Morgunblaðið - 15.04.1993, Blaðsíða 13

M0.RGUNBLAÐ1Ð FIMMTUDAGURIŒS, 1AFRÍLÆ99.3

Utför farmennsk-
unnar á Islandi
eftir Jónas
Ragnarsson
Hinn 6. janúar 1993 barst Stýri-
mannafélagi íslands, sem er stétt-
anfélag stýrimanna á farskipum,
samrit af bréfi frá SÍK (Sambandi
íslenskra kaupskipaútgerða). Þar
er rakin þróun íslenskra kaupskipa-
útgerða síðastliðin fimm ár. Ekki
dylst neinum að þróunin hefur ver-
ið niður á við hvað skipafjölda varð-
ar og þá um leið í stöðugildum ís-
lenskra farmanna. Þó er ekki ein-
göngu fækkun skipa um að kenna
því í dag siglir talsvert af skipum
við og til íslands mönnuð útlending-
um í þjónustu íslensku kaupskipaút-
gerðanna. Telst mér til að staðan
sé eftirfarandi:
ísl. Útl.
Skipstjórar 26 4
Stýrimenn 44 14
Vélstjórar 50 17
Loftskeytamenn 1 0
Brytar/matsv. 18 12
Bátsmenn/hásetar 92 28
Vélaverðir/u.menn 17 13
Þernur/messar 5 0
Fjöldi atvinnulausra íslenskra
stýrimanna er nú 14. í bréfinu kem-
ur einnig fram að SÍK fínnst of-
mannað á íslenskum skipum. Með
bréfinu fylgdi skrá yfir íslensk
kaupskip og kaupskip í eigu og á
vegum íslensku kaupskipaútgerð-
anna. virðist mér skráning vera
svipuð hvort sem skipin eru mönnuð
útlendingum eða íslendingum.
Leyfi ég mér að efast um sannleiks-
gildi þessara orða og bendi því til
sönnunar á að þegar Bakkafoss var
mannaður Islendingum fækkaði
áhafnarmeðlimum um 3, voru 14
en eru nú 11. Eins og margir vita
sigla hér við land skip ýmissa þjóða
þar sem mönnunarkröfur eru ekki
miklar. Stór hluti þessara skipa
siglir með sjávarafurðir okkar, nán-
ar tiltekið fiskimjöl og lýsi og aðra
stórflutningafarma, fyrir Síldar-
verksmiðjur ríkisins. Það hefur ekki
farið fram hjá þeim sem fylgjast
með þessum málum að talsvert af
skipum þessum hefur legið uppi í
fjöru, sveitarfélögum og öðrum til
tjóns, eða jafnvel farist með manni
og mús. Hvort þetta er vegna van-
mönnunar eða einhvers annars skal
ég láta ósagt en óneitanlega læðist
að mér grunur um að svo geti verið.
í lok bréfsins segir: „íslensku
kaupskipaútgerðunum er, m.a. með
aðild íslands að EES, tryggður að-
gangur að skráningum skipa undir
opnum alþjóðaskráningum í eigin
vali, því munu útgerðirnar ná fram
sambærilegum kjörum í gjöldum,
álögum og mönnun kaupskipa sinna
og gilda í helstu samkeppnislöndun-
um, með skráningum skipa sinna
undir þægindafána og opnar alþjóð-
legar skráningar. íslenski fáninn á
kaupskipum mun því innan tíðar
heyra sögunni til.
Miðað við óbreytt ástand má fast-
lega búast við frekari samdrætti í
atvinnutækifærum íslenskra far-
manna á næstu misserum. Þegar
er vitað um nokkur skip í kaup-
skipaflotanum sem eru til sölu, án
þess að gert sé ráð fyrir að ný skip
komi í þeirra stað. Ef ekki kemur
til breytinga á kröfum íslenskra
farmanna um vinnufyrirkomulag,
mönnun og þátttöku erlendra far-
manna í rekstri skipanna ogjöfnun-
araðgerða stjórnvalda, verður engin
nýsköpun í íslenskri kaupskipaút-
gerð um fyrirséða framtíð. Útgerð-
irnar munu leita á „fjarlægari mið“
um slíka nýsköpun." Svo mörg voru
þau orð.
Ég get ekki sagt að orð þessi
komi mér á óvart. í langan tíma
hafa sum félög farmanna ásamt
talsmönnum SÍK bent stjórnvöldum
á þær leiðir sem nágrannalöndin
hafa farið til að skapa kaupskipaút-
gerðum sínum samkeppnisaðstöðu
og tryggja farmönnum sínum at-
vinnu. Er skemmst frá því að segja
að 11.000 danskir farmenn hafa
nú atvinnu af millilandasiglingum
og fer þeim fjölgandi. Þarna var
ríkisstjóm sem vildi taka á vandan-
um en þar var verið að flagga skip-
unum út líkt og er að gerast hér
nú. Þeir tóku á vandanum. Dæmið
var einfalt; atvinnulausir farmenn
fengu vinnu og ekki þurfti lengur
að borga þeim atvinnuleysisbætur;
laun þeirra komu inn í landið og
ríkið fær neysluskattana þegar
mennirnir eyða launum sínum í
landinu, sem ekki hefði fengist ef
um útlendinga hefði verið að ræða.
Þetta dæmi gæti litið eins út fyrir
okkur en sjálfsagt fá hagfræðingar
og spekingarnir í Ijármálaráðuneyt-
inu eitthvað annað út úr þessu
dæmi því nú gildir ekki lögmálið
2+2=4. Útkoman hjá þeim er undir
því komin með hvaða aðferð er
reiknað. Ég hef tekið þátt í tveimur
viðtölum við Halldór Blöndal sam-
gönguráðherra og leyfi ég mér að
efast um að hann hafi haft meiri
hugmynd um hvað verið var að
ræða í seinna viðtalinu en í því
fýrra. En hann er ekki eini sofandi
sauðurinn í ríkisstjórninni því þeir
eru svo sannarlega fleiri og skyldi
því engan undra þó SIK hafi gefist
upp í viðleitni sinni til bættrar
rekstraraðstöðu fyrir útgerðirnar.
Allir þeir sem eitthvað þekkja til
kaupskipaútgerðar vita að skrán-
ingar og stimplagjöld á íslandi eru
svo há að enginn óvitlaus maður
lætur sér til hugar koma að skrá
kaupskip undir íslenskum fána ótil-
neyddur, sem dæmi má nefna að
ef Dettifoss hefði verið skráður
undir íslenskum fána hefði það
kostað 12.000.000 ÍSK en með því
að skrá hann á Kýpur varð heildar-
kostnaður 1.000.000 ÍSK. Launa-
tengd gjöld á íslandi eru líka mjög
há hjá íslenskum fyrirtækjum en
þar hafa íslensku kaupskipaútgerð-
irnar þann plús að nú geta þær
fært skip sín undir alþjóðaskrán-
ingu og missir þá ríkið spón úr
aski sínum. Ekki nóg með það,
heldur eru nú allar líkur á að út-
gerðirnar manni skip sín útlending-
Jónas Ragnarsson
„ Af framanskráðu má
ljóst vera að atvinnu-
tækifærin sem koma
eiga Islendingum til
góða með inngöngunni
í EES eru ekki fyrir
íslenska farmenn, held-
ur þvert á móti. At-
vinnuöryggi þeirra hef-
ur alltaf verið slæmt en
nú virðist það ekki
neitt.“
um og má ætla að tekjur til ríkis-
sjóðs minnki eitthvað við það að
missa launatengd gjöld plús skatta
íslenskra farmanna auk virðisauka-
skatts sem fengist af þeim tekjum
sem farmaðurinn kemur með inn í
landið. Nú þarf að borga sumum
þessum mönnum atvinnuleysisbæt-
ur og þeim mun fara Ijölgandi ef
svo fer sem horfir nú.
Það er ekki svo að ég vilji kenna
stjórnvöldum einum um hvernig
komið er með rekstrarafkomu ís-
lenskra kaupskipaútgerða þó svo
að sinnuleysi þeirra eigi stærstu
sökina á vandanum.
Útgerðirnar hafa á undanförnum
árum undirboðið hver aðra svo að
öll skynsemi hefur verið látin lönd
og leið. viðkvæðið er jú að það komi
neytandanum til góða. Neytandi
góður, þetta eru léleg rök; það erum
við sem borgum öll stóru gjaldþrot-
in; það erum við sem eigum almenn-
ingshlutafélögin sem kallast ríkis-
fyrirtæki og núverandi ríkisstjórn
er að setja á hausinn svo hægt sé
að selja þau fyrir slikk eða gefa
hinum og þessum pótintátum úti í
bæ sem skrapa til sín auð á ógæfu
annarra.
Ég horfði á háttvirtan utanríkis-
ráðherra í sjónvarpi í umræðum um
EES. Lítill fannst mér sómi að fúk-
yrðum og skítkasti í ræðu blessaðs
mannsins. En eftir að Sviss felldi
samninginn var eins og himinn og
jörð væru að farast, slíkur var fyrir-
gangur hans í þessari dýrustu dag-
vistarstofnun landsins. En hann og
aðrir sem þar eru ættu að vera
minnugir þess að það eru kjósendur
sem ákveða hveijir fá vistun þar.
Margir segja eflaust að þetta
bréf frá SÍK sé einungis til að draga
kjarkinn úr mönnum vegna kom-
andi samninga. Að einhveiju leyti
mun svo vera en því miður óttast
ég að mikil alvara sé þarna á bak-
við. En þær kjaraskerðingar sem
yfir okkur hafa dunið undanfarið
getum við ekki sótt nema eitt.
Ég hélt að sjómenn ættu einn
fulltrúa á dagvistinni við Austur-
völl og ætti Guðmundi Hallvarðs-
syni sem ijöldi íslenskra farmanna
studdi fyrir seinustu kosningar að
renna blóðið til skyldunnar. Það var
ekki bara til að vera á takkanum
þegar flokksforustan segir til, held-
ur til að huga að okkar málum. Ræs
ef þú vilt halda stólnum næsta kjör-
tímabil. Þú ert þama til að gæta
hagsmuna okkar en ekki til að
dingla með hinum.
Af framansk'ráðu má ljóst vera
að atvinnutækifærin sem koma eiga
íslendingum til góða með inn-
göngunni í EES eru ekki fyrir ís-
lenska farmenn, heldur þvert á
móti. Atvinnuöryggi þeirra hefur
alltaf verið slæmt en nú virðist það
ekki neitt.
Ungi maður/kona, hefur þú
hugsað þér að fara í Stýrimanna-
skólann og leggja farmennsku fyrir
þig? Snú þú frá villu þíns vegar,
þar er engin framtíð. Kannski verð-
ur Stýrimannaskólanum það til lífs
að nú stendur til að fara að mennta
fólk frá þróunarlöndunum. Það þarf
að manna skipin eftir sem áður.
Kannski verður okkar minnst á sjó-
mannadaginn í framtíðinni þegar
ráðamenn og aðrir skemmta skratt-
anum með fagurgala og fleðulátum
í ræðum sínum.
Höfundur er formaður
Stýrimannafélags Islands.
Tvískinnungur
Alþýðuflokksins
eftir Elsu B.
Valsdóttur
í fréttum undanfarið hefur mátt
fylgjast með furðulegum viðbrögð-
um þingflokks Alþýðuflokksins við
frumvarpi menntamálaráðherra um
að rýmka heimild Háskóla íslands
til að beyta ijöldatakmörkunum við
inntöku nýnema í skólann. Hveijum
þykist Alþýðuflokkurinn vera að
gera greiða með þeirri ákvörðun
sinni að styðja frumvarpið ekki?
Háskólinn sveltur
Háskóli íslands hefur ekki farið
varhluta af samdrætti eða niður-
skurði frekar en aðrar opinberar
stofnanir. Fjárframlög ríkisins til
hans hafa á undanförnum tveimur
árum verið skorin niður sem nemur
hundruðum milljóna. Þessum niður-
skurði hefur m.a. verið mætt með
fækkun valfaga innan skora, Ijölgun
nemenda í einstökum tímum og
stórfelldri hækkun skólagjalda.
Sultarólin hefur verið hert eins og
hægt er án þess að það komi niður
á gæðum kennslunnar. Auk þess
hefur Háskólinn leitað leiða til að
auka tekjur sínar á annan hátt, að
frumkvæði fulltrúa stúdenta frá
Vöku.
Frumvarp að ósk HÍ
Þrátt fyrir sparnað og hagræð-
ingu eru ekki nægilegir fjármunir
til staðar til að reka Háskólann á
viðunandi hátt. í ljósi þeirrar sorg-
legu staðreyndr samþykkti Háskóla-
ráð, sem er æðsta stjórn skólans,
að fara fram á það við mennta-
málaráðherra að lagt yrði fram
frumvarp á Alþingi þar sem heimild
Háskólaráðs til að beita ijöldatak-
mörkunum við inntöku nýnema yrði
rýmkuð. Við þeirri málaleitan varð
ráðherra að sjálfsögðu. Viðbrögð
þingflokks Alþýðuflokksins við því
frumvarpi hljóta að vekja furðu, svo
ekki sé meira sagt. Þingflokkurinn,
sem kinnroðalaust hefur stutt nið-
urskurð til menntamála, telur sig
nú þess umkominn að neita þeim
stofnunum, sem fyrir barðinu á nið-
urskurðinum verða, um leiðir til að
bjarga sér fyrir horn meðan á
þrengingunum stendur. Sú lítils-
virðing sem Háskólaráði og ákvörð-
unum þess er þarna sýnd er hroll-
vekjandi.
Hvenær koma peningarnir?
Eina rökrétta skýringin á þessu
framferði Aiþýðuflokksins hlýtur að
vera sú að fyrir honum vaki að rétta
við fjárhag Háskólans þannig að
hann þurfi ekki á því að halda að
takmarka inntöku nýnema við
ákveðinn fjölda. Það væri að sjálf-
sögðu mikið ánægjuefni, því fjölda-
takmarkanir eru andstyggðarúr-
Elsa B. Valsdóttir
„Eina rökrétta skýring-
in á þessu framferði
Alþýðuflokksins hlýtur
að vera sú að fyrir hon-
um vaki að rétta við
fjárhag Háskólans
þannig að hann þurfi
ekki á því að halda að
takmarka inntöku ný-
nema við ákveðinn
fjölda.“
ræði, sem allir vildu helst komast
hjá að beita. Því spyr ég formann
þingflokks Alþýðuflokksins: Hvenær
koma peningarnir?
Höfundur er nemi í Háskóla
Islands.
Fyrirlestur í tilefni
7 5 ára afmæli LI
í FRAMHALDI af umræðum um
stjórnun í heilbrigðiskerfinu og í
tilefni af 75 ára afmæli Lækna-
félags íslands á þessu ári hefur
stjórn félagsins boðið prófessor
Mats Brommels frá Helsinki til að
halda tvo fyrirlestra hér á landi
og segja frá rannsóknum sínum,
samanburði og úttektum á mis-
munandi heilbrigðiskerfum.
Fyrri fyrirlesturinn verður fluttur
á Hótel Loftleiðum fímmtudaginn 15.
þessa mánaðar kl. 20.30. Hann er
öllum opinn. Fyrirlesturinn veruðr
fluttur á ensku og ber heitið: „Like
Taming the Natural Forces: Activity
and Resource Control in Healthcare
an International Uppdate“.

i 12, sími 44433.
Síðari fyrirlesturinn verður fluttur
á þingi skurðlækna á Hótel Holiday
Inn föstudaginn 16. apríl kl. 17.
Heiti hans er: „Through Pain to
Recovery? The Ethics of Healthcare
Cost Cutting". Sá fundur er opinn
öllum læknum.
fótboltaskór
-r
ÚTILÍFr
GLÆSIBÆ • S/Mf 812922