Morgunblaðið - 28.08.1994, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 28. ÁGÚST 1994 13
byltingu í Kína. Hún hefur á hinn
bóginn öll farið fram á efnahags-
sviðinu. „Sósíalismi er ekki það
sama og fátækt. Það er gott að
græða peninga!" Með slagorðum
sem þessum hefur Deng tekist að
blása nýju lífi í hagkerfi Kína sem
var gjörsamlega staðnað. Hann
opnaði dyrnar um leið og hann
hafði tryggt völd sín. Þá þegar
varð ljóst að hugmyndafræðin var
komin í annað sætið en algjör
umskipti á efnahagssviðinu var
það sem forgangs skyldi njóta.
Horfið var frá kommúnískri mið-
stýringu til hins nánast takmarka-
lausa frelsis á sviði verslunar og
viðskipta. „Engu skiptir hvort kött-
urinn er hvítur eða svartur, hann
þarf bara að veiða mýs,“ segir kín-
verskt máltæki.
Persónudýrkunin sem fylgdi
Maó er horfin og nú dýrka Kínveij-
ar annan guð, Mammon. Fyrir
tæpum þremur árum var lokaliði
umskiptaáætlunarinnar hrint í
framkvæmd. Ævintýralegur hag-
vöxtur hefur einkennt kínverskt
efnahagslíf. Lífskjör manna hafa
tekið algjörum stakkaskiptum.
Smábændur horfa á gervihnatta-
sjónvarp og vestræn neyslumenn-
ing hefur rutt sér til rúms í stór-
borgum. Kenningar manna á borð
við Richard Nixon þess efnis að
Kína verði risaveldi næstu aldar
virðast ætla að reynast á rökum
reistar.
Enn er þó of snemmt að slá því
föstu. Þessi snöggu umskipti hafa
kallað fram ný og áður óþekkt
vandamál í kínversku samfélagi.
Lífskjaramunur er orðinn mikill og
þeir sem á landsbyggðinni búa sjá
ofsjónum yfir gróðanum serh safn-
ast hefur á hendur margra í borg-
um og bæjum, einkum í suðurhluta
landsins. Nú þegar hafa komið
fram merki um að óánægja smá-
bænda og landsbyggðarfólks geti
komist á það stig að stöðugleika
verði ógnað. Tundurþræðir efna-
hagsumskiptanna liggja víða.
Spillingin er hamslaus og það er
raunar allt hagkerfið líka. Breyt-
ingar á sviði landbúnaðar og iðn-
framleiðslu munu hafa atvinnu-
leysi í för með sér. í skýrslu einni
sem unnin var á vegum atvinnu-
ráðuneytisins í Peking á dögunum
kemur fram að svo kunni að fara
að þörf verði á 250 milljónum nýrrá
atvinnutækifæra fram til ársins
2000. Enginn þarf að fara í graf-
götur um hvílíka spennu fjöldaat-
vinnuleysi getur leyst úr læðingi í
þjóðfélagi sem Kína.
Fangi stalínismans
Stjómmálaþróunin hefur líkt og
alkunna er ekki haldist í hendur
við efnahagsbyltinguna. Deng hef-
ur lagt þunga áherslu á að ekki
komi til greina að hrófla við al-
ræði Kommúnistaflokksins á
stjórnmálasviðinu. Deng hefur alla
tíð sýnt að hann er tilbúinn til að
beita stalínískum aðferðum til að
tryggja völd sín og þannig er þessi
smágerði stórreykingamaður frá
Sichuan fangi annarrar arfleifðar.
Hafi heimsbyggðin átt von á að
slökunarstefna yrði innleidd á
stjórnmálasviðinu urðu þær vænt-
ingar að engu árið 1989 þegar
Deng skipaði hermönnum að bijóta
á bak aftur með ofbeldi friðsamleg
mótmæli lýðræðissinna á Torgi
hins himneska friðar. Talið er að
allt að 1.000 manns hafi verið
myrtir samkvæmt skipun leiðtog-
ans og fáeinum dögum síðar sá
fjöldamorðinginn sérstaka ástæðu
til að fara lofsamlegum orðum um
herinn og það „úrvalsfólk“ sem þar
væri að finna.
Deng Xiaoping hefur sýnt að
hann er tilbúinn til að beita fullri
hörku, telji hann alræði flokksins
ógnað. Gildir þá engu hvort um
er að ræða ungmenni í Peking eða
þjóðernissinna í Tíbet. Enn er að
finna í Kína viðamesta vinnubúða-
kerfi samtímans.
Deng er fæddur er síðasta keis-
arafjölskyldan var að leggja upp
laupana og hefur lifað það að sjá
þjóð sína öðlast virðingu á alþjóða-
vettvangi. Hann hafnaði hinni
kommúnísku persónudýrkun í orði
og eyddi síðustu árum starfsvæi
sinnar við að draga vígtennurnar
úr klíkunni sem kom honum og
undirsátum hans til valda. Þau
umskipti til kapítalisma sem hann
hefur beitt sér fyrir hefðu aldrei
verið hugsanleg hefði hans ekki
notið svo lengi við. Þetta sýnir
glögglega að þörf er á nýju blóði;
heyrnarlaust gamalmenni sem fær
sig ekki hreyft hjálparlaust tryggir
stöðugleikann á byltingartímum í
fjölmennasta ríki heims.
Eftirmenn Dengs munu ráða
mestu um hversu áhrifamikil arf-
leifð hans verður. Eftir stendur að
honum hefur ekki tekist að innleiða
ný viðmið í stað þeirra kommún-
ísku „sanninda“ sem hann hefur
hafnað. Af þeim sökum verður
erfiðara en ella fyrir Kínveija að
takast á við raunir þær sem kapít-
alismanum fylgja.
DENG á sundi með brosmildum, ónefndum aðstoðarmönnum. Myndin er tekin 1987.
AGUSTU OG HRAFNS
SKEIFAN 7 108 REYKJAVlK S. 689868
3uáfke% |oiH
aðsetnS
Nýtt og enn fullkomnara 8-vikna
fitubrennslunámskeið 3íep>t 5. óept.
Þjálfun 3-5x í viku
Fitumælingar og viktun
Matardagbók
Uppskriftabæklingur aö fitulitlu fæöi
Mappa m. fróðleik og upplýsingum
Mjög mikiö aöhald
Vinningar dregnir út í hverri viku
Frítt 3ja mán. kort fyrir þær 5
samviskusömustu!
Framhaldshópur
- fyrir allar þær sem hafa veriö
áöur á námskeiöunum okkar.
Nýtt fræösluefni.
Mikiö aöhald.
► Morgunhópur
► Daghópur
► Kvöldhópar
► Barnagæsla