er íslendingum bersýnilega óhag-
stæður. Enginn hagsmunaaðili í
sjávarútvegi hefur fengist til að
lýsa þeirri skoðun að sjávarútvegs-
samningurinn sé íslendingum svo
hagstæður í sjálfu sér vegna eigin
ágætis að hann sé rétt að sam-
þykkja burtséð frá EES. Eftir sem
áður knúði ríkisstjórnin í gegnum
Alþingi staðfestingartillögu um
samninginn og er væntanlega
þessa dagana að vinna að endan-
legri fullgildingu hans með skjala-
skiptum. Ef nú Evrópska efna-
hagssvæðið frestast út þetta ár eða
langleiðina út þetta ár verður stað-
an sú, að íslendingar sjá ekkert
af þeim tollalækkunum sem helst
má telja EES-samningnum til
tekna, en Evrópubandalagið fær
hins vegar sín þijú þúsund tonn
af karfa hvað sem tautar og raul-
ar. Þegar svo horft er til þess að
loðnuvertíðin hefur farið illa af
stað eftir áramót, sáralítil eða nán-
ast engin veiði er enn komin á land
þó í dag sé 23. janúar og lítið út-
lit fyrir, eins og nú horfir, að veið-
ar hefjist að neinu marki í þessum
mánuði, að þá má heita að það sé
þegar borin von að nokkuð nýtist
okkur íslendingum af því sem af-
gangs yrði 15. febrúar af norska
eða grærilenska kvótanum. Miklu
meiri ástæða er til að óttast og
hafa áhyggjur af að reynslan frá
því í fyrra endurtaki sig og við
Islendingar náum ekki einu sinni
að nýta okkar eigin veiðiheimildir.
Hver er þá orðinn tilgangurinn
með því að knýja fram þennan
gallaða samning í gegn? Að því
er best verður séð sá einn, að
tryggja að Evrópubandaiagið fái
sín þijú þúsund tonn af karfa á
þessu ári á hveiju sem gengur.
Burtséð frá því hver verði örlög
EES og burtséð frá því hvort ís-
lendingar hafi nokkur minnstu not
af því sem þeim á að falla í skaut
samkvæmt samningnum þó reynd-
ar skipti ekki máli hvort lóðnuvert-
íð gengi vel eða illa því að loðnan
hefði fallið okkur í skaut hvort sem
er eins og áður sagði.
Niðurlag
Niðurstaðan í þessu máli er í
raun og veru alveg skýr. Niðurlæg-
ing sjávarútvegsráðherra, Þor-
steins Pálssonar, sem utanríkisráð-
herra hefur skilið eftir einan með
málið er mikil. Hann verður til
þess fyrstur íslenskra sjávarút-
vegsráðherra að standa að því að
stigið er skref aftur á bak í rétt-
indabaráttu okkar íslendinga á
sviði landhelgismála og réttinda
yfir auðlindinni. Þorsteinn Pálsson
mun fara á spjöld sögunnar sem
sá sjávarútvegsráðherra íslenskur
sem braut í blað og stóð að því
að opna erlendum flota leið inn í
íslenska fiskveiðilögsögu á nýjan
leik á meðan forverar hans ýmsir,
menn eins og Lúðvík Jósepsson og
Matthías Bjarnason reistu sér
óbrotgjarna minnisvarða af öðrum
toga með orðstír sínum sem for-
ystumenn okkar íslendinga á þeim
tímum þegar sótt var fram.
Þetta dapurlega hlutskipti veld-
ur Þorsteini Pálssyni ugglaust
hugarangri, en ekki bætir sjávarút-
vegsráðherra fyrir sér með því að
fara fram með rangfærslum og
lúalegum bakstungum af því tagi
sem hann brúkaði á dögunum.
Meðreiðarsveinn hans eða skjald-
sveinn úr Alþýðuflokknum virðist
hins vegar sjálfviljugur hafa valið
sér þetta hlutskipti að deila þján-
ingunum með ráðherranum og
draga dám af honum í málflutn-
ingi. Þannig sannast hið fom-
kveðna að sjálfskaparvítin eru
verst.
Höfundur er varaformaður
Alþýðubandalagsins og situr í
sjávarútvegs-, efnahags- og
viðskiptanefndum Alþingis.
SJALFST/EOISFLOKKURINN
Sauókrækingar og nágrannar!
Almennur stjórnmálafundur verður haldinn í Safna-
húsinu á Sauðárkróki sunnudaginn 14. febrúar nk.
kl. 16.00.
Frummælandi verður formaður Sjálfstæðisflokksins,
Davíð Oddsson, forsætisráðherra.
Almennar umræður og fyrirspurnir.
Allir velkomnir.
Sjálfstæðisflokkurinn.