Morgunblaðið - 28.08.1996, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 28. ÁGÚST 1996 19
ERLENT
LISTIR
Réttarhöld í Suður-Afríku
„Miskuiinar-
lausastí morðingi"
apartheid dæmdur
Pretoria. Reuter.
HVÍTUR, fyrrverandi lögreglumaður
í Suður-Afríku, sem stærir sig af því
sjálfur að vera „miskunnarlausasti
morðingi aðskilnaðarstefnunnar",
apartheid, var í vikunni sakfelldur
af dómstóli í Pretoríu fyrir samtals
sex morð og eina morðtilraun. Hann
er hæst setti embættismaður stjórn-
valda Suður-Afríku í tíð aðskilnaðar-
stefnunnar, sem hingað til hefur
þurft að svara fyrir gjörðir sínar fyr-
ir rétti.
Lögreglumaðurinn, Eugene de
Kock, var foringi iögreglusveitar,
sem gegndi því hlutverki að leita
uppi og myrða andstæðinga aðskiln-
aðarstefnunnar. Hann var dæmdur
sekur um morð á fimm blökkumönn-
um, þeirra á meðal bílstjóra Winnie
Mandela, þáverandi eiginkonu Nel-
sons Mandela, árið 1992, og í gær
um morð á sjötta blökkumanninum
og morðtilraun á fyrirrennara sínum
í hlutverki yfirmanns lögreglu-morð-
sveitarinnar. Hann hafði verið
ákærður fyrir samtals átta morð auk
fleiri aivarlegra glæpa, m.a. árása á
gistiheimili og lestir blökkumanna,
bílsprengjutilræði, pyntingar og
hefndartilræði við fyrrum samstarfs-
félaga.
Réttarhöldin yfir de Kock hófust
skömmu eftir að Nelson Mandela var
kjörinn forseti í apríl 1994 og opin-
beruðu hve langt S-Afríkustjórn
hafði gengið í að beita slíkum glæp-
um í þágu aðskilnaðarstefnunnar.
Þetta er eitt umfangsmesta dómsmál
í sögu S-Afríku; á þeim tveimur ánim
sem það hefur varað hafa hátt í 100
manns borið vitni og málsskjölin fylla
nú meira en 12.000 síður.
Refsing ekki ákveðin enn
Dauðarefsing var afnumin í S-Afr-
íku í júní í fyrra. Lögregluforinginn
fyrrverandi á yfir höfði sér lífstíðar-
fangelsi - sem í S-Afríku miðast við
25 ár - fyrir hvert morð sem hann
er dæmdur fyrir. Hvaða refsingu de
Kock verður gert að sæta hefur enn
ekki verið ákveðið. Hann hefur sótt
um „syndaaflausn" hjá „Sannleiks-
nefndinni", sem undir forsæti Desm-
onds Tutu fyrrverandi biskups vinnur
að því að safna upplýsingum um
misgjörðir aðskilnaðarstefnutímans
og hefur umboð til að gefa þeim
mönnum upp sakir sem skýra satt
og rétt frá illvirkjum sem þeir unnu
í nafni baráttunnar fyrir eða gegn
aðskilnaðarstefnunni.
Á FUNDUM framkvæmdastjórnar ESB þarf her tungumálafólks
að túlka samræðurnar, til þess að t.d. framkvæmdastjórnarmenn
frá Finnlandi eða Portúgal geti talað á eigin móðurmáli, sem
fáir telja gagnlegt að læra sem erlent mál, samkvæmt Eurobaro-
meter- könnuninni.
Þýzka móðurmál
25% ESB-borgara
FJÓRÐUNGUR íbúa í ríkjum Evr-
ópusambandsins á þýzku að móð-
urmáli, samkvæmt Eurobaromet-
er-könnun framkvæmdastjórnar
ESB. Hlutfall þýzkumælandi
ESB-borgara hefur hækkað úr
20% i 25% vegna sameiningar
Þýzkalands og ESB-aðiIdar Aust-
urríkis.
Opinber tungumál Evrópusam-
bandsins eru ellefu talsins. Sam-
tals eru fjögur
þau útbreidd-
ustu þó móður-
rnái samtals 73%
íbúa aðildarríkj-
anna, þ.e.
þýzka, enska,
spænska og
franska en síð-
arnefndu málin
þijú eru öll móðurmál um 16%
ESB-borgara, samkvæmt könnun-
inni.
Ef litið er á erlend tungumál,
sem íbúar ESB-ríkja tala, kemur
í Ijós að þriðjungur talar ensku
nægilega vel til að taka þátt í
samræðum, 15% hafagott vald á
frönsku og 9% á þýzku.
Séu tölur um móðurmál og
kunnáttu í erlendum málum lagð-
ar saman, má sjá að rétt tæpur
helmingur íbúa Evrópusambands-
ríkja getur haldið uppi samræð-
um á ensku, 34% á þýzku og 31%
á frönsku.
Spurt, var hvaða tvö tungumál
menn teldu gagnlegast að kunna,
að móðurmálinu frátöldu. Þar
nefndu 78% ensku, 45% frönsku
og 34% þýzku.
Spænsku
nefndu 15% en
danska, portúg-
alska, gríska,
sænska og
finnska komust
varla á blað.
íbúar Benel-
ux-ríkjanna
virðast mestir málamenn og talar
meirihluti þeirra ensku, frönsku
eða þýzku, auk móðurmálsins.
Norðurlandabúar eru einnig vel
að sér í tungumálunum og er al-
gengast að þeir tali ensku og
þýzku, auk þess sem þeir kunna
oft annað norrænt tungumál en
sitt eigið.
*****+
EVRÓPA
1 1 1
i

Morgunblaðið/Þröstur
MASTER Class með Callas hefur verið sýnt við miklar vinsældir á Broadway síðan í nóvember en
það verður frumsýnt í íslensku óperunni 4. október. Á myndinni eru Þorsteinn Gauti Sigurðsson,
Stefán Stefánsson, Anna Kristín Arngrímsdóttir, Marta Halldórsdóttir og Bjarni Haukur Þórsson.
Á myndina vantar Björn Karlsson og Ellen Freydísi Martin.
Anna Kristín sem Callas
LEIKRIT Terrence McNally, Master
Class með Callas, verður frumsýnt
í íslensku óperunni 4. október næst-
komandi. Breyting hefur orðið á
skipan í aðalhlutverk sýningarinnar.
í stað Bríétar Héðinsdóttur, sem
átti að fara með hlutverk Maríu
Callas, er komin Anna Kristín Arn-
grímsdóttir.
Verkið er byggt á upptökum sem
gerðar voru þegar Callas tók nokkra
efnilega söngvara í tíma í Juliard-
tónlistarskólanum en kennslustund-
irnar hlutu nafnið, Master Class.
Verkið segir frá þremur slíkum
söngtímum en nemendurna leikur
ungt og efniiegt söngfólk, að sögn
Bjarna Hauks Þórssonar leikstjóra.
„Stefán Stefánsson tenór er við
nám í Söngskóla Reykjavíkur og
má segja að þetta sé fyrsta stóra
verkefnið hans. Marta Halldórsdóttir
sópran fer með hlutverk annarrar
söngkonunnar sem sækir tíma hjá
Callas en hún lék eitt af aðalhlut-
verkunum í uppfærslu Þjóðleikhúss-
ins á West Side Story fyrir skömmu.
Með hitt kvenhlutverkið fer Ellen
Freydís Martin sem búsett hefur
verið í Austurríki undanfarin ár og
hefur lítið sungið hér á landi. Þor-
steinn Gauti Sigurðsson leikur
píanóieikara og með aukahlutverk
fer Björn Karlsson. Það stendur svo
til að fá Ólaf Árna Bjarnason tenór
til að syngja í nokkrum gestasýning-
um seinna í haust. Þýðandi verksins
er Ingunn Ásdísardóttir."
Að sögn Bjarna Hauks hefur verk-
ið verið sýnt við miklar vinsældir á
Broadway síðan í nóvember á síð-
asta ári. „Það má segja að þetta
hafi verið heitasta verkið á Broad-
way síðasta ár. Það hlaut líka Tony-
verðlaunin í fyrra sem besta verkið
en það er ein mesta viðurkenning
sem leikriti getur hlotnast í Banda-
ríkjunum.“
Eliot í nýju ljósi
London. Reuter.
FYRIRHUGUÐ er útgáfa á áður
óbirtum ljóðum eftir T.S. Eliot, sem
talið er að muni kollvarpa mörgum
þeirra hugmynda sem menn hafa
gert sér um skáld-
ið. Ljóðin verða
gefin út í septem-
ber en þau voru
um áratugaskeið
talin glötuð.
Thomas Ste-
arns Eliot var
fæddur í Banda-
ríkjunum 1888 en
bjó frá 1915 í
Bretlandi, þar sem hann var m.a.
kennari, bankastarfsmaður og ljóð-
aútgefandi. Gaf hann þá mynd af
sér að þar færi maður íhaldssamur,
hallur undir ensku biskupakirkjuna
og hliðhollur konungsíjölskyldunni.
Ljóðin eru úr minnisbók sem Eliot
seldi bandaríska lögmanninum John
Quinn árið 1922, nokkrum mánuðum
áður en þekktasta verk hans, „Eyði-
landið", var gefið út. Eliot sagði að
ljóðin ætti „aldrei að prenta" og
ekkert spurðist til minnisbókarinnar
ENDI hefur verið bundinn á deilur
um það hver standi að minnsta
leikhúsi í heimi, eftir að annað leik-
húsið brann til grunna á Edinborg-
ar-hátíðinni, sem nú stendur yfir.
Leikhúsið sem brann var yfir-
byggður hliðarvagn á bifhjóli, en
eigandi þess, Marcel Steiner, hef-
ur haldið sýningar sl. 25 ár undir
yfirskriftinni „Minnsta leikhús í
heimi“. Hann kom fram á hátíð-
inni rétt eins og keppinautur hans
um titilinn, Adrian Bunting, sem
hefur sýnt leikverk í kassa á síð-
ustu þremur Edinborgar-hátíðum
undir yfirskriftinni „Heimsins
minnsta leikhús". Hafði Steiner
hótað Bunting lögsókn ef hann
drægi fullyrðingar sínar ekki til
baka. Bunting var hins vegar hinn
kokhraustasti og sagðist koma
fyrr en 1968, þremur árum eftir
dauða skáldsins. Þá skaut hún upp
kollinum á bókasafni New York-
borgar.
Að sögn talsmanns Faber & Fa-
ber-útgáfunnar, þar sem Eliot var
eitt sinn ritstjóri ljóðaútgáfu, voru
ljóðin ekki gefin út áður vegna þess
að Vaierie, ekkja Eliots, gaf ekki
leyfi til þess fyrr en nú.
Efni ljóðanna er margvíslegt en
tvö þeirra reyndust skrifuð á
frönsku. Fjallar Eliot um ástina,
borgarlíf, leiðindi og ýmis samfé-
lagsleg efni. Þá verða í nýju ljóða-
bókinni nokkur kiámfengin ljóð, m.a
um ferðir Kristófers Kólumbusar,
og ljóð þar sem lýsingar á blökku-
mönnum munu án efa endurvekja
fullyrðingar um kynþáttahatur Eli-
ots.
Ljóðabókin kemur út í kjölfar
ævisögu hans, þar sem hann er sagð-
ur hafa verið gyðingahatari. Sú er
eftir Anthony Julius, breskan lög-
fræðing, sem hefur nú með höndum
skilnaðarmál Díönu prinsessu og
Karls prins.
sviðsmynd sinni tuttugu sinnum
inn í leikhús Steiners.
Bunting sagði að honum þætti
leitt að leikhús Steiners hefði
brunnið, hann hefði virst hinn
vænsti náungi. Steiner kvaðst ekki
hafa hugmynd um hver hefði
kveikt í leikhúsinu en sagðist geta
endurbyggt það á viku.
EITT af portrettum
Guðrúnar.
Portrettmynd-
ir á Sóloni
GUÐRÚN Guðjónsdóttir opnar
myndlistarsýningu á Sólon íslandus
í Bankastræti 7a, fimmtudaginn 29.
ágúst kl. 17.
Á sýningunni eru 40 portrett-
myndir unr.ar með olíu á striga.
„Ándlitin koma úr ýmsum heims-
hornum og lýsir hvert þeirra ákveðn-
um persónuleika, tilfinningum og
sögu,“ segir í kynningu.
Þetta er þriðja einkasýning Guð-
rúnar. Sýningin stendur til 18. sept-
ember og er opin alla daga frá kl.
11-18.
Verk eftir Baeh
og Chopin
JÓN Sigurðsson píanóleikari leikur
Enska svítu nr. 2 í a moll og Enska
svítu nr. 4 í F dúr
eftir J.S. Bach og
Sónötu í h moll op.
58 eftir F. Chopin
í Norræna húsinu
í kvöld, miðviku-
dagskvöld kl.
20.30.
Jón tærði á
píanó hjá Helgu
Laxness og Hall-
dóri Haraldssyni í
Reykjavík, Eriku Haase í Þýskalandi
og Caio Pagano í Bandaríkjunum.
Bruni í minnsta leikhúsi heims