Morgunblaðið - 29.01.1995, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1995 B 13
Morgunblaðið/Kristinn
tilstuðlan stjómvalda. Rúmlega
4.000 manns eru í samtökunum
hér og fer starfið fram innan átta
hópa sem hafa mismunandi verk-
svið.“
Ranglaeti lifsafneitunar
Ungur að árum tilheyrði Sigurð-
ur öðmm samtökum, KFUM, þar
sem hann naut handleiðslu læri-
sveina séra Friðriks Friðrikssonar
og seinna Friðriks sjálfs. Hann
stofnaði síðan Kristileg skólasam-
tök, var fyrsti formaður þeirra og
ritstýrði fyrsta blaði samtakanna.
En rás atburða og efínn sem koll-
varpar þúsund ára ríkjum, forðuðu
honum frá því að ganga í þjónustu
kirkjunnar eða vera leiðtogi trú-
aðra leikmanna. Hann minnir á að
hann hafí aldrei getað gengið einni
ákveðinni stjómmáiastefnu eða
stjómmálaflokki á hönd, slíkt sé
einfaldlega óhugsandi í hans aug-
um. Ástin kom líka við sögu.
„Ég lenti í ástarraunum og fór
úr landi tuttugu og tveggja ára
gamall. Þessi útlegð stóð í sex ár.
Eg endaði í klaustri í Grikklandi
og fékk þar allt aðra sýn á trúmál-
in en ég hafði áður haft. Ég er
miklu hallari undir grísk-orthodox
kirkjuna en lútersku kirkjuna eða
rómversk-kaþólsku kirkjuna og
fínnst hún manneskjulegri en hinar
tvær, sem em bundnari við ströng
lög um meðal annars synd, sekt
og sýknu. Áherslumar eru allt
aðrar en hjá grísk-orthodox kirkj-
unni sem leggur áherslu á líf og
dauða; allt er lifandi og jafn heil-
agt, náttúra sem mannheimur.
Heilagur andi er mjög virkur í
austurkirkjunni en heyrist varla
nefndur á nafn í vesturkirkjunni.
Viðhorf mín breyttust alveg,
enda átti þessi þrönga trú KFUM-
manna ekki við mitt skapferli, þó
að ég sé eilíflega þakklátur fyrir
að hafa_ verið innan þeirra vé-
banda. Án KFUM hefði ég varla
komist í gegnum skólann, því að
ég var svo snauður og hafði enga
lesti nema þá sem vora innan í
mér. Ég drakk hvorki né reykti
og fór ekki á böll, hvað þá annað.
Grikkland gerbreytti mér. Ég end-
urfæddist þar í veraldlegum skiln-
ingi. Mér fannst ég upplifa bestu
stundir bemskunnar í sólskininu
þar og í samvistum við allt
skemmtilega fólkið sem þar býr.
Ég fékk nýja sýn á lífið hérna
megin. Áður hafði ég lifað meira
og minna í voninni um frelsunina
hinum megin grafar, ásamt þeirri
meinlætatilhneigingu sem henni
fylgir og er mjög áberandi í boð-
skap hreintrúarhópa. Ég uppgötv-
aði að afneitunin gat ekki verið
rétt, það hlyti að vera guðs vilji
að við lifum lífínu hérna megin
grafar eins vel, eins djúpt og eins
ákaft og við getum. Þessi uppgötv-
un beindi lífí mínu á glænýjar
brautir og ég hef aldrei orðið sam-
ur.“
Allt sem
lifsanda dregur
Þegar reynt er að finna einhvern
þráð — annan en ritstörf og þýð-
ingar — sem tengir Sigurð A.
Magnússon, James Joyce og Walt
Whitman, kemur Grikkland upp
úr dúmum. James Joyce starfaði
í Trieste þar sem hann kynntist
og komst í náið vinfengi við gríska
ÞAÐ ER KANNSKI
EITTHVERT LEIK-
ARAEÐLI í MÉR AÐ
GETA GENGIÐ
INN í GJÖRÓLÍK
HLUTVERK, ÉG
VEIT ÞAÐ EKKI.
ÞEGAR ÉG TEK AÐ
MÉR VERK NÆR
ÞAÐ TÖKUM Á
MÉR OG ÉG FÆ
Á TILFINNING-
UNA AÐ ÉG SÉ
TVÍFARI .
HÖFUNDARINS
útlaga. Hann var auk þess afar
upptekinn af grískum bókmennt-
um, eins og uppbygging, titill og
skírskotanir Odysseifs gefa vís-
bendingar um. Walt Whitman var
sjálfmenntaður og steig aldrei fæti
á gríska grand, en Sigurður segist
skynja í ljóðum hans afar sterka
gríska tilfinningu. Kennd sem sam-
sett er úr lífsjátningu eða líf-
snautn; ástinni á því að vera til
og vera hluti af hinu smæsta og
stærsta í alheiminum.
„Ég fínn sömu kennd í grísku
harmleikjunum, sömu hugsun sem
reynir að tjá að allt sem lífsanda
dregur er ein heild. Þannig ber að
skilja heiminn en ekki í aðskildum
brotum. Heildarhyggja þessi er í
senn mjög grísk og mjög í anda
Whitmans. Tengslin að þessu leyti
eru kannski óbein, en þetta er í
samræmi við mína eigin skynjun.
Veröldin er samofín, og það er
nautn að vera til þrátt fyrir allt.“
í febrúar árið 1985 var Grikk-
landsvinafélagið Hellas stofnað að
undirlagi Sigurðar og fleiri Grikk-
landsvina, og hefur starfað af mikl-
um krafti í áratug. Fróðlegir fyrir-
lestrar og litríkar árshátíðir hafa
einkennt starfíð. Sigurður lét þá
ósk í ljós við stofnun félagsins, að
þeir fyrirlestrar sem haldnir yrðu
meðan það starfaði, myndu rata í
bók í fyllingu tímans.
Ósk sú rættist árið 1991 þegar
safnritið Grikkland ár og síð kom
út á vegum félagsins í ritstjórn
Sigurðar og annarra, og kveðst
hann afar stoltur af því verki.
Grikkland er ein langlífasta ást
, hans eins og áður var vikið að, en
hann hefur einnig verið óþreytandi
við að kynna land og þjóð fyrir
löndum sínum. Ljóðaþýðingar hans
úr grísku era orðnar allmargar,
auk þess sem leiðsögumaðurinn
Sigurður A. Magnússon hefur
kynnt mörgum íslendingum grísk-
ar söguslóðir frá því að hann tók
að sér fararstjóm 1962 að áeggjan
Ingólfs Guðbrandssonar. Honum
líkaði vel þetta nýja hlutverk og
hélt leiðsögninni áfram mörg
næstu árin.
Grikklandsgaldur
„Fyrsti hópurinn var skipaður
fólki sem hafði ekki áhuga á að
sóla sig og verða brúnt, heldur
hafði virkilegan áhuga á menningu
Grikklands og þjóð. Hópurinn
gleypti í sig allt sem bar fyrir augu
og eyra, og mér þótt einstaklega
gefandi að leiðbeina honum um
fomar slóðir og veita honum nýja
innsýn. Kannski er ég haldinn ein-
hverri kennaraáráttu, því þótt ég
hafí ekki eirð í mér til að kenna í
skólum fínnst mér gaman að fræða
og víkka út sjóndeildarhring ann-
arra.
Mér finnast íslendingar yfírleitt
mjög þröngsýnir, eins og kemur
fram þegar deilur standa yfir, ekki
síst um stjórnmál. Þessi þáttur í
lundarfari þjóðarinnar er kannski
eðlilegur með hliðsjón af sögu okk-
ar og einangrun í gegnum aldirn-
ar, en sem betur fer er þetta að
breytast hægt og sígandi. Þessi
áður einsýna og einangraða þjóð
hefur tekið stakkaskiptum á aðeins
þijátíu árum. Ég vona að ég hafi
lagt mitt lóð á þær vogarskálar,
enda var það gamall draumur
minn.
Ferðin árið 1991, sem ég skrif-
aði um ári síðar í Grikklands-
galdri, átti að binda enda á þessi
hópferðalög. Skólafólk og fleiri
áhugasamir komu þá að máli við
mig og báðu mig endilaga að fara
í síðasta skiptið. Ég lofaði að reyna
það í lok maí 1995. Ferðin verður
stór í sniðum fyrir vikið, það verð-
ur farið um allt meginlandið og
nokkrar eyjar til að skoða alla
helstu sögustaði, þannig að ferðin
kemur til með að kosta um 200
þúsund krónur. Við munum notast
við feijur, flugvélar og bíla og ég
neita að hleypa fleiram en 49
manns með i ferðina. í fyrstu ferð-
unum var hópurinn kominn upp í
150 manns og mér fannst illmögu-
legt að leiðbeina svo mörgum í
einu, ekki síst þar sem hópurinn
komst ekki í eina hópferðabifreið.
Fólkið er frá táningsaldri og upp
í áttrætt, sem sýnir að kynslóðabil-
ið er markleysa ein þegar áhuginn
er fyrir hendi.“
írland og minningar
Þýðingastörf berast aftur í tal
og ég spyr hvenær lesendur megi
vænta frumsamins skáldskapar frá
hendi Sigurðar. Hann kveðst telja
að einhver bið verði á að framsam-
in skrif birtist, enda hafi hann lof-
að að skrifa bók um írland. Honum
hafi rannið blóðið til skyldunnar
því hann telji íra vera yndislegt
fólk og líklegast skemmtilegasta
fólk i Evrópu, næst Grikkjum.
„Ég hafði verið í vinfengi við
nokkra íra í Bandaríkjunum en
aldrei kynnst þjóðinni náið fyrr en
ég tók að mér að þýða Joyce og
heimsótti landið. Þjóðin er okkur
nákomin hvað varðar skyldleika
og menningu, og synd að ekki er
meira fjallað um hana hérlendis
en raun ber vitni. Ekki síst þar sem
íslendingar eru miklu keitneskari
að mínu mati en norrænir,“ segir
Sigurður.
Vinnunni við írsku bókina á hins
vegar að ljúka með vorinu og þá
hefur hann heitið sjálfum sér að
snúa að eigin skrifum að nýju.
Tölvan geymi þó nú þegar býsn
af efni sem hann hafí safnað að
sér. „Ég held að þetta sé einhvers
konar feimni eða kjarkleysi, að
minnsta kosti hef ég veigrað mér
við að birta eigin skáldskap sein-
ustu ár. Nauðsynin á að halda sér
á réttum kili með þýðingastörfum
hafði þar líka áhrif.“
Sigurður segir sitja í sér að
botna uppvaxtarbálkinn og í bígerð
sé framhald á honum í einhverri
mynd. Formið breytist þó væntan-
lega frá fyrri bókum. Honum finn-
ist mikilvægt að koma reglu á eig-
in reynslu og minningar, en líti þó
á uppvaxtarsögurnar sem skáld-
verk þrátt fyrir að þær styðjist við
sanna atburði. „Bækur mínar eru
að því leyti skyldar skrifum Whit-
mans og Joyce, að þær eru meira
og minna byggðar á eigin lífs-
reynslu. Ég er einn þeirra höfunda
sem finnst erfitt að búa til persón-
ur sem hafa aldrei verið til. Þór-
bergur sagðist aldrei hafa skáldað
persónu frá grunni, hann hefði
aðeins smækkað eða stækkað per-
sónur sem hann þekkti. Sama
máli gegnir um mig, ég verð að
hafa annan fótinn í veruleikanum.
Þegar ég lauk seinustu bókinni um
Jakob var hann að hefja nýtt líf,í
fjarlægu landi, og aðeins hálf sag-
an sögð. Mér fínnst tímabært að
halda áfram.“