Morgunblaðið - 23.03.1993, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. MARZ 1993
Drög að heildstæðri
utanrí kisstefnu
eftir Björn Bjarnason
Hvarvetna eru ríkisstjórnir,
þjóðþing, menntastofnanir, fyrir-
tæki og einstaklingar, alþjóða-
stofnanir og alþjóðasamtök að
laga sig að breyttum aðstæðum í
heimsmálum. Er brýnt fyrir alla
að skipulega sé að slíkri aðlögun
staðið þannig að höfuðatriði falli
ekki í skuggann í umræðum sem
snúast oft um tímabundin við-
fangsefni. Það sem hæst ber á
hverri stundu þarf síður en svo
að skipta mestu til lengdar.
í því skyni að huga að stöðu
íslands í hinu alþjóðlega umróti
og sérstaklega með hliðsjón af
öryggis- og varnarmálum skipaði
Jón Baldvin Hannibalsson utanrík-
isráðherra nefnd manna í júní sl.
til að auðvelda íslenskum stjórn-
völdum að meta áhrif hinna um-
fangsmiklu breytinga í alþjóða-
málum og bregðast við þeim með
viðeigandi hætti. í nefndina völd-
ust embættismenn úr forsætis-
ráðuneyti auk tveggja þingmanna
og er sá, sem þetta ritar, annar
þeirra. Nefndin lauk nýlega störf-
um og hefur gefið út skýrslu Ör-
yggis- og varnarmál íslands (54
bls.). Er skýrslan til sölu í utanrík-
isráðuneytinu.
Nefndin fór ekki þá leið að setja
fram sérgreindar tillögur, enda
ekki falið það í erindisbréfi utan-
ríkisráðherra. Á hinn bóginn fer
Ný gerð bamabílstóla
* Fyrir böm frá fæðingu
til 5 ára aldurs.
* Þægilegar 5 punkta fest-
ingar með axlapúðum.
* Stillanlegur.
* Stólnum má snúa með
bakið fram (->9kg.) eða
aftur (9-18kg.).
* Má hafa frístandandi.
* Vasi á hlið, fyrir leikföng
eða annað.
* Auðvelt að taka áklæðið
af og þvo það.
* Viðurkenndur.
* Verðkr. 10.998,-
Borgartúni 26
Sími: (91) 62 22 62
Mynds.:(91) 62 22 03
Wlterkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamiðill!

m
lesandinn ekki í grafgötur um við-
horf nefndarinnar til þeirra megin-
þátta sem hún skoðaði. Þá er ljóst
að nefndin er til dæmis eindregið
fylgjandi því að ísland sé aukaað-
ili að Vestur-Evrópusambandinu
(VES), svo að nefnt sé nýmæli í
öryggis- og varnarmálastefnunni.
Skýrir grunnþættir
Nefndinni var sérstaklega falið
að fjalla um tvíhliða varnarsam-
starf íslands og Bandaríkjanna. í
því skyni að gera sér sem gleggsta
grein fyrir stefnu bandarískra
stjórnvalda fór nefndin til Was-
hington og hitti þar fulltrúa utan-
ríkisráðuneytis, vamarmálaráðu-
neytis, herráðs Bandaríkjanna og
forsetaembættisins.
Að loknum þessum fundum í
Washington í september var gefin
út tilkynning. Þar kemur fram að
í viðræðunum hafi báðir aðilar
þeirra ítrekað áframhaldandi
mikilvægi þess samstarfs þeirra
sem byggist á varnarsamningi
ríkjanna frá 1951 og hafi stuðlað
að því að tryggja öryggi þeirra
og Atlantshafsbandalagsríkjanna
allra. í tilkynningunni segir: „Bent
var á að vamarsamstarf íslands
og Bandaríkjanna hefði sérstak-
lega mikilvægu hlutverki að gegna
sem liður í öryggiskerfinu er teng-
ir NATO-ríki Evrópu og Norður-
Ameríku um Atlantshaf. Þeir [við-
ræðuaðilarnir] staðfestu vilja sinn
til að halda áfram samstarfi sínu
báðum til hagsbóta á grundvelli
náinnar samvinnu og samráðs í
anda varnarsamningsins frá
1951.“
Það skipti höfuðmáli fyrir starf
nefndarinnar að geta byggt á hinni
skýra stefnumörkun sem felst í
þessari Washington-tilkynningu.
Þar eru homsteinar stefnu íslands
í öryggis- og varnarmálum nefnd-
ir, það er samstarf Atlantshafs-
ríkjanna innan NATO og tvíhliða
varnarsamningurinn við Banda-
ríkin. Nefndin segir: „Varnarsam-
starfið við Bandaríkin og þátttaka
íslands í samstarfínu innan Atl-
antshafsbandalagsins era og verða
hin bjargfasta undirstaða öryggis
landsins."
Hin höfuðforsendan í skýrslu
nefndarinnar er að hran Sovétríkj-
anna og aðrar breytingar tengdar
upplausn heimsvaldakerfis komm-
únismans dragi ekki úr þörf ís-
lendinga á að gæta öryggishags-
muna sinna. Með öðrum orðum sé
hér um varanlega hagsmuni að
ræða og þá verði að tryggja. Jafn-
framt er lögð áhersla á að skil-
greina verði þessa hagsmuni á víð-
tækari hátt en gert hefur verið
og ekki verði staðinn vörður um
þá nema með virkri þátttöku í al-
þjóðlegu samstarfí og með varnar-
samstarf við vinveitt nágrannaríki.
Þátttaka í fjölþjóðasamstarfi
í skýrslu nefndarinnar er rætt
um þátttöku íslands í fjölþjóða-
samstarfí. Sérstaklega er fjallað
um Atlantshafsbandalagið, Norð-
ur-Atlantshafssamstarfsráðið
(þ.e. samstarfsvettvang NATO-
ríkja og ríkjanna í Mið- og/Austur-
Evrópu og Sovétríkjunum fyrrver-
andi), Vestur-Evrópusambandið,
Sameinuðu þjóðirnar, Ráðstefn-
una um öryggi og samvinnuna í
Evrópu, Evrópuráðið, Norður-
landasamstarfið og tengsl íslands
við Evrópubandalagið.
Ýmsir hafa haldið því fram í
umræðum um þátttöku íslands í
starfi Vestur-Evrópusambandsins
(VES), að hún sé í andstöðu við
aðildina að NATO og varnarsam-
starfíð við Bandaríkin. Nefndin
kemst að gagnstæðri niðurstöðu.
í skýrslu hennar segir:
„Áukaaðild íslands að VES er
í fullu samræmi við grundvallar-
þætti íslenskrar öryggisstefnu.
Hún er árangursríkt_ skref til að
koma í veg fyrir að ísland heltist
úr lestinni í samráði og sameigin-
legri stefnumörkun Evrópuríkja í
öryggismálum. Nauðsynlegt er, að
ísland tali máli Atlantshafssam-
starfsins innan sambandsins.“
Björn Bjarnason
„Við íslendingar þurf-
um eins og aðrar þjóðir
að tileinka okkur nýjar
áherslur í umræðum
um alþjóðamál almennt
og öryggis- og varnar-
mál okkar sjálfra sér-
staklega. Nefndar-
skýrslan sem hér hefur
verið lauslega kynnt
ætti í senn að geta orð-
ið grundvöllur um-
ræðna og stefnumótun-
ar við breyttar aðstæð-
ur.
Aðrar kröfur
Nefndin vekur athygli á þeirri
staðreynd að spennan í samskipt-
um austurs og vesturs hafi valdið
því að rödd íslands hafði oft meira
vægi á alþjóðavettvangi en annars
hefði verið. Aðstaðan sé nú önnur
að þessu leyti. Sé ákaflega mikil-
vægt að stjórnvöld og almenningur
átti sig á þessari breytingu. Islend-
ingar verði að laga sig að henni
og haga starfi sínu á alþjóðavett-
vangi í samræmi við það. Við hin-
ar nýju aðstæður kunni að vera
erfiðara en áður að láta rödd Is-
umboði Sameinuðu þjóðanna eða
Ráðstefnunnar um öryggi og sam-
vinnu í Evrópu. Af þeim sökum
öllum hafa minnkandi umsvif
Norðurflota Rússa einungis tak-
mörkuð áhrif á mikilvægi Kefla-
víkurstöðvarinnar fyrir íslendinga
og bandamenn þeirra.“
Hér skal öðrum látið eftir að
draga ályktanir af þessum ábend-
ingum nefndarinnar. Til skýringar
á þeim má meðal annars nefna
þá staðreynd að á tímum Persa-
flóastríðsins fóru um 1500 fleiri
flugvélar um Keflavíkurflugvöll en
við venjulegar aðstæður.
Grundvöllur stefnumótunar
lands heyrast eða fá aðrar þjóðir
til að taka tillit til hennar.
Þessi viðvöranarorð eiga erindi
þótt nefndin sé eindregið þeirrar
skoðunar að ísland hafí áfram
mikla þýðingu fyrir hagsmuni
NATO á Atlantshafi og í Evrópu,
eða eins og segir í skýrslunni:
„Breyttar aðstæður og nýjar
áherslur í varnarstefnu NATO
hafa aukið mikilvægi Iandsins fyr-
ir frið og stöðugleika í Evrópu.
Keflavíkurstöðin tengist náið þeim
möguleika að NATO-ríkin beiti sér
utan varnarsvæðis bandalagsins í
Við íslendingar þurfum eins og
aðrar þjóðir að tileinka okkur nýj-
ar áherslur í umræðum um al-
þjóðamál almennt og öryggis- og
varnarmál okkar sjálfra sérstak-
lega. Nefndarskýrslan sem hér
hefur verið lauslega kynnt ætti í
senn að geta orðið grundvöllur
umræðna og stefnumótunar við
breyttar aðstæður.
Enn er vafalaust ágreiningur
um það á stjórnmálavettvangi hér,
hvort íslendingar þurfi að gæta
einhverra öryggishagsmuna. Deil-
ur um það settu fyrr á árum mik-
inn svip á stjórnmálabaráttunni
og eigi að síður sú leið að semja
við Bandaríkjamenn um gæslu
þessara hagsmuna. Umræður um
þessa þætti hafa tekið á sig nýjan
svip og deilur um þá eru ekki jafn-
miklar og áður.
Fallist menn á það með nefnd-
inni að nauðsynlegt sé að gæta
hinna varanlegu öryggishags-
muna hefur starf hennar strax
skilað árangri. Þá verður auðveld-
ara en ella að nálgast það sem
lýst er á þennan hátt í skýrslu
nefndarinnar. „Breytingar þær,
sem átt hafa sér stað, gera að
verkum að renna þarf fleiri stoðum
undir íslenska öryggishagsmuni
en varnarsamningnum við Banda-
ríkin og aðildinni að NATO. Að-
stæður nú útheimta fjölþættari og
virkari þátttöku í alþjóðastarfí og
að ísland axli meiri byrðar en áður.
Aðlögun að breyttum aðstæðum í
heiminum kalla á ráðstafanir til
að kröftum á heimavelli sé stillt
saman og þeim beitt með skilvirk-
um hætti.
Allt krefst þetta heildstæðrar
utanríkisstefnu og markvissrar
þátttöku íslenska ríkisins."
Líta má á þessa skýrslu sem
viðleitni til að draga fram atriði
sem hljóta að einkenna heildstæða
utanríkisstefnu. Slík stefna verður
að njóta almenns stuðnings og
hann fæst ekki nema með umræð-
um fyrir opnum tjöldum. Skýrslan
er vonandi góður grannur að nauð-
synlegum umræðum.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Tónlistarfélag Reykjavíkur með tónleika í íslensku óperunni
Lágfiðlu- og píanó-
verk meistaranna
Tónlistarfélagið í Reykjavík
stendur fyrir tónleikum í Is-
lensku óperunni, í dag, þriðju-
daginn 23. mars, kl. 20.30. Á
tónleikunum leika þær Ásdís
Vaidimarsdóttir, víóluleikari,
og Steinunn Birna Ragnars-
dóttir, píanóleikari, verkin
„Marchenbilder op. 113, eftir
Robert Schumann, Sónötu fyrir
píanó og lágfiðlu í f-moll op.
120, eftir Johannes Brahms og
Sónötu op. 147 fyrir lágfiðlu
og píanó eftir Dmítrí Sjostako-
vitsj.
Ásdís Valdimarsdóttir lauk
meistaragráðu í lágfiðluleik frá
Juillard-skólanum í New York, og
einleikaraprófi frá Tónlistarhá-
skólanum í Detmold í Þýskalandi
árið 1987. Henni hefur boðist að
leika á mörgum þekktustu kam-
mermúsíkhátíðum heims, þar á
meðal í Marlbora, þar sem hún
komst í kynni við Miami-kvartett-
inn sem hún starfaði með í eitt
ár. Hún er nú búsett í Frankfurt,
og leikur með „Deutche Kam-
merphilharmonie" í flestum helstu
tónleikasölum þeirra og reglulega
í Berlín, Vín og M?nchen, auk
þess sem hún spilar kammertónl-
ist með ýmsum öðrum hópum víða
um Evrópu. Töluvert er um liðið
síðan Ásdís lék hér á landi síðast.
Steinunn B. Ragnarsdóttir lauk
píanókennaraprófi (1979) og ein-
leikaraprófi (1981) frá Tónlistar-
skólanum í Reykjavík, en meist-
aragráðu hlaut hún frá New Eng-
land Conservatory árið 1987. Hún
Ásdís Valdimarsdóttir
Steinunn Birna Ragnarsdóttir
starfaði á Spáni um tíma sem ein-
leikari og þátttakandi í kammer-
músíkhópum. Þar hlaut hún Gran-
Podium-verðlaunin sem veitt eru-
af„Juventuts del Musicals" í Barc-
elona. Steinunn kom í fyrra fram
á vegum útvarps-og sjónvaps-
stöðvarinnar bandarísku WGBH í
klukkustundarlöngum þætti sem
sendur var út þar í landi og víð-
ar. Hún starfar nú við Tónlistar-
skólann í Reykjavík.
i
í
»
»
»
»
»
I