Morgunblaðið - 31.03.1996, Síða 17

Morgunblaðið - 31.03.1996, Síða 17
16 B SUNNUDAGUR 31. MARZ 1996 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. MARZ 1996 B 17 ’ Á írlandi? Djöflaeyjan er dýrasta mynd sem gerð hefur verið á íslandi. Hún kostar 167 milljónir og Friðrik Þór segist þurfa 70.000 manns á hana hér á landi til að ná inn kostnaðinum af inn- lendri fjárfestingu í myndinni. „Fyrsta handritið að Djöflaeyjunni var lagt fyrir Kvikmyndasjóð íslands árið 1991 að minnir mig en þá var litið svo á að erfitt yrði að fjármagna myndina. Evr- ópsku samböndin sem við höfum núna lágu þá ekki fyrir og Norræni sjóðurinn hélt að við myndum aldrei- geta fjármagnað þessa mynd. Lengi vel leit út fyrir að við myndum skjóta þetta á ensku á írlandi því hér var ekkert flár- magn til en sagan á sterkar rætur hjá þjóðinni og okkur fannst óráðlegt að taka á ensku þótt það væri auðveldara. Það stóð líka til á tímabili að gera sjónvarpsmyndaflokk og bíómynd sam- hliða en það náðist ekki.“ Bragginn fyllist skyndilega af bláum reyk úr reyktæki sem bor- ið er um stofuna. Taka er að hefjast. Friðrik Þór stendur upp: „Þetta er ekkert hættulegur reykur," segir hann til hughreystingar. -Hvað verður um braggana að tökum loknum? „Ég vona að þeir verði varðveittir á einhvern hátt.“ Leikmyndin Leikmyndahönnuðurinn Arni Páll er arkítekt braggahverfisins. Hann situr við tölvu á skrif- stofu í einum bragganum en hann hefur gert tölvumynd af hverfínu og getur farið um það að vild á tölvuskjánum, ekið eftir aðalgötunni, farið á milli bragganna og miðað út sjónarhorn fyrir myndavélina. Það kom til álita að reisa braggabyggðina uppi á Kjalarnesi en Seltjarnar- nesið var hagkvæmari kostur eins og sagt er um álverin. Árni Páll kom aldrei sjálfur í bragga en kynnti sér ijósmyndir af þeim á söfnum og talaði við fólk sem bjó í bröggum. „Ég talaði við konu í Mosfellssveit sem hafði búið í bragga og býr enn í bragga en hann var voðalega fínn. Braggarnir voru ekki í svona mikilli niðurníðslu það sem ég hef séð en kannski erum við að ýkja þann part.“ Meginbreytingin frá sögu Einars er sú að í myndinni býr fjölskylda Karolínu og Tomma líka 1000 uppstillingar; Ari Kristinsson á bak við myndavélina með mönnum sinum, Halldóri Gunnarssyni og ióni Karli Helgasyni. AD koma á stað sem ég hef hugsað um og lif- að mig inni árum saman; Einar Kárason rithöf- undur gægist út um bragga. braggahverfið þegar búið er að rífa það í mynd- arlok. „Hann hefur svo lítinn skilning á því hvernig kvikmynd verður til,“ segir Friðrik Þór. „Ef við ætluðum að rífa hverfið í mynd yrði hún ansi löng og ieiðinleg. Nógu lengi höfum við verið að reisa það, heilt ár, og það hefði líka orðið langt og leiðinlegt hefðum við gert mynd af því.“ Líkbíllinn hefur farið nokkrar æfíngaferðir niður braggagötuna. Myndavélinni hefur verið komið fyrir á braut skáhallt yfir götuna. Ari grúfir sig yfir hana. Kjartan Kjartansson hljóð- maður stendur fyrir aftan hann með hijóðnema á langri stöng. Þetta er einfalt atriði en krefst svolítillar samhæfingar. Póstmaður gengur upp götuna, börn eru að leik upp við blokkina, bíll- inn kemur niður brekkuna. Karólína spákona og hennar lið stígur útúr honum og heyrir um leið hávaðann í Hreggviði sterka fyrir aftan sig. Talstöðvarboð ganga á milli manna úr bílnum og niður til tökuhópsins og um allt hverfið. Karólína spákona vill vita hvort hún á að segja „mig“ eða „mér“. Hún á að segja „mér“. „Það vantar Gretti í líkbílinn", er kallað ofan úr brekkunni. Grettir skilar sér. Æfingum er lokið. Fyrsta takan. „Gerið svo vel“, hrópar Friðrik Þór. Bíllinn birtist á brekkubrúninni, börnin taka að leika sér, póstmaðurinn heldur af stað upp í móti. Allt smellur þetta saman. „Það vantar batterí í vélina", segir Ari. Skrýlin upplifun „Skáldið er inni í bragga," segir Friðrik Þór þegar búið er að taka atriðið og beðið er meðan tökuvélin er flutt til eina ferðina enn; það þurfti ekki nema tvær tökur af líkbílnum. Skáldið er Einar Kárason sem kominn var til að fylgjast með kvikmyndagerðinni og sat með nokkrum leikurum í kafflbragganum. „Ég kem hingað til að hitta þetta lið og skoða mig um. Allt er þetta stórfenglega gert og það er skrýtin upplifun að sjá þessar vistarverur og likbílinn breytast úr hugmynd, sem maður hefur haft í kollinum öll þessi ár, í raunveruleika.“ Hvernig upplifun er það? „Það er liðinn svo langur tími frá því ég fór að skrifa þessar bækur og ég hef hugsað svo Friðrik Þór kemur inn í þessu. „Nú fer Einar alltaf heim í villuna sína á Flókagötu þar sem einu sinni stóðu braggar,“ segir hann. Hvernig var samstarfið á milli ykkar við hand- ritsgerðina? „Það var alveg hörmulegt,“ segir Friðrik Þór og heldur áfram að gera at í Einari. „Þú skilur af hverju samstarfið hefur verið svona erfitt. Hann er alltaf með fúla brandara á minn kostnað," segir Einar. Friðrik Þór er kallaður út. Til stóð að gera sjónvarpsþætti úr braggasög- unum. „Ég skrifaði handrit að fjórum sjónvarpsþátt- um byggðum á bókunum en það náðust ekki samningar um sjónvarpsgerðina. Handritið hefur verið í stöðugri þróun þessi ár en nú teljum við okkur vera komna með þetta.“ „Braggahverfið kom á undan handritinu," skýt- ur Árni Páll inní hróðugur þegar hann rekur inn nefíð með Friðriki Þór. Leikstjórinn er með gam- alt fréttablað í höndunum, The Manchester Guar- dian Weekly reyndar, og rýnir í það um stund. „Ég er kominn með þetta," segir hann og réttir Áma Páli blaðið. Leikstjórinn virðist hafa verið á undan honum að ráða skákþraut í blaðinu. „Meginhugmyndin hefur alltaf verið á hreinu og hvaða atburði í bókunum við vildum leggja áherslu á,“ heldur Einar áfram. „Til dæmis hef- ur flugslysið í Gulleyjunni frá upphafi verið miðlægt í sögunni." Skiptir þú þér eitthvað af kvikmyndatökunni sjálfri? „Aðeins ef þeir bera eitthvað undir mig sér- staklega. Ég vil ráða því sem ég á að ráða án afskiptasemi og á sama hátt virði ég annarra verk. Friðrik kann að leikstýra og Ari að taka og Árni Páll að smíða leikmynd. Það er best að láta þá um það. Maður er bara áhorfandi uppi í stúku þegar þeir fara að performera." Ari og lakan Takan hafði gengið hratt fyrir sig enda unnið eftir góðu skipulagi og þaulvanir menn við tæk- in. Mikilvægasta atriði dagsins er af Hreggviði að ryðja niður braggagaflinum. Tæknibrellu- mennirnir hafa áður losað gaflinn frá og komið „GERIÐ svo vel"; leik- stjórinn Friörik Þór í bragga- dyrunum. s BRAGGINN hrynur;... VARTUR líkbíll rennur niður braggagötuna og staðnæmist fyrir framan myndarlegasta braggann í hverfinu. Út stígur Karolína spákona tuðandi um bannsettan skijóð- inn. „Alltaf á ég jafn helvíti erfitt með að fella mig við að láta transportera mér á þessu helvít- is farartæki,“ segir hún og skellir aftur hurð- inni. Grettir situr undir stýri og Tommi húkir aftur í. Þegar þau stíga útúr líkbílnum berst háreysti mikil aftan að þeim úr bragga ofar í götunni og þau snúa við og ganga forviða á hljóðið. Inni í bragganum er Hreggviður sterki að rífast við kerlinguna sína með þeim orðum að hann sé sterkasti maður í heimi. Hann er blindfullur eins og venjulega og til að leggja áherslu á orð sín ryður hann framhliðinni úr bragganum í heilu lagi svo hún fellur tignarlega út á götu með háu braki. Neistaflug frá slitinni rafmagnslínu hrynur yfir Hreggvið sterka sem hristir sig eins og naut í braggagatinu. En braggarnir eru ekki aðeins notaðir fyrir útitökur. Af þeim hafa kvikmyndagerðarmenn- irnir margvísleg not. Einn þeirra er innréttaður sem upptökuver með hljóðeinangrun _og tilheyr- andi þar sem eru teknar innisenur. í öðrum er kaffistofa fyrir kvikmyndaliðið og skrifstofa. Í enn öðrum er búninga- og förðunardeildin. Kvik- myndagerðármennirnar þurfa sáralítið að leita út. fyrir braggahverfið, um 80 prósent myndar- innar eru tekin í hverfinu, sem gerir kvikmynda- tökuna mjög vandræðalitla og fljótvirka. Flutn- ingar á tökustaði og veður eru ekki til að draga úr vinnuhraðanum. Braggahverfíð er skínandi gott dæmi um þróaðan íslenskan kvikmyndaiðn- að sem gengur eins og smurð vél. Að koma inn í hverfið er ekki aðeins að ganga inn í sögusvið bóka Einars Kárasonar heldur inn í íslenskt kvikmyndaver. „Braggahverfið er byggt sem stúdíó,“ segir Friðrik Þór. Innandyra í bragga Karolínu eru gömul og Eins og veslrabær Þetta er atriði í nýjustu bíómynd Friðriks Þórs Friðrikssonar, Djöflaeyjunni, sem byggð er á verkum Einars Kárasonar rithöfundar um braggalífið í Túlekampi en Einar skrifar sjálfur handritið. Braggahverfi hefur verið reist á Sel- tjarnarnesi skammt frá Gróttu og að koma þang- að er eins og að hverfa hálfa öld aftur í tím- ann. Leikmyndin, sem kostar um 20 milljónir króna, er eins og einn af þessum vestrabæjum sem finnast í tugatali á baklóðum stóru kvik- myndaveranna í Hollywood. Braggaþyrping stendur við eina aðalgötu en upp af henni rís nýi tíminn í líki heljarmikillar blokkar sem þreng- ir sér inn í braggamenninguna; blokkin er gerð úr stórum flutningagámum sem er raðað hveij- um upp á annan en framhliðin á þeim er timbur- klædd og steypukústuð og við hana eru reistir stillansar. „Svalir“ eru á blokkinni og hægt er að kveikja ljós í „gluggum" hennar. Utikamrar og dúfnakofar standa við braggana og ryðguð bílhræ eru neðst í götunni, kerra og bamavagn standa í braggasundum. Þetta er sóðaiegur kampur í niðurníðslu. Brúnn ryðlitur og dras! og meira ryð. slitin húsgögn og fáeinar bækur og stofuborð. Á borðinu liggur gulnað breskt dagblað, The Manchester Guardian Weekly, útgefið fimmtu- daginn 13. desember, 1951. Innréttingarnar gera Friðriki Þór kleift að sýna inn í braggann utan af götunni sem gerir sviðsmyndina raun- verulegri og eðlilegri. Þetta er ekki aðeins báru- járn og spýtur heldur heimili. Lýst er inn um gluggana fyrir innisenur og ekkert mál er að taka út um gluggana með braggagötuna í bak- sýn. Allt hverfið er leiktjöld. Og margar lausnirn- ar eru broslega einfaldar. Búið var til sumar- umhverfi fyrir utan aðalbraggann með því að sprauta gulnað grasið grænt og líma laufblöð úr gerviefni á hríslur. 1000 uppsetningar Friðrik Þór kallar „Gerið svo vel“ til merkis um að taka sé hafin og „Takk“ þegar hann ákveður að henni sé lokið. Annars virðist hann lítið„leikstýra“ á tökustað enda mikilli undirbún- ingsvinnu lokið þegar loks tökur hefjast. „Leik- stjórinn er sá maður í tökuliðinu sem virðist aldrei gera neitt," segir hann. Mestur tíminn fer eins og alkunna er í endalausa bið þrátt fyrir einkar gott skipulag á hlutunum. Kvikmynda- Einar Kárason varó ringl- aóur, Maqnús Qlafsson ruddi nióur bragga, Frió- rik Þór réó skákþraut og Ari Kristinsson hefói ekki átt aó tala vel um veórió. Braggahverfi hefur risió á Seltjarnarnesi og þar kvikmyndar Friðrik Þór Frióriksson Gulleyjuna sem byggir á sögum Ein- ars. Arnaldur Indrióa- son fylgdist meó upptök- um fyrir skemmstu. ... Magnús Ólafsson í hlutverki Hrcggviós ryður niöur braggagaflinum í Djöflaeyjunni. Morgunblaðið/Ásdís tökuhópurinn puðar endalaust. Ari Kristinsson, sem stjórnar kvikmyndatökunni, segir að stefni í 1000 uppsetningar á myndavélinni. Til saman- burðar nefnir hann að myndavélauppstillingarn- ar í Á köldum klaka hafi verið á milli 300 og 350. Hérna er hrynjandin öll önnur. Hraðinn í frásögninni miklu meiri og í braggahverf- inu/kvikmyndaverinu er ekkert mál að stilla myndavélinni upp að vild. Unnið er frá því snemma á morgnana og fram á kvöld og afrakst- ur dagsins er yfirleitt ein og hálf til tvær mínút- ur af efni. Sögur Einars Kárasonar af braggabyggðinni eru þjóðkunnar og persónurnar eru mörgum kærar. Með aðalhlutverkin í myndinni fara Baltasar Kormákur (Baddi), Gísli Halldórsson (Tommi), Sigurveig Jónsdóttir (Karolína), Hall- dóra Geirharðsdóttir (Dollí), Sveinn Geirsson (Danni), Guðmundur Ólafsson (Grettir), Ingvar E. Sigurðsson (Gijóni), Pálína Jónsdóttir (Gerð- ur), Magnús Ólafsson (Hreggviður), Saga Jóns- dóttir (Gógó), Sigurður Siguijónsson (Tóti), Árni Tryggvason (Afi), Margrét Ákadóttir (Fía), Guðrún Gísladóttir (Þórgunnur) og Helga Braga Jónsdóttir (Gréta). Bak við tökuvélina standa margir samstarfsmenn Friðriks Þórs til fjölda ára. Ari er tökustjórinn, Kjartan Kjart- ansson sér um hljóðhönnun, Árni Páll Jóhannes- son sér um leikmyndina, framleiðendur eru Friðrik Þór, Peter Rommel og Egil Ödegaard, klippari Steingrímur Karlsson, framkvæmda- stjóri Inga Björg Sólnes og Karl Aspelund sér um búninga. Tökur hafa staðið yfir í nokkrar vikur og eiga eftir að halda áfram til aprílloka. Þær ganga mjög eftir áætlun. Kvikmyndagerð Djöflaeyjunn- ar hefur þegar vakið athygli erlendis. Von var á sjónvarpsfólki frá BBC í Bretlandi að fylgjast með tökum. „Þetta er besti tíminn til að kvik- mynda því maður fær svo misjöfn veður,“ segir Friðrik Þór þar sem við sitjum í stofu Karólínu. „Ég kom inn í einn bragga," segir hann aðspurð- ur hvort hann þekkti bragga af eigin raun, „sem búið var að breyta ansi mikið. Hann stóð skammt frá Háteigsveginum þar sem Einar Kárason býr núna: í bragga en hún býr í húsi í bókunum og þykir hafin yfir braggaliðið eins og Árni Pál! segir. Breytingin er hugmynd Friðriks Þórs og Árni Páll sagðist ekki frá því að hún komi vel út. Hverfíð er byggt eins og vestrabæli með einni aðalgötu. „Já, þetta er svona vestrabær. Við gefum dýpt í braggahverfið með ýmsu móti eins og með Ijósastaurum og við sjáum bragga í götu- sundum. Það sést í byggð gegnum rifurnar. Þetta eru lágreist hús og við notum strompa svo að braggarnir sýnist fleiri. Það var litið á bragg- ana sem djöfulsins skömm. Á sínum tíma reifst ég yfir því að einhveijir þeirra skyjdu ekki hafa verið verndaðir." Friðrik Þór talaði um að hann vildi láta þá standa áfram eftir tökurnar. „Nú, já, hann á þá eftir að lesa handritið. Hverfið er rifið í sögulok." Friðrik Þór kemur inn í þessu og heyrir á braggatalið.„Minn draumur er að vera jarðaður í braggakirkjugarðinum," segir hann og er far- inn með það sama. Braggahverfið hefur vakið heilmikla athygli og talsverð umferð er í kringum það um helg- ar. Þar sem hverfið stendur var tún fyrir ári síðan en sumir spyija hvort braggarnir hafi allt- af staðið þarna. Viðbrögð gesta og gangandi geta verið með ýmsu móti eins og Árni Páll hefur heyrt þau. „Helvíti er ég hissa á honum Sigurgeiri [Sigurðssyni bæjarstjóra Seltjarnar- ness], eins og hann er mikill framkvæmdamaður og duglegur, að vera ekki búinn að láta rífa þetta helvítis drasl fyrir löngu,“ sagði maður sem leit yfir braggana. „Þetta er flott hverfi en ekki gátu kapítalistamir beðið með að smíða blokkina þar til þið voruð búnir að filma,“ sagði annar. Þá hafa hestamenn látið í ljós áhuga á að kaupa braggana, segir Árni Páll. Vanlar Gretti i likbilinn Myndatakan gengur snurðulaust fyrir sig að mestu þótt minnháttar tafir verði. Friðrik Þór stendur í braggadyrum og fylgist með undirbún- ingi. Árni Páll segir að erfitt verði að varðveita KLIFRAÐ úr líkbilnum; Guðmundur Ólafsson, Gísli Halldórsson og Sveinn Geirsson í hlutverk um sinum i Djöflaeyjunni. |9H § Ki BEDID eftir töku; Halldóra Geirharösdóttir, Gylfi Sigurösson og Sigurveig Jónsdóttir. mikið um þetta fólk og síðan hefur þessi kvik- mynd verið allan þennan tíma í undirbúningi, að það skrítnasta við þetta var kannski hvað það kom mér á óvart að sjá þetta allt. Þegar ég kom til dæmis í stofuna hjá fjölskyldu Karol- ínu þurfti ég hreinlega að setjast niður. Ég varð bara ringlaður. Kannski var það vegna þess að ég hef aldrei komið inn í bragga áður. Þetta var ekki eins og að koma á æskustöðvar eða einhvern stað sem ég á í endurminningunni held- ur að koma á stað sem ég hef hugsað um og lifað mig inn í árum saman.“ Hvernig fórstu að því að breyta sögunum í kvikmyndahandrit? í þeim er fjöldi persóna og hafsjór atburða, það hlýtur að hafa verið erfitt að skera niður. „Myndin byggir á sömu aðalfjölskyldunni og rauði þráðurinn í sögunni heldur sér. Aukapersón- unum hefur fækkað enda gefur skáldsagan tæki- færi til að segja sögur af aukapersónum sem sleppt er hér. Skáldsagan er svolítill safnhaugur þar sem hægt er að fleygja allskonar dóti sem hrúgast upp eins og af sjálfu sér. Kvikmyndin er allt annað listform. Þetta þyrfti að vera tíu tíma löng kvikmynd ef ætti að gera öllum karakt- erum sögunnar skil. Ég vann alltaf samkvæmt hugmyndum leikstjórans um hverslags mynd hann vildi gera. Hann var með mjög skýrar hug- myndir um hvemig áferð og heildarsvipur -ætti að vera á myndinni. Hann vildi ekki að hún yrði í upprifjunartón með sögumanni. Það er mjög einföld lausn en ég held að Friðriki hafi þótt það hreinlega billegt. Og það er alveg rétt. Það vill verða útskýringarlegt ef notast er við einhvem sögumann. Það þurfti að fínna aðrar lausnir í staðinn hveiju sinni. Myndin fylgir aðalfjölskyld- unni þeirra Karolínu spákonu og Tomma og bamabömum þeirra og tveimur öðmm lykilfjöl- skyldum úr kampinum sem hún tengist mikið.“ Það hefur lengi staðið til að kvikmynda braggasögurnar. „Við Friðrik Þór vorum farnir að tala um að þetta efni væri tilvalið i kvikmynd talsverðu áður en fyrsta sagan kom út fyrir um 15 árum en það var fyrir fimm árum sem við fórum að undirbúa þetta fyrir alvöru." fyrir litlum sprengjum í rafmagnslínu út frá bragganum. Magnús Ólafsson í hlutverki Hregg- viðs kemur sér fyrir inni í bragganum ásamt öðrum leikurum. Mennirnir sem halda uppi gafl- inum hlaupa frá og Friðrik Þór kallar: „Gerið svo vel“. Hreggviður byijar að bölsótast inni í bragganum og lætur hátt rómur. Hann er eftir allt sterkasti maður í heimi og leggur á það mikla áherslu, svo mikla að hann lemur bragga- gaflinn í heilu lagi úr stæði sínu svo hann fellur út á götu. Því fylgir brak og brestir og sprengju- regn af rafmagnslínunum. Heggviður stendur á skyrtunni reikulum fótum í braggagatinu. „Hva,“ segir hann, „veggurinn bara fór.“ Ein taka og þetta er komið. Ari Kristinsson, myndatökustjórnandi Friðriks Þórs til margra ára og tökustjóri m.a. Barna náttúrunnar og Á köldum klaka, var ánægður með afraksturinn. Hér eru nokkuð aðrar aðstæður en þú átt að venjast hlaupandi upp um fjöll og firnindi með myndavélina. „Það er öðruvísi stíll á þessari mynd miðað við til dæmis Börn náttúrunnar þar sem var mikið landslag. Hér er allt smíðað, allt búið til og við þurfum ekki að eltast við sérstakt veður. Óvissuþættirnir eru fáir. Allt er útbúið fyrirfram og hér höfum við allt til alls. Auk þess eru miklu fleiri persónur í Djöflaeyjunni en í hinum mynd- unum og allt önnur hrynjandi. Söguþráðurinn er miklu flóknari og fjölþættari." Er einhver sérstök áhersla lögð á filmuáferð- ina til að fanga gamla tímann? „Sögutíminn er 1956 til 1960 og við erum að gera ákveðnar tilraunir sem erfitt er að tala um áður en við vitum hver útkoman verður en við erum að reyna að ná anda gömlu litfilmanna." Svo fer Ari að tala um veðrið. „Tíðin hefur verið stórkostleg en maður þorir ekki að monta sig af því ennþá. Við eigum slatta eftir.“ Það var eins og við manninn mælt. Veðrið þennan dag var frábært til kvikmyndunar rétt eins og vikurnar á undan. Hlýindi og skýjað. Daginn eftir fór að snjóa. Það srijóaði dagana þar á eftir og stundum gekk yfir með svo kol- svörtum éljum að sá ekki úr augum. Og áðui en langt um leið var braggahverfið hulið snjó,. ~t“

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.