Morgunblaðið - 19.02.1995, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
MANNLIFSSTRAU MAR
SUNNUDAGUR 19. FEBRÚAR 1995 B 7
TÆIiNIÆr búiö aö leysa tceknivandamál samrunans um
miöja næstu öld/f _
Kjamasamruniorku-
gjafiframtíðar
ÞAÐ sem sést utan að í aðaleiningunni eru einkum hinir risa-
stóru seglar með rafstraum um ofurleiðandi leiðslur, sem skapa
segulsviðið, búrið sem villidýrið er hamið í.
í LEIT að orkugjafa framtíðarinn-
ar er nú æ skýrar að koma í ljós
að kjarnasamruni með þátttöku
tvívetnis og litíums er það sem
koma skal. Nú þegar hefur tekist
að koma samruna af stað, í þeim
skilningi að miklu meiri orka komi
frá samrunaofninum en dælt er inn
í hann. Þetta tókst í Englandi árið
1991 og á enn miklu meir sann-
færandi veg í Bandaríkjunum í
fyrra.
Aþetta ber að líta sem stórtíð-
indi, en fer þó heldur lítið
fyrir því, þó svo að hér sé einn
hinna jneiri örlagavalda mann-
kyns. Þessar fréttir verða að telj-
ast góðar, því að
hér er um að
ræða takmarka-
lítinn orkugjafa.
Tvívetnið er sótt
í vatnsforðabúr
úthafanna, og
mengunarvanda-
málið sem alltaf
fylgir, er að verða
yfirstíganlegt. Kjarnasamruni
felst í því eins og flestir vita, að
litlir kjarnar renna saman í stærri.
Það efni sem er framleitt hefur
minni massa en „hráefnið". Orkan
myndast úr massanum sam-
kvæmt formúlu Einsteins um
jafngildi massa og orku, rétt eins
og í kjarnasprengjunni. Allmörg
ferli koma til greina. Það kjarna-
ferli sem fyrst kæmi upp í hugann
er ummyndun vetnis í helíum.
Margs konar ferli hafa verið at-
huguð í þessum tilgangi. Vanda-
málin eru fleiri en menn grunar,
enda er þessum rannsóknaráætl-
unum ætlað að standa yfir hátt í
öld, uns full tök yrðu fyrir hendi
á kjarnasamruna í stórum stíl.
En hið stórkostlega er, að þessi
áætlun gengur hraðar fram en
reiknað hafði verið með, og meng-
unarvandinn er ekki verri en svo,
að því er nú virðist, að um er að
ræða hreint hátíðarástand miðað
við þá hættu sem fylgir illa rekn-
um hefðbundnum kjarnorkuver-
um.
Tæknivandamál
Því heyrðist lengi haldið fram,
að kjarnasamruna fylgdi engin
mengun. Eins og mál hafa legið
fyrir undanfarna áratugi, er þó
af og frá að svo sé í þeim ferlum
sem hafa verið til athugunar. Ferl-
in hafa nefnilega látið eftir sig
hraðfara nifteindir. Þær gera
a.m.k. tvennt. Þessar óhlöðnu
kjamaeindir smjúga afar vel um
fast efni, rekast á kjarna þess á
e.t.v. 10 cm millibili. En tvenns
konar skaði verður. Hraðfara nif-
teind slær í burtu frumeindir fasts
efnis, og þær lenda á nýjum stöð-
um, e.t.v. á milli frumeinda sem
hafa setið á „rétturn" stöðum ann-
ars staðar í efninu. Afleiðing þess
er veikt og stökkt efni. { efninu
myndast holrúm, og það þenst út.
Það fasta efni sem er næst bruna-
holinu ónýtist og er einnig geisla-
virkt. Það er geislavirkt af þeirri
einföldu ástæðu að kjarnar fasta
efnisins sem fyrir er gleypa nif-
teindirnar, og oft myndast af því
geislavirkur kjarni. Miklu púðri
hefur verið eytt í það undanfarna
áratugi að reyna að komast fyrir
þennan vanda. Nú virðast menn
komnir fyrir hann. Annars vegar
er vitaskuld notað tvívetni unnið
úr takmarkalausum birgðum út-
hafanna, en hins vegar litíum, sem
gleypir þær nifteindir sem koma
frá ferlinu og ummyndast við það
í þrívetni. Saman renna svo tví-
og þrívetnið og mynda helíum, líkt
og myndast í sólinni við það ferli
sem heldur í okkur lífínu. Litíum-
birgðir heims eru að vísu takmark-
aðar, en þó ekki meira en svo, að
ef þessi framleiðsla stæði undir
allri orkuframleiðslu mannkyns,
sem stendur, myndi litíumið nægja
í árþúsund. Löngu áður en það er
uppurið hér á jörðu er fyrisjáan-
legt að hægt sé að auka við birgð-
ir þess með aðföngum utan úr
sólkerfinu.
Framleiðsluaðferðinni hefur ver-
ið lýst oft, en hún var öll meir á
stigi tilgátunnar áður en menn fóru
að geta framleitt orku. Halda þarf
svokölluðu plasma sem er orðið til
úr hlutaðeigandi efnum við ákveð-
inn þéttleika í ákveðinn tíma við
ákveðið hitastig. í reynd var hitinn
í ensku og bandarísku tilraununum
um eitt hundrað milljón gráður.
Aðeins hefur verið framleitt í
nokkrar sekúndur, en aflið sem
náðist var afar hátt, þ.e. einhvers-
staðar á megavattasviðinu. Hitinn
næst í byijun með að láta marga
leysigeisla skerast í plasmanu, en
eftir að samruninn er hafínn, helst
hann við að sjálfu sér. Brennsluefn-
ið er lokað inni í sterku segulsviði
sem heldur inni öllum rafhlöðnum
ögnum. En efni við slíkan hita eyða
öllu öðru efni sem reynt væri að
loka það inni í. En segulsvið getur
eðli sínu samkvæmt ekki bráðnað.
Vitað er að nifteindageislunin yrði
einhver, sem veldur aftur hægfara
uppsöfnun geislavirkni í efnum
umhverfís samrunaofninn. Þannig
yrði að endumýja ofna á einhveij-
um fresti, og notaðan ofn með
þannig uppsafnaðri geislavirkni
yrði ekki hægt að flytja, heldur
yrði að loka hann inni í geislaheld-
um hlífum, uns geislavirknin dæi
út.
Rannsóknaráætlunin
Ekki er björninn unninn, þótt
búið sé að hemja hann a.m.k. tvö
örstutt augnablik. Ekki er vitað í
smáatriðum hvernig sjálft ferlið
gerist. Næstu tveir áratugir fara
í að rannsaka það. Eftir það yrði
byggð fmmgerð orkuvers og hún
rekin alllengi, til að rekast á ófyrir-
séð tæknivandamál sem vitað er
að verða fyrir hendi og finnast
aðeins við rekstur. Rekstrarörygg-
ið er ekki talið gulltryggt fyrr en
önnur framgerð hefur verið keyrð,
sem reynt yrði að hafa sem lík-
asta endanlegri gerð orkuveranna.
Þannig yrði komið fram um miðja
næstu öld þegar fyrstu raunveru-
legu orkuverin fara að senda raf-
magn inn í orkukerfi heimsins.
Ef þetta gengur allt eftir, yrðu
þau börn sem eru að fæðast nú
ekki nema um fímmtíu til sextíu
ára þegar þau fara að njóta góðs
af þessari e.t.v. metnaðarfyllstu
rannsóknaráætlun mannkyns á
okkar tímum.
eftir Egil
Egilsson
ætla að fara að vígja er leiddur
að völundarhúsinu og innsæi henn-
ar/hans á að leiða hann í gegnum
húsið rétta leið: Vígslan leiðir til
meðvitundarbreytingar og að end-
ingu til hins eina sannleika.
Bimini-vegurinn var sem sé ein
af heilögum miðstöðvum jarðar-
innar eins og kirkjan í Chartes,
Machu Picchu í Perú eða Teotihu-
acan í Mexicó.
Sjáandinn sagði ennfremur að
nú væri aðeins einn þriðji til einn
fjórði af upphafsstærð mann-
virkisins fyrir hendi. Þegar hún
var spurð um hver hefði byggt
þetta nefndi hún til sögunnar þjóð-
flokk með mjög dökka húð: „En
það eru ekki indíánar — sennilega
Atlantis-búar. Hinir sömu og
gerðu nazca-línurnar í Perú.“
Ennfremur nefndi hún tvær ald-
urstölur mannvirkjanna: 7500 f.K.
og 21000 f.K.
Héí eru komnar niðurstöður
fram á sjónarsviðið, sem raunar
samræmast ekki þeim viðteknu
skoðunum, sem við búum að, enda
þótt tilvera Atlantis sé fyrir mörg-
um söguleg staðreynd. Fyrir lærð-
an fomleifafræðing, sem um leið
er opinn fyrir möguleikum hins
yfirskyggða, getur verið forvitni-
legt að kanna, annaðhvort fá stað-
fest eða afsanna, hæfileika sjá-
enda. Sé niðurstaðan jákvæð má
ennfremur lífga upp atburðina sem
áttu sér stað í heiminum, þegar
fomleifarnar voru í daglegri notk-
un.
Það ætti í raun ekki að koma
neinum á óvart, þó að með þessum
hætti mætti t.d. finna fornleifar
frá atlantis-tímabilinu úti fyrir
Lóni á Austfjörðum á um 15 metra
dýpi ... Hvern langar til að kanna
það nánar?
Blómastofa
Friófinns
Suðuriandsbraut 10
108 Reykjavík. Sími 31099
BLÓMVÖNDURINN
TILBÚINN FYRIR
KONUDAGINN.
SIEMENS
Cd
LU
NY ÞVOTTAVEL A NYJU VERÐI!
• 11 kerfisinnstillingar fyrir suðuþvott,
mislitan þvott, straufrítt og ull
• Vinduhraði 500 - 800 sn./mín.
• Tekur mest 4,5 kg
• Sparnaðarhnappur (1/2)
§|ig|f • Hagkvæmnihnappur (e)
• Skolstöðvunarhnappur
• Sérstakt ullarkerfi
• íslenskir leiðarvísar
Og verðið er ótrúlega gott.
Siemens þvottavél á aðeins
kr. 59.430 stgr.
SMITH & NORLAND
NÓATÚNI 4 • SÍMI 628300
LU

Q
CG
Akranes:
Rafþjónusta Sigurdórs
Borgarnes:
Glitnir
Borgarfjörður:
Rafstofan Hvítárskála
Hellissandur:
Blómsturvellir
Grundarfjörður:
Guðni Hallgrímsson
Stykkishólmur.
Skipavík
Búðardalur:
Ásubúö
ísafjörður:
Póllinn
Hvammstangi:
Skjanni
Sauðárkrókur:
Rafsjá
Siglufjörður:
Torgio
Akureyri:
Ljósgjafinn
Húsavík:
Öryggi
Þórshöfn:
Norðurraf
Neskaupstaðun
Rafalda
Reyðarfjörður
Rafvélaverkst. Árna E.
Egilsstaðir:
Sveinn Guömundsson
Breiðdalsvík:
Stefán N. Stefánsson
Höfn í Hornafirði:
Kristall
Vestmannaeyjar:
Tréverk
Hvolsvöllur:
Kaupfélag Rangæinga
Selfoss:
Árvirkinn
Garður:
Raftækjav. Sig. Ingvarss.
Keflavík;
Ljósboginn
Hafnarfjörðun
Rafbúð Skúla,
Álfaskeiöi

VíljjSr þú endingu og gæöi ■