Morgunblaðið - 17.08.1994, Qupperneq 32

32 MIÐVIKUDAGUR 17. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Sjónarhorn
Reykingar móður
á meðgöngutíma
geta skaðað barnið
Reykingar valda skaða. Margrét Þorvalds-
dóttir kannaði nýjar rannsóknir sem sýna fram
á að reykingar mæðra á meðgöngu geta skert
greind barnsins.
Reykingar virðast hafa aukist
hér á landi, sérstaklega hjá
ungu fólki, því ber að fagna
vel heppnuðum áróðri gegn reyk-
ingum sem Krabbameinsfélagið
gengst fyrir í fjölmiðlum þessa
daga.
Reykingar eru skaðlegar ekki
aðeins fyrir þann sem reykir heldur
einnig fyrir þá sem eru í návist
reykingafólks. Böm mæðra sem
reykja á meðgöngu virðast vera í
sérstökum áhættuhópi
hvað heilsuskaða snertir.
Ætti það að vera næg
ástæða fyrir verðandi
mæður að hætta að reykja.
Nýlegar rannsóknir hafa
sýnt fram á að greind
barna á forskólaaldri, sem
áttu móður sem reykti á
meðgöngu, hefur mælst
umtalsvert lægri en hjá
börnum mæðra sem
reyktu ekki.
David L. Olds við Uni-
versity of Colorado í Den-
ver og samstarfsmenn hans kom-
ust að þessari niðurstöðu, þegar
þeir voru að leita svara við því
hvort reykingar á meðgöngutíma
gæti haft áhrif á námshæfileika
bama síðar á lífsleiðinni. Vísinda-
hópurinn fékk á 12 ára tímabili
(1978-1990) 400 konur, sem áttu
von á sínu fyrsta barni, til að taka
þátt í könnuninni.
Reykingar mæðra hindra að
börn nái fullum þroska
Bömunum var fylgt eftir og þeg-
ar þau höfðu náð 3-4 ára aldri
gengu þau undir staðlað greindar-
próf. í niðurstöðunum sem birtar
voru í febrúarblaði Pediatrics kem-
ur fram, að böm mæðra sem reyktu
10 sígarettur á dag eða meira á
meðgöngu, mældust að jafnaði 9
punktum lægri en börn mæðra sem
reyktu ekki. En þegar tekið hafði
verið mið af öðrum áhrifaþáttum,
sem geta haft áhrif á niðurstöður
slíkra prófa, eins og greind foreldra
og alkohólsneysla, var munurinn
minni eða 4 punktar.
Sérfræðingamir segja að fjórir
punktar virðist ekki mikið, en þeir
geti nægt til að hindra böm við
að ná þeim þroska sem þau annars
hefðu getað náð. í annarri rann-
sókn sama vísindahóps var reynt
að hafa áhrif á mæður sem reyktu
á meðgöngu og eftir fæðingu, og
voru þær fengnar til að draga úr
reykingum og bæta mataræðið. í
ljós kom að greind bama þeirra
mældist þá sú sama og hjá börnum
mæðra sem ekki reyktu.
Frekari rannsóknir em þó sagð-
ar nauðsynlegar. Mögulegt sé að
tengsl reykinga og skertrar greind-
ar sé tölfræðileg tilviljun, en sá
möguleiki sé einnig fyrir hendi að
í sígarettureyknum séu efni sem
geti skaðað viðkvæmar fmmur í
heila fóstursins.
700 aukefni og ekki öll
skaðlaus
í maíblaði Science News er
greint frá innihaldi sígarettunnar.
Þar kemur fram að sígarettan er
ekki bara smá skammtur af tóbaki
rúllað inn í pappír, bandarískir
sígarettuframleiðendur nota um
700 aukefni í framleiðslu sína. Um
þessi aukefni stendur mikill styr
um þessar mundir og ekki síst
vegna hinna miklu leyndar sem
yfírþeim hvílir. Framleiðendurtelja
að þar sé um framleiðsluleyndar-
mál að ræða, sem þeim beri engin
lagaleg skylda til að greina öðmm
frá, og þar sem sígarettur falla
hvorki undir matvæli eða lyf ber
þeim ekki lagaleg skylda til þess.
Nú hefur afrit af þessum aukefna-
lista komist í hendur bandarísks
þingmanns og segir hann að á list-
anum séu ýmis varasöm efni eins
og þungamálmar, illgresis- og
skordýraeitur og að minnsta kosti
13 efni sem ekki séu leyfð í mat-
vælaiðnaðinum. Sum efni sem eru
í sígarettum eru reyndar sögð svo
eitruð að ekki væri heimilt eða lög-
legt að notað þau við uppfyllingu
á landi, hversu lítið sem magnið
væri. Hvaða efni þar em um að
ræða, má ekki láta uppi. Sex
stærstu sígarettuframleiðendumir
hafa nú, vegna mikils þrýstings,
birt lista með 599 aukefnum sem
þeir segja að séu notuð í sígarettu-
framleiðsluna og segja þeir að það
sé gert sem viðbrögð við villandi
fullyrðingum um efnin sem notuð
era.
Lítið vitað um þau efni sem
myndast við bruna
Sígarettuframleiðendur geta
valið úr 1000 bragðefnum, en
bragðið ér notað til að einkenna
eina sígarettutegund frá annarri.
Mörg þessi efni em þekktar krydd-
jurtir, sem hafa hlotið samþykki
Matvæla- og fæðueftirlitsins og em
almennt taldar skaðlausar. Sama
má segja um önnur efnasambönd
sem hafa það hlutverk að draga
úr tjöm og nikotíni í reyknum. En
þar eru einnig fjöldi annarra efna
sem eiga að halda raka í sígarett-
unni, sem koma í stað sykra sem
eyðast í tóbakinu í vinnslu og gera
eiga reykinn mildari og þægilegri.
Það er ekki aðeins að menn hafa
áhyggjur af þessum efnum heldur
einnig þeim efnasamböndum sem
þau geta myndað við bruna ein og
sér og þegar þau brenna með öðr-
um efnum í sígarettunni.
Talsmenn neytenda krefjast
meiri vitneskju
Þar sem ekki er vitað hvemig
þessi efni em blönduð á fram-
leiðslustiginu eða hvenær, reynist
mjög erfitt að ákveða heilsuskaða
af efnum. Stóm sígarettuframleið-
endur gera Iítið úr eitmnaráhrifun-
um, þeir segjast hafa fengið sex
sjálfstæðra virta vísindamenn til
að fara yfír aukefnalistann og hafi
þeir ekki fundið nein aukefni sem
gætu valdið notendum heilsuskaða.
Talsmenn opinbers eftirlits segja
aftur á móti að þeir treysta ekki
niðurstöðum hinna svokölluðu
sjálfstætt starfandi sérfræðinga
sem tóbaksiðnaðurinn hafa - rúllað
fram fyrir almenning. - Þeir segja
að það verði ekki fyrr en sígarettu-
iðnaðurinn sé tilbúinn að til deila
með opinberum eftirlitsstofnunum
upplýsingum um magn sérhvers
aukefnis og hvernig og hvenær
þeim er bætt í framleiðsluna að
hægt sé að meta hvort þessi efni
séu skaðlaus.
Nú hefur bandaríska þingið í
undirbúningi könnun á öryggi efna
á aukefnalista sígarettuiðnaðarins
og á hann að verða tilbúinn í sumar.
ÍDAG
26/5
UAIS&LA SS/CóOLTMA.T
Farsi
// Eg skcU. veilco þer eirJcaombob /yrir
miLLjón."
© 1992 Farcus Cartoons
VELVAKANDI
Svarar í síma 691100 frá 10-12 og 14-16
frá mánudegi til föstudags
Tapað/Fundið
Kerrupoki
tapaðist
RAUÐUR kerrupoki með
hvítu gæmskinnsfóðri
tapaðist við ToUhúsið í
Reykjavík sunnudags-
kvöldið 24. júlí. Finnandi
vinsamlega hringi í síma
31110 á kvöldin.
Armband tapaðist
GULLARMBAND tap-
aðist sl. laugardags-
kvöld, líklega á leiðinni
frá Gilsárstekk að
Stekkjarbakka. Finnandi
vinsamlega hringi í síma
36104 eða 626114.
Lyklaveski
tapaðist
SVART lyklaveski tap-
aðist sl. föstudag, líklega
í Skeifunm á móts við
Stúdíó Ágústu og
Hrafns. Finnandi vin-
samlega skili veskinu í
afgreiðsluna í Stúdíói
Ágústu og Hrafns.
Hlutavelta
Pennavinir
HOLLENSK 22 ára stúlka
sem hefur gaman af að
skrifa og fá löng bréf:
Roelinde Middelveld,
Aalbersestr. 3,
7942 AW Meppel,
Netherlands.
ÞRETTÁN ára Ghanapiltur
með áhuga á fótbolta, bók-
menntum o.fl.:
Ilyasu Rufai,
P.O. Box 104,
Akuratia E/R,
Ghana.
ÞÝSK 33 ára tveggja barna
móðir með margvísleg
áhugamál:
Gabriele Mittag,
Steinstrasse 9,
14943 Luckenwalde,
Germany.
FIMMTÍU og eins árs Svíi
með margvísleg áhugamál
vill skrifast á við 40-60 ára
íslendinga á sænsku eða
ensku:
Gunnar Sildeborn,
Mossebotgatan 6B,
S-573 61 Tranás,
Sverige.
TUTTUGU og fimm ára
Ghanastúlka með áhuga á
erlendri menningu, tónlist
og ferðalögum:
Gifty Beckley,
3 Kingsford Avenue,
P.O. Box 107,
Cape Coast,
Ghana.
SKAK
Um.sjön Margcir
Pctursson
GRIKKINN Vasilios Kotr-
onias (2.545) vann verð-
skuldaðan sigur á Péturs
Gautsmótinu í Guasdal í
Noregi sem lauk fyrir mán-
aðamótin. Þessi staða kom
upp í skák hans má mótinu
við enska stórmeistarann
Nigel Davies (2.525).
28. Rxg7! - Kxg7, 29.
Dg4+ - Kh8, 30. Kg2!
(Hvítur hrókur á h lín-
unni velgir nú svarti und-
ir uggum) 30. — Bf8, 31.
Hhl - Dg7, 32. Rg6+ -
Kg8, 33. Hxh7! - Dxh7,
34. Hhl - Dg7, 35. Bh6
- Dxh6, 36. Re7++!
(Skemmtileg millitvískák)
- Kf7, 37. Hxh6 - Bxh6,
38. Rf5 - Bf8, 39. Dh5+
- Kg8, 40. Dg6+ - Kh8,
41. Dxf6+ - Kg8, 42.
Dg6+ - Kh8, 43. De8 -
Kg8, 44. Re7+ og svartur
gafst upp.
ÞESSAR stúlkur héldu hlutaveltu nýlega til styrkt-
ar Rauða krossi Islands og varð ágóðinn 850 krón-
ur. Þær heita Guðrún Þóra Arnardóttir, Sunna
Björk Sigurðardóttir og Sigríður Helga Mogensen.
COSPER
Víkveiji skrifar...
Orð Steingríms Hermannssonar
seðlabankastjóra hér í Morg-
unblaðinu í síðustu viku, þess efn-
is að mikill þrýstingur sé á vexti
upp á við, em visst áhyggjuefni.
Steingrímur skýrði þrýstinginn á
þann veg, að mikil lánsfjáreftir-
spurn hins opinbera gæfí vísbend-
ingu um að vextir kynnu að fara
hækkandi. Hann taldi að aðeins
tvær leiðir væra færar til þess að
koma í veg fyrir vaxtahækkun: að
ríkissjóður stórdrægi úr lánsfjár-
þörf sinni eða leitaði á erlenda
markaði eftir lánsfé. Nú þegar
undirbúningur fjárlaga næsta árs
stendur sem hæst, verða stjórn-
málamenn að ganga þannig til
verks, að lánsfjárþörf hins opin-
bera verði hamin og úr henni dreg-
ið umtalsvert. Aðeins þannig verð-
ur lágt vaxtastig tryggt hér áfram,
því í því felst engin lausn í sjálfu
sér, að leita eftir lánsfé erlendis
frá, slíkt er ekkert annað en
skammtímabólusetning. Davíð
Oddsson, forsætisráðherra, hefur
ítrekað bent á, að við eram nú í
fyrsta sinn í mörg ár að greiða
niður erlendar skuldir okkar. Af
þeirri braut má ekki víkja og því
engin önnur leið fær en sú að skera
niður útgjaldaáform hins opinbera.
xxx
Hver skuldari þessa lands finn-
ur fyrir því hversu jákvæð
áhrif lækkandi vaxtastig
hefur haft á greiðslubyrðina und-
anfarna 10 til 11 mánuði. Það er
ekki hægt að bera það saman, að
greiða 18% til 20% vexti af lánum,
eins og tíðkaðist af óverðtryggðum
lánum langt fram á síðasta ár, eða
10% til 11%, eins og algengt er
nú. Að vísu er Víkveiji þeirrar
skoðunar, að 10% til 11% vextir
af óverðtryggðum lánum í nánast
verðbólgulausu þjóðfélagi séu allt-
of háir, og viðskiptabankarnir
hefðu átt að fylgja betur eftir þeim
vaxtalækkunum sem stjórnvöld og
Seðlabanki íslands höfðu óumdeil-
anlega frumkvæðið að, síðasta árs-
fjórðunginn í fyrra.
xxx
En eins og margoft hefur kom-
ið fram, þá virðast bankamir
halda í mikinn vaxtamun eins lengi
og þeim er stætt á því, til þess að
afla tekna á móti töpuðum útlán-
um, sem mælst hafa í milljörðum
króna á undanförnum árum. En
bankarnir hafa gert meira, til þess
að bæta sér upp töpuð útlán —
undanfarin misseri hafa þeir geng-
ið æ lengra í innheimtu hverskonar
þjónustugjalda, og nú liggur við
að reiða þurfi ákveðna fúlgu fram,
fyrir þann munað einan að fá að
standa í biðröð í bönkunum, en
einatt er nægt framboð af slíkum
röðum!
XXX
Víkverji telur að bankarnir séu
komnir á ystu nöf í þessari
gjaldheimtuáráttu sinni og að við-
skiptavinir bankanna muni ekki
öllu lengur taka því þegjandi og
hljóðalaust að reiða fram svo og
svo margar krónur fyrir nánast
hvaða viðvik sem er. Slík gjöld eru
fljót að éta upp þá litlu ávöxtun
sem sparifjáreigendur fá af því að
geyma sparifé sitt í böpkunum, því
þótt algengt sé að útlánsvextir
óverðtryggðra lána séu á bilinu
10% til 11%, þá fer því fjarri að
bankarnir bjóði innstæðueigendum
upp á svipuð kjör — víðsfjarri.