Morgunblaðið - 19.12.1993, Blaðsíða 32

32 B
MORGUNBLAÐIÐ VELVAKANDI SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1993
-JotlOsin£Z>, ertu Jpáihrt ah tcscC ofcbjr'
1/íS þennarv söLumcwn ? "
Þegar hann kemur niður,
segðu honum að hann hafi
verið rangstæður...
Ertu staðráðinn í að halda
viðgerðinni áfram, á þak-
inu?
BREF TIL BLAÐSINS
Kringlan 1 103 Reykjavík - Sími 691100 - Símbréf 691329
Foreldrar eru fyrirmyndir
Frá Unni Halldórsdóttur:
„Hversu vel sem maður reynir
að vanda sig við uppeldi barnanna
haga þau sér samt stundum eins
og fuliorðna fólkið.“
Þessa speki las ég í bók um for-
eldra, áfengi og unglinga fyrir
nokkrum árum. Orðin hafa bergmál-
að í huganum af og til síðan og í
tilefni af umræðu undanfarnar vikur
um áfengisneyslu unglinga vil ég
stinga niður penna.
Við foreldrar þurfum að staldra
við og líta í eigin bann þegar kem-
ur að því að ræða áfengisneyslu
unglinga. Hvaða skilaboð, í orðum
eða gerðum, sendum við frá okkur
varaðndi áfengisdrykkju? Lítum á
fáein dæmi:
Er algengt að halda upp á fer-
tugs- eða fimmtugsafmæli og bjóða
eingöngu upp á kaffi og kökur?
Erum við sjálf tilbúin til að fara út
á dansgólf bláedrú? Treystum við
okkur til að syngja „Fyrr var oft í
koti kátt“ á bekkjarkvöldi eða er
sá söngur hikandi og mjóróma af
því að söngvatnið vantar? Grillum
við með nágrönnunum án þess að
dreypa á bjór eða rauðvíni? Horfa
menn á ensku knattspymuna með
bjórinn í hendinni og skreppa svo á
bílnum út í sjoppu? Er alltaf farið
í ríkið'áður en fjölskyldan fer í sum-
arbústaðinn?
Eg ætla ekki að þreyta lesendur
með frekari upptalningu. Dæmin
hér að ofan fjalla um aðstæður þar
sem mörgum þykir sjálfsagt og eðli-
legt að hafa vín um hönd. Hóflega
drukkið vín gleður mannsins hjarta
segir máltækið og í ofangreindum
tilfellum er vonandi sjaldgæft að
menn drekki frá sér ráð og rænu.
Það er full ástæða til að gefa því
gaum að unglingamir okkar alast
upp við þær aðstæður að á þeim
dynur úr öllum áttum boðskapur
um lífsstíl sem lofar og prísar áfeng-
isdrykkju. Gildismat okkar foreldr-
anna er einn hlekkur í þeirri kveðju.
Kvikmyndahetjur fá sér í glas mörg-
um sinnum í hverri mynd, auglýs-
ingar um fjölmargar vörur skírskota
til áfengis. Það er meira horft á
sjónvarp en lesið og meiri drykkja
sýnd i kvikmyndum en í bókum.
Veitingastaðir spretta upp þar sem
glæsilegt ungt fólk ræðir listir og
menningu yfir rauðvínsglasi eða
bjórkollu.
Unglingarnir fá það sem sagt
beint í æð að það er fínt að drekka
einkum ef maður kann að fara með
vín. Þeim skilst það frá blautu
bamsbeini að þegar eitthvað stend-
ur til þá þarf áfengi til að auka
gleðina. Þeir sjá einnig feimna vini
og bekkjarfélaga breytast á svip-
stundu í hressa og óbælda stuðpinna
eftir fáeina sopa.
Vandinn er hins vegar sá að
áfengi er meira en krydd í tilver-
una. Það hefur sínar skuggahliðar
sem sjaldnast em sýndar. Þessi
vímugjafi hefur ríka tilhneigingu til
að taka yfírhöndina og óþarfi að
rekja hér dæmi því til sönnunar.
Það er ógnandi staðreynd hvað
verðar erfðareiginleika og umhverf-
isþætti að við foreldrar sköpum
hvorutveggja. Börn ættu því að velja
foreldra sína vandlega.
Það er okkar foreldranna að bera
ábygð á börnunum okkar og byggja
þau upp sem sjálfstæða einstakl-
inga. Við hikum ekki við að taka
af þeim skæri og hnífa þegar þau
em lítil og vöram þau við alls kyns
hættum í umhverfinu. Hvers vegna
hættum við þessu þegar þau verða
eldri? Þykir okkur ekki vænt um þau
lengur? Finnst okkur allt í lagi að
þau séu að fíkta við vímuefni sem
getur valdið þeim ómældum skaða?
Nei, auðvitað ekki en hvað getum
við gert?
Við þurfum að miðla þeim við-
horfum skýrt og ákveðið að það er
ekki í lagi að unglingar drekki
áfengi. Því skýrari skilaboð sem við
sendum þeim mun líklegra er að
unglingurinn okkar fresti því að
byrja að drekka.
Við þurfum að undirstrika þá
staðreynd að áfengi er ekki fyrir
börn og unglinga. Fjölmargir aðilar
eru tilbúnir til að ieiðbeina okkur á
því sviði.
Við þurfum líka að miðla þeim
lífsstíl að það geti verið gaman án
þess að áfengi sé í spilinu. Það sýn-
um við best með eigin gerðum. Svo-
lítil sjálfsrýni skaðar ekki.
Við megum ekki afsaka aðgerð-
arleysi okkar með því að muldra í
barminn: „Æ, þetta var ekki betra
þegar ég var ungur — það er þó
skárra að þau séu í víni en dópi —
hvað get ég sagt sem fæ mér stund-
um í glas sjálfur — það er eins gott
að kaupa fyrir krakkann eins og
hann sé að drekka landa.“ Slík við-
brögð eru ekkert nema uppgjöf og
flótti frá skyldum okkar sem uppal-
endur.
Það er gleðilegt að finna að ís-
lenskir foreldrar eru að vakna af
doðanum og viijá snúa vörn í sókn.
Þetta má m.a. sjá af vaxandi for-
eldrastarfi í skólum, þar sem lögð
er áhersk á samstöðu innan hvers
bekkjar. Úr kaupstöðum og kaup-
túnum berast fregnir af samstöðu
um útivistartíma barna og unglinga.
Stöndum saman og styðjum hvert
annað í viðleitninni til að draga úr
áfengisneyslu okkar og unglinganna
okkar. Það skilar sér í betra samfé-
lagi fyrir okkur öll.
UNNUR HALLDÓRSDÓTTIR,
formaður landssamtakanna
Heimili og skóli.
Víkveiji skrifar
rátt fyrir kreppu, aðhald og
niðurskurð miðar okkur
áfram á ýmsum sviðum, meðal ann-
ars í heilbrigðismálum. Hjartaað-
gerðir, sem til skamms tíma voru
sóttar utan, með ærnum kostnaði
og fyrirhöfn fyrir viðkomendur,
hafa verið stundaðar á Landspítala
um nokkurra ára bil, með frábærum
árangri.
Það er hluti af eðli og frumrétti
sérhverrar manneskju að eignast
afkomendur. „Glasafrjóvgun", svo-
kölluð, hefur hjálpað ljölmörgum
til að ná þessu eftirsótta marki.
Þessa læknisfræðilegu aðstoð sóttu
íslendingar til skamms tíma til ann-
arra landa. Landspítalinn annast
nú þessa þjónustu og hefur vel til
tekizt.
Steinbrjótur nefnist nýtt og full-
komið lækningatæki, sem tekið var
í notkun á Landspítala í september-
mánuði síðastliðinum. Notkun þess
byggist á hljóðbylgjum, sem kallað-
ar hafa verið höggbýlgjur (shock
waves). Þetta tæki brýtur steina í
nýrum/þvagfærum.
Aðferðin er þessi. Fyrst er steinn-
inn staðsettur með röntgenskyggn-
ingu. Síðan er höggbylgjum beint
að staðnum og steinninn brotinní
Hægt er að fylgjast með steinbrot-
inu allan tímann með ómsjá. Sjúk-
lingurinn fær enga svæfingu eða
deyfingu, en vanalega er gefið ver-
kjalyf í æð. Þó geta verið undan-
tekningar frá þessu. Eftir meðferð-
ina fer sjúklingurinn í vöknun og
eftir tvær klukkustundir getur hann
í flestum tilfellum farið heim. Nú
er sum sé hægt að vinna á nýrna-
steinum án uppskurðar!
Hjartaaðgerðir, glasafrjógvanir
og steinbijótsmeðferðir voru lengi
sóttar utan með miklum samfélags-
legum og/eða einstaklingsbundnum
kostnaði og fyrirhöfn fyrir sjúklinga
og oft einnig aðstandendur. Þessi
þríþætta nýja þjónusta þýðir ærinn
viðbótarkostnað fyrir viðkomandi
sjúkrastofnun. Kostnaðurinn er þó
dijúgum minni fyrir samfélagið og
viðkomendur en áður, þegar sækja
þurfti þessar aðgerðir utan.
xxx
ommúnisminn er hruninn!
Þessi staðhæfing bergmál-
aði heims um ból mánuðum saman;
hér á skerinu yzt í veraldarútsæ
sem annars staðar.
Kommúnisminn í Austur-Evrópu
hrapaði að vísu úr valdastólum,
ekki vonum fyrr. Víkverji hyggur
þó að öfgastefnur til hægri og
vinstri, fasismi og kommúnismi, séu
eins og falinn eldur í samfélögum
víða um heim. Við afbrigðilegar
kreppuaðstæður getur þessi öfga-
og skaðræðiseldur blossað upp. Um
það eru mýmörg dæmin.
Hvað um nýafstaðnar kosningar
á Ítalíu? Hvað um niðurstöður kosn-
inga í Rússlandi? Hvað um þjóðern-
isofstæki vítt og breitt um veröld-
ina? Hvað um ítök róttækra sósíal-
ista og kommúnista í Alþýðubanda-
laginu? Hefur sá söfnuður gert upp
við fortíðina?
Lýðræðissinnar um víða veröld
þurfa að halda vöku sinni, hér sem
annars staðar, til að glutra ekki
niður dýrmætum mannréttindum.
XXX
Víkverji rakst á eftirfarandi í
grein eftir Magnús Hregg-
viðsson í Frjálsri verzlun:
„Rekstur ríkisfjölmiðla er tíma-
skekkja. í það minnsta er það tíma-
skekkja að skylda alla landsmenn
til þess að kaupa áskrift að þessum
ljölmiðli. Ef ríkið væri að keppa á
venjulegum samképpnisgrundvelli
væri kannski minna við því að segja
að það hefði sig í frammi á þessum
vettvangi. Og það, sem kannski
allra verst er, er það að enginn teikn
sjást á lofti um að breytingar verði
á. Á þessu sviði sem öðrum heldur
hið opinbera dauðahaldi í sitt og
enginn virðist hafa kjark eða vilja
til þess að hafa frumkvæði um
breytingu. Sumir töldu að það
myndi raska byggð landsins þegar
ákveðið var að legja niður Skipaút-
gerð ríkisins. Hún var orðin að lög-
máli sem ekki mátti hagga. Nú
þegar sá angi ríkisgeirans hefur
verið skorinn af, kvartar enginn og
flestir vildu Lilju kveðið hafa. Hið
sama gildir örugglega um Ríkisút-
varpið..