Morgunblaðið - 20.02.1994, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 1994
EFTIR BOGA Þ. ARASON
Flestir þeirra sem eiga mestra hagsmuna að gæta i Bosníu-deilunni
geta hrósað sigri vegna þeirrar ákvörðunar Serba að verða við skilmál-
um Atlantshafsbandalagsins (NATO) um að flytja umsáturslið sitt og
þungavopn í grennd við Sarajevo að minnsta kosti 20 km frá borg-
inni. Þetta er óneitanlega mikill sigur fyrir rússnesk stjórnvöld sem
fengu Serbana til að verða við skilmálunum eftir að leiðtogar NATO-
ríkjanna höfðu hunsað andstöðu þeirra við úrslitaskilmálana sem þeir
settu Serbum og hótunina um loftárásir. NATO getur einnig fagnað
sigpri þar sem ólíklegt er að Serbar hefðu hætt sprengjuárásum sínum
án úrslitakosta NATO; bandalagið sýndi klærnar og virðist hafa feng-
ið sínu framgengt án þess að þurfa að gripa til hernaðaraðgerða sem
hefðu getað dregið dilk á eftir sér. Serbar geta og verið sáttir við
sinn hlut þar sem í reynd má segja að umsátri þeirra um Sarajevo
sé ekki enn lokið, þeir hafa aðeins flutt umsátursliðið nokkra kiló-
metra frá borginni og skapast hefur ný umsátursiína sem Sameinuðu
þjóðirnar leggja blessun sína yfir. Sarajevo-búar eru vitaskuld fegnir
því að stórskotaárásunum hefur linnt, að sinni að minnsta kosti. Þeir
einu sem ekki fagna sigri eru herskáir menn innan Bosniuhers sem
vonuðust til þess að NATO myndi láta sverfa til stáls gegn Serbum.
Frestur Bosníu-Serba til að flytja
þungavopn sín að minnsta
kosti 20 km frá Sarajevo rennur út
á miðnætti að íslenskum tíma í
kvöld, sunnudag, en Serbar hafa
lofað að ljúka brottflutningi umsát-
Afdrifaríkt grimmdarverk
Þegar sprengjuárás var gerð á útimarkað í Sarajevo fyrir tveimur vikum stóðu ráðamenn á Vesturlönd-
um frammi fyrir því að eitthvað varð að gera til að binda enda á blóðsúthellingarnar í bosnísku höfuð-
borginni. Leiðtogar NATO-ríkjanna settu Serbum úrslitakosti og kröfðust þess að þeir flyttu umsátursl-
ið sitt 20 km frá borginni. Serbar féllust þó ekki á það fyrr en bræðraþjóð þeirra, Rússar, skarst í
leikinn. Myndin er frá útför fórnarlamba sprengjuárásarinnar afdrifaríku, sem kostaði 68 manns lífið.
ursliðsins degi áður. Hótun NATO
stendur þó enn og 170 herflugvélar
á vegum bandalagsins eru tiltækar
á flugvöllum á Ítalíu og flugvéla-
móðurskipum á Adríahafi. Þetta er
mesti flugvélafloti sem safnað hefur
verið saman til árása frá því í stríð-
inu fyrir botni Persaflóa árið 1991.
Komi babb í bátinn og Serbar standi
ekki við samkomulagið við Rússa
getur NATO beitt herþotunum til
loftárása sem yrðu fyrsta hernað-
aríhlutun á vegum bandalagsins frá
stofnun þess árið 1949.
Boutros Boutros-Ghali, fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna,
féllst á tilboð Rússa um að senda
400 hermenn frá Króatíu til friðar-
gæslustarfa í Sarajevo, þrátt fyrir
hörð mótmæli BosníUstjórnar. Hún
sagði að rússneskir hermenn gætu
ekki talist hlutlausir í stríðinu þar
sem Rússar og Serbar hafa lengi
verið bandamenn, meðal annars af
trúarástæðum. Leiðtogar NATO-
þjóða lögðu áherslu á að rússnesku
hermennimir yrðu á vegum friðar-
gæsluliðsins, ekki rússneska hers-
ins.
Umsátrinu aflétt?
Sir Michael Rose, yfirmaður frið-
argæsluliðs Sameinuðu þjóðanna í
Byltingin sem
engn breytti
HÓTANIR um verkföll eru viðvarandi. Nýverið vantaði sljórnarand-
stöðuna aðeins eitt atkvæði til að fella ríkisstjórnina og ákveðnar
hafa verið á henni breytingar m.a. til að ganga til móts við sjónar-
mið öfgaafla. Samkvæmt nýrri skoðanakönnun eru 54% þjóðarinnar
andvíg forsetanum og 68% kveðast óánægð með störf forsætisráð-
herrans. Verðbólga er um 80% og Iaun hafa engan veginn haldið í
við verðhækkanir. Engu að síður telja flestir að ástandið hafi aldrei
verið betra undanfarin 50 ár eða svo. Ofantalið er lýsing á Rúmen-
íu samtímans.
Rúmenía sker sig frá öðrum fyrr-
um kommúnistaríkjum í Mið-
og Austur-Evrópu að því leyti að
byltingar ársins 1989 voru hvergi
jafn blóði drifnar og hér en jafn-
framt hafa hvergi
orðið jafn litlar
breytingar.
Reyndar hefur
svo fátt breyst
hér í Búkarest þar
sem stjómin hef-
ur aðsetur að
menn hafa á orði að byltingin hafí
aldrei náð til höfuðborgarinnar. í
raun hafí aðeins verið um valdarán
að ræða.
Ritskoðun aflétt
Einu raunverulegu umskiptin fel-
ast í því að fjölmiðlar sæta ekki
ritskoðun lengur. Flestar götur hafa
verið umskírðar og þar með hafa
verið þurrkuð út nöfn er minna á
valdatíð kommúnista og horfið hef-
ur verið aftur til hins gamla rúm-
enska stafrófs í stað hinna nýju
bókstafa sem teknir voru upp sök-
um þrýstings frá Sovétríkjunum í
tíð Gheorghe Gheorghiu-Dej, for-
vera rúmenska einræðisherrans
Nicolae Ceausescu.
Gremja almennings vegna þess
hve yfirborðskenndar „umbæturn-
ar“ hafa reynst fer vaxandi. Þótt
byltingarleiðtoginn rússneski Vlad-
imír Lenín hafi orðið að hverfa ofan
af fótstalli sínum hafa önnur „minn-
ismerki" um ógnarstjóm kommún-
ista fengið að
standa óhreyfð og
sumum er jafnvel
hampað. Núver-
andi forseti lands-
ins, Ion Iliescu, og
flestir þeir sem
eiga sæti í ríkis-
stjórninni voru meðlimir í kommúni-
staflokknum gamla, flokknum sem
tryggði Nicolae Ceausescu alræð-
isvald í Rúmeníu. Margirtelja þessa
staðreynd eina af ástæðunum fyrir
því að á meðan þjóðir á borð við
Pólveija og Litháa lýsa yfír
óánægju sinni vegna þjóðfélagsþró-
unarinnar með því að styðja vinstri
flokka gera rúmenskir kjósendur
það með því að treysta stöðu afla
á hægri vængnum. Þótt stefnuskrá-
in sé að sönnu önnur en í valdatíð
kommúnista eru sömu öfl enn við
völd í Rúmeníu.
Völd Iliescus forseta em mikil
og hann hefur treyst stöðu sína
m.a. með því að reka tvo forsætis-
ráðherra og skipa þann þriðja sem
er honum þóknanlegur. Sá þriðji,
Nicolae Vacaroiu, er að öllum lík-
BAKSVIÐ
Jóhanna Kristín Bimir
skrifar frá Búkarest
Endurnýjun
Rúmenía þykir hafa upp á margt að bjóða sem ferðamannaland en
bæði afstaða starfsfólks og gæði þeirrar gistingar sem í boði er
þarf að breytast til að vonir Rúmena um stórauknar tekjur af ferða-
mönnum rætist. Verið er að gera upp Intercontinental hótelið (t.v)
í hjarta höfuðborgarinnar og slík endurnýjun víða vel a veg komin.
Morgunblaðið/Jóhanna K. Birnir
Vaxandi óánægja
Frá einum af mörgum útifundum sljórnarandstöðunnar í miðborg
Búkarest. í bakgrunni er kounungshöllin gamla en stjórnarandstað-
an hefur notað hugmyndina um endurreisn konungdæmisins til að
sameina sundurleitan almenning um eitthvað sem unnt er að binda
vonir við.
indum óvinsælasti maður Rúmeníu
um þessar mundir. í daglegu tali
er hann oftast nefndur „Saniuta“
eftir samnefndu rússnesku vodka.
Meintur drykkjuskapur hans er þó
ekki það sem helst fer fyrir brjóstið
á Rúmenum heldur hitt að Iliescu
skipaði Vacaroiu á þeim forsendum
að hann væri hagfræðingur mikill
og merkur. Hið gagnstæða þykir
hafa komið fram í störfum hans.
Þannig vakti það litla hrifningu
nýverið er hann heimilaði álagning-
arlausan innflutning á gæludýra-
fóðri á meðan allt að 25% gjald' er
lagt á allar innfluttar matvörur.
Að auki liggur hann undir ásökun-
um um að hafa vanrækt ákveðna
samningagerð með þeim afleiðing-
um að stór hluti kaupskipaflota
Rúmeníu gæti lent undir stjórn
Grikkja þrátt fyrir að honum hafí
ítrekað verið verið bent á vankanta
samningsins, sem gerður var við
gríska fyrirtækið Forum Maritime.
Þyngsli, skortur,mútur
Fyrir utan verkföll og óánægju
almennings glíma ráðamenn einnig
við leifar stjórnartíðar Ceausecus >
formi sérlega þunglamalegs þjóðfé-
lagskerfís. í Rúmeníu skortir flest
það sem talið er tilheyra tækni-
væddu nútímaþjóðfélagi, töluvseð-
ing landsins er skammt á veg kom-
in og símkerfið frumstætt svo dæmi
séu tekin. Þá er sýnt að ijölmargm
„siðir“ þjóðarinnar þurfa að hverfa
áður en Rúmenar geta gert sér
vonir um að verða samkeppnishæfír
á alþjóða vettvangi. Mútur eru við-
teknar á flestum sviðum þjóðfélags-
ins rétt eins og í tíð kommúnista.
Laun eru lág og dapurleg afkoma
ýtir undir slíka iðju. Mánaðarlaun
rafmagnsverkfræðings í góðu starfí
eru rúmar 7.000 krónur á mánuði
og ellilífeyrir fer niður í sem svarar
um 360 krónum á mánuði. Kaup-
mátturinn er enginn.
Framfærslukostnaðurinn er frá-
leitt það eina sem kvartað er und-
an. Hér í Búkarest eru vatn og gas
jafnvinsælt umræðuefni og veðrið
á íslandi. Alltjent er óstöðugleikinn