Morgunblaðið - 28.11.1993, Qupperneq 10

MORGUNBLAÐIÐ' SUNNUDAGUR 28. NÓVEMBER 1993
íó
eftir Pál Þórhollsson
MIKLAR sviptingar eru framundan í lyfjamálum íslendinga. Ýmsar
kerfisbreytingar eiga að leiða til samkeppni í lyfjadreifingu og verð-
lækkunar fyrir ríkið og neytendur. Frumvarp til lyfjalaga hefur nú
verið afgreitt í þingflokkum stjórnarflokkanna og verður lagt fram í
næstu viku. Er það í meginatriðum sama efnis og frumvarpið sem olli
sem mestum úlfaþyt síðastliðinn vetur. Þegar Evrópska efnahagssvæð-
ið tekur gildi um áramótin opnast fyrir svokallaðan samhliða innflutn-
ing lyfja. Talið er að hann muni almennt leiða til lækkunar Iyfja-
verðs. Loks má nefna reglugerð frá því í ágúst 1992 þar sem læknum
er uppálagt að láta koma fram á lyfseðli hvort afgreiða megi ódýr-
asta samheitalyf. Hún hefur þegar leitt til allnokkurs sparnaðar og
aukið samkeppni í lyfjainnflutningi og heildsölu.
Heildarveltan á lyfjamarkaði
á íslandi er talin hafa ver-
ið um 5 milljarðar árið
1992, þar af fara tæplega
3,8 milljarðar um iyfjabúðir og af-
gangurinn fer að mestu um sjúkra-
húsin. Útgjöld sjúkratrygginga vegna
þátttöku í lyfjakostnaði voru um 2,8
milljarðar króna árið 1992 og hlutur
neytenda um 1 milljarður.
Mikill styrr stóð um frumvarp það
til lyfjalaga sem Sighvatur Björgvins-
son fyrrverandi heilbrigðisráðherra
lagði fram síðastliðið vor enda fól það
í sér róttækar breytingar í lyfjamál-
um. Mætti það m.a. mikilli andstöðu
lyfsala og lyfjaheildsala. Frumvarpið
hefur nú verið endurskoðað og verður
lagt fram að nýju í næstu viku og
verði það samþykkt tekur það gildi
1. mars 1994. Að sögn Einars Magn-
ússonar deildarstjóra í heilbrigðis-
ráðuneytinu er helsta breytingin á
frumvarpinu frá því í vor sú að kom-
ið hefur verið til móts við áhyggjur
landsbyggðarmanna vegna lyfjadreif-
ingar í dreifbýlinu.
Lyfsöluleyfi takmarkað við
eina lyfjabúð
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins felur ffumvarpið það í sér að
öllum lyfjafræðingum verður að meg-
instefnu til heimilt að opna lyfjaversl-
un. Umsækjandi um lyfsöluleyfi þarf
að hafa starfað sem lyljafræðingur í
þijú ár. Hann þarf að hafa verslunar-
leyfí eða gert samning við aðila með
verslunarleyfí. í þeim tilgangi að
hamla gegn einokun og hringamyndun
verður hvert lyfsöluleyfí takmarkað
við rekstur einnar lyfjabúðar og ber
lyfsöluleyfíshafí sjáifur faglega ábyrgð
á rekstri lyfjabúðarinnar.
í þeim heilsugæsluumdæmum þar
sem fjöldi íbúa er undir 5.000 verður
ráðherra heimilt að hafna umsókn
um lyfsöluleyfi leggist stjórn viðkom-
andi heilsugæslustöðvar gegn henni.
Ennfremur má fela stjórn heilsu-
gæslustöðvar rekstur lyíjabúðar í
heilsugæsluumdæmum þar sem eng-
inn sækir um.
Heimilt verður að starfrækja
sjúkrahúsapótek sem verði reikn-
ingslega aðskilin frá öðrum rekstri
spítalans. Heilbrigðisstofnunum
verður gert kleift að spara í lyfja-
kaupum með því að skipta beint við
heildsölur og leita eftir magnafslætti.
Hámarksálagning í smásölu
Lyfjabúðum mun áfram gert skylt
að versla með öll skráð lyf hérlendis.
Svokölluð lyfjagreiðslunefnd mun
ákveða hámarksverð lyfseðilsskyldra
lyfja og dýralyfja út úr búð. Hún
mun ennfremur ákveða fyrir Trygg-
ingastofnun ríkisins þátttöku al-
mannatrygginga í lyfjakostnaði
sjúkratrygginga í samræmi við lög
um almannatryggingar og fjárlög.
Það verður semsagt skilið milli leyfís
til að selja lyf á markaði hér og
ákvörðunar um greiðslu af hálfu hins
opinbera. Þetta mun ekki hafa áhrif
á að ríkið greiðir fyrir lyf sem notuð
eru á sjúkrahúsum en hins vegar
verður ekki sjálfkrafa endurgreitt
fyrir ný lyf án þess að kannað verði
hver nauðsynin er með tilliti til verðs.
Við ákvörðun lyfjaverðs verður tekið
mið af verði erlendis og smæð mark-
aðar hér. Ekki verður kveðið sérstak-
lega á um hámarksálagningu á
hvetju stigi á leiðinni frá framleið-
anda, sem sækir um hámarksútsölu-
verð, til neytanda. Bæði lyfsalar og
heildsalar hafa áhyggjur af þessari
skipan mála en núna er leyfíleg
álagning í heildsölu 13,5% (auk 5,5%
á cif-verð eða 9,8% á fob-verð við
innflutning) en að meðaltali 57% í
smásölu. Lyfsalar spyija sig t.d.
hvort framleiðendur og heildsalar
geti ekki hirt alla álagninguna áður
en hún kemst í Iyfjabúðimar en apó-
tekum verður nauðugur einn kostur
að bjóða upp á öll lyf. Einar Magnús-
son segir að gert sé ráð fyrir að lyf-
salar og heildsalar leysi þetta með
fijálsum samningum sín á milli. Ef
apótek séu ósátt við sinn hlut geti
þau flutt inn framhjá íslenska um-
boðs- og heilsölukerfinu. Rök fyrir
þessari skipan komu fram í áliti
nefndar á vegum heilbrigðisráðherra
frá í byijun apríl 1992: „Meðan ver-
ið er að komast að því hvort sam-
keppni muni eiga sér stað getur ver-
ið ráðlegt að hafa hámarksverð á
íslenski lyfjamankaðurinn
Áætluð sala umboðsmanna og framleiðenda lyfja 1993, heildsöluverð án VSK.
Byggt á sölutölum frá janúar til september 1993. Markaðshlutdeild í sviga.
800 millj. kr.
(33,2%)
100 200
400 500 600 700
Pharmaco
St horarensen
3_X
----p

(17,9%)
13,3%)
p Innflutningur
1(0
(6,5%) Lyfjaverslun ríkisins
(5,1%) Glaxo
(4,0%) ísfarm
(4,0%) Lyf
(3,9%) Farmasia
2%) Ómega farma
(1,7%) Ó. Johnson & Kaaber
I
(1,6%) Ásgeir Sigurðsson
(1,4%) Hoechst
- Innlend
framleiðsla
Þingflokkar
Sj álfstæðisflokks
og Alþýðuflokks
hafaafgreitt
nýtt frumvarp til
lyfjalaga
(1,3%) Alfa Medica
1,3%) NM Pharma
■
■
■
| (1,2%) Austurbakki
I
I'
6%) Medico
,4%) Gróco
4%) Háberg
MARKAÐSHLUTDEILD
PHARMACO
OG DELTA UM 50%
ALLNOKKUR samkeppni er milli lyfjafram-
leiðenda og umboðsmanna þeirra um ís-
lenska markaðinn. Nýja reglugerðin um
merkingar lyfseðla hefur ýtt undir hana og
tvö ný fyrirtæki byggja velgengni sína að
eigin sögn einmitt að hluta á þessari laga-
breytingu.
Pharmaco hf. er risinn á íslenska lyfjamark-
aðnum. Velta fyrirtækisins var 1890 millj-
ónir króna á síðasta ári. Fyrirtækið er með
umboð fyrir um þrjátíu erlenda lyfjaframleiðend-
ur. Einnig sér það um dreifingu fyrir Delta og
Ó. Johnson & Kaaber. Stefán Thorarensen, Lyf
hf. og ísfarm hafa einnig umboð fyrir marga
erlenda lyfjaframleiðendur. Sumir erlendir Iyíj'a-
framleiðendur hafa kosið að opna eigin fyrir-
tæki hérlendis eins og Glaxo og Hoechst.
Þijú íslensk fyrirtæki framleiða lyf: Delta,
Lyfjaverslun ríkisins og Ómega farma. Lyfja-
verslun ríkisins flytur einnig inn lyf og dreifir
lyfjum fyrir Glaxo, ísfarm, Alfa Medica, Gróco
og NM Pharma. Enginn einn lyfjaframleiðandi
er með viðlíka markaðshlutdeild og Delta eða
um 17% samkvæmt spá fyrir þetta ár. Delta
var áður dótturfyrirtæki Pharmaco en fyrir
tæpu ári voru þau formlegu eignarhaldstengsl
rofín og sömu menn eru ekki lengur í stjórnum
beggja fyrirtækjanna. Var það m.a. gert að
kröfu erlendra umbjóðenda. sem töldu óeðlilegt
að umboðsfyrirtækið væri jafnframt ráðandi í
fyrirtæki sem framleiddi lyf í samkeppni við þá.
íslensku fyrirtækin þijú framleiða eftirlíkingar
af frumlyfjum erlendis frá. Handhafar einka-
leyfa til framleiðsluaðferðar hafa hingað til ekki
amast við því. Með EES taka gildi hér hertar
reglur um einkaleyfi sem ná munu til hins virka
efnis í sérlyfi og hefur ísland fengið aðlögunar-
tíma fram til 1997.
Það kom fram á Degi lyfjafræðinnar fyrir
viku að íslensku framleiðendurnir megi eiga von
á aukinni samkeppni við erlend fyrirtæki sem
einnig framleiða eftirlíkingar. Samkeppnin verði
erfið vegna þess að erlendu fyrirtækin geti ein-
beitt sér að örfáum lyfjum vegna stærðar mark-
aðar á meðan Delta til dæmis framleiðir 150
lyf. Viðbrögðin hljóti að vera samruni íslensku
fyrirtækjanna og að þau muni í vaxandi mæli
taka að sér verkefni fyrir erlenda aðila.
Ennfremur var á það bent að einkenni ís-
lenska lyfjamarkaðarins'væri fjöldi heildsala. í
sumum tilvikum sér sama fyrirtækið um heild-
sölu, innflutning og hagsmunagæslu fyrir er-
lenda framleiðandann. Erlendis er þessari starf-
semi gjarnan skipt í fleiri stig. Heildsalar hafa
einmitt bent á þetta sérkenni íslenska markaðar-
ins sem skýringu á því að heildsöluálagning sé
hærri hérlendis en erlendis. Velta menn þeim
möguleika fyrir sér að heildsalan flytjist úr landi
ef umræddar breytingar ná fram að ganga.
Tvö ný fyrirtæki hafa raskað nokkuð ró hinna
sem fyrir eru. Er þá fyrst að nefna NM Pharma
sem lét fyrst til sín árið 1991 og hefur umboð
fyrir tvö erlend fyrirtæki, sem framleiða eftirlík-
ingar, Gerárd og Generics. Reglugerðin sem
sagt er frá annars staðar á opnunni um ,,S“
og „R“ merkingar lyfja hefur þær afleiðingar
að það er orðið mikið keppikefli að vera með
lægsta verð og fá þannig sjálfkrafa viðskipti
óháð því hvort læknar ávísi nákvæmlega á við-
komandi vörumerki. Guðjón Guðmundsson lekt-
or forsvarsmaður fyrirtækisins segir að það sé
stefna fyrirtækisins með sín lyf að vera alltaf
lægstir „enda hefur hluti sölukerfisins tekið
okkur illa,“ segir hann. Skýringuna telur hann
þá að álagningarkerfið sé þannig að apótekunum
sé ekki akkur í því að bjóða ódýr lyf. Guðjón
fylgist grannt með verðinu hjá hinum og lækk-
ar alltaf niður fyrir þá. Hann segist ekki eyða
kynningarstarf gagnvart læknum eins
neinu
og samkeppnisaðilarnir en þeir eru gjarnan með
margt fólk í slíkri vinnu. Fyrirtækið hefur geng-
ið vel ekki síst vegna reglugerðarinnar um-
ræddu og horfur eru á að veltan nær tvöfaldist
milli áranna 1992 og 1993.
Ómega farma hefur einnig farið eigin leiðir.
Stofnendurnir tveir störfuðu áður hjá Toro, sem
var í eigu Stefáns Thorarensens og framleiddi
lyf. Þegar Delta og Toro sameinuðust tóku þess-
ir tveir sig til og stofnuðu nýtt fyrirtæki, sem
bæði framleiðir lyf og flytur inn og fylgir sömu
hörðu verðstefnunni og NM Pharma. Ómega
farma er eina fyrirtækið sem ekki tekur þátt í
samstarfi innan lyfjahóps Félags íslenskra stór-
kaupmanna en sá hópur stendur saman að upp-
lýsingaöflun fyrir útgáfu handbókar um íslenska
lyíjamarkaðinn. Þar hefur verið tæmandi yfirlit
yfir sölu íslenskra lyfja og markaðshlutdeild
þangað til að Ómega farma neitaði að vera
með. Þar gefa menn þá skýringu að þeir vilji
fyrst koma undir sig fótunum en ekki gefa sam-
keppnisaðilum upplýsingar sem geti hjálpað
þeim að finna snöggu blettina á fyrirtækinu.