Morgunblaðið - 29.09.1996, Qupperneq 16

Morgunblaðið - 29.09.1996, Qupperneq 16
16 E SUNNUDAGUR 29. SEPTEMBER 1996 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. SEPTEMBER 1996 E 17 HUGBÚNRÐRRGERÐ HUGBUNRÐRRGERÐ ISLENDINGAR hafa tekið tölvu- tækninni vel, sem sannast á því hve einkatölvur eru víða og hve alnetið hefur átt greiða leið inn á heimili landsmanna. Sú staðreynd gefur mikið sóknarfæri í hátækniiðn- aði og þá hátækniiðnaði sem byggir á hugviti en ekki handverki. Ekki er langt síðan mikið var rætt um möguleika á hátækniiðnaði hér á landi og þá með það fyrir augum að reisa einskonar samsetningarverk- smiðju fyrir tölvur. Það sér hver í hendi sér að slíkt telst varla hátækni- iðnaður og ætti frekar að flokka með færibandavinnu. Önnur hugmynd sem hreyft hefur verið er að Islend- ingar ættu að reyna að keppa við þjóðir eins og Indveija eða Austur- Evrópuþjóðir sem hafa gengið til samstarfs við ýmis stórfyrirtæki um forritun og frágang hugbúnaðar. Því er til að svara að sú vinna er í eðli sínu einskonar færibandavinna líka, því verðmætið felst ekki í forrituninni heldur í því hvað verið er að forrita, í hugmyndinni sjálfri. Hugbúnaðargerð er ný vídd í viðtali í Morgunblaðinu fyrr á þessu ári sagði Oddur Benediktsson prófessor við tölvunarfræðiskor Há- skóla íslands að í hátækni væri ekki margt sem íslendingar geta gert sem gæti staðið öðrum þjóðum á sporði. „Við höfum ekki gamlan gróinn tækniiðnað, mekanískan iðnað, elektronískan iðnað eða málmiðnað eða neitt sem þessar stórþjóðir byggja sina hátækni og iðnað á,“ sagði Odd- ur en benti á að hugbúnaðargerð væri ný vídd og í henni þurfi ekki nema mjög færa einstaklinga og að vera með á nótunum. „Ef tekst að búa til eitthvað sem hefur mikla notk- un þá er gríðarleg hagnaðarvon," sagði Oddur og bætti við að að sínu mati væri hugbúnaðargerð fyrsta greinin þar sem íslendingar geta gert sig og hafa gert sig gildandi alþjóð- lega; skapandi starf sem selst og skapar útflutning. Til að kanna sjónarmið íslenskra hugbúnaðarframleiðenda var leitað til nokkurra forystumanna fyrirtækja sem ná hafa góðum árangri í fram- leiðslu og sölu á hugbúnaði hér á landi sem og erlendis. Fyrir svörum urðu Friðrik Skúlason, sem rekur samnefnt fyrirtæki og hefur selt tölvuveiruvamabúnað viða um heim, Olgeir Kristjónsson, framkvæmda- stjóri EJS hf., Ólafur Daðason fram- kvæmdastjóri Hugvits hf. sem meðal annars selur lausnir byggðar á Lotus Notes, Petur Guðjónsson hjá Marel hf., sem hefur náð góðum árangri í sölu á vélasamstæðum til fískvinnslu sem byggja á sértækum hugbúnaði, Sigurður Bjömsson, stjórnarmaður í Softis hf., og Vilhjálmur Þorsteinsson hjá íslenskri forritaþróun, sem hefur meðal annars þróað viðskiptahugbún- aðinn OpusAllt. Einnig var ieitað eft- ir áliti Péturs Blöndals alþingis- manns, sem er stjómarmaður í Tölv- usamskiptum hf. Þeir hafa ólíkar skoðanir á ýmsu sem viðkemur starfsumhverfí íslensk hugbúnaðariðnaðar, en era þó á einu máli um að framtíð hans sé björt, svo framarlega sem takist að tryggja eðlileg rekstrarskilyrði. Pétur Blöndal PETUR Blöndal er stjómarformaður i Tölvusamskiptum hf. Hann segir að það sé þannig til komið að á undan- fomum áram hafí hann fjárfest í hugbúnaðarfyrir- tækjum, vegna þess að hann hafi nokkra þekkingu á þeirri grein og trú á íslensku hugviti. Það leiði svo af fjárfestingu að sitja í stjóm. Pétur segir sitt mat að starfsskilyrði íslenskra hug- búnaðarframleiðenda séu frekar slök. „Áður en fjármagnstekjuskatturinn nýi samræmdi alla skattlagningu á ljármagnstekjur var óðs manns æði að fjárfesta í áhættusömum atvinnu- rekstri eins og hugbúnaði. Ef vel gekk var hagnaðurinn skattaður í bak og fyrir. Fyrst hjá fyrirtækinu og svo hjá eigandanum. Ef illa gekk mátti hvergi draga tapið frá sköttum. Þess vegna hefur greininni gengið mjög illa að fá áhættufé og það hefur stað- ið henni fyrir þrif- um, því lánsfé hefur heldur ekki fengist. Þá er ein- ungis heimilt að draga frá tap í 5 ár. Það er allt of stuttur tími fyrir hugbúnaðarfyrirtæki og önnur þróun- arfyrirtæki, sem oft eru allt upp í áratug að ná upp hagnaði. Fjarlægðin og lélegar samgöngur, sérstaklega símasamgöngur fyrir al- netið, gera hugbúnaðarmönnum mjög erfítt fyrir. Stefna stjómvalda að veita greininni hörkusamkeppni í stað þess að kaupa afurðir hennar er þvert á það sem iðnaðurinn býr við víða erlendis. Þunglamaleg opinber þjón- usta og skilningsleysi bæta gráu ofan á svart. Hins vegar era launin enn lág í þessari grein og starfsmenn standast fyllilega samanburð við starfsmenn erlendis, sérstaklega í framkvæði. Starfsskilyrðin hafa batnað nokkur að undanfömu. Umskipti hafa orðið á öllum samskiptum við útlönd. Þau era öll miklu liprari og frjálsari. Síma- tengingar hafa batnað. Þá mun nýi fjármagnstekjuskatturinn gjörbreyta aðgangi greinarinnar að áhættufé. Helsta von hugbúnaðariðnaðarins er alnetið. Eftir að það kom skiptir ekki máli hvar forritarinn situr í heim- inum. Samskiptin eru orðin með ólík- indum. Símafundir á milli heimsálfa era orðnir algengir og eiga eftir að aukast mikið með nýrri sjónvarps- tækni. Einangran landsins er rofín. Ég hef lent í því að eiga símafund með viðskiptavinum í Japan að morgni kl. 8 þegar þeir era að ljúka vinnudegi og með Bandaríkjamönn- um á vesturströndinni kl. 16 en þá era þeir að mæta til vinnu. ísland er sennilega eina landið í heiminum, sem nær til alls heimsins á dagvinnutíma. Svo geta menn sent gögn og heilu forritin með alnetinu." Pétur segir að stjómvöld geti að- lagað skattkerfið að þörfum hugbún- aðarfyrirtækja til að auðvelda fram- leiðslu hugbúnaðar. „Þau gætu t.d. leyft fyrirtækjum að dreifa tapi á 10 ár eins gert er víða erlendis. Fjár- magn bundið í fyrirtækjunum er skattað með eignasköttum á meðan t.d. bankainnstæður og spariskírteini eru skattfrjáls. Svo mætti taka upp skattaafslætti eða styrki vegna þró- unar og og sérstaklega vegna mark- aðsstarfs. Þó tel ég að styrkir séu ætíð mjög vandmeðfamir. Stjómvöld gætu markað þá stefnu að bjóða út hugbúnaðargerð sína. Jafnvel til starfsmannanna sjálfra fyrsta kastið. Þannig yrði þessi hug- búnaður markaðsvara. Svo gætu stjómvöld ákveðið að kaupa frekar innlendann hugbúnað en jafngóðan erlendan. Eða jafnvel að gera átak í því að kaupa innlendan hugbúnað með það í huga að yfír 95% af kostn- aði við hugbúnað er laun starfsmanna eða hagnaður fyrirtækjanna og hvort tveggja skilar sér að nokkru leyti aftur í ríkiskassann.“ Pétur segist telja mjög illa að verki staðið í hugbúnaðarsmíð opinberra fyrirtækja. „Ríkið er í síauknum mæli að þróa hugbúnað. Samkvæmt upplýsingum mínum hefur nær öll aukning á mannafla í hugbúnaðar- gerð hin síðari ár verið hjá opinberam aðilum. Hætta er á að þessi hugbún- aður lokist inni í fyrirtækjunum og verði aldrei söluvara. Ef einkaaðilar, t.d. starfsmennimir sjálfír, ynnu og ættu þennan hugbúnað myndi þeir geta selt hann auk þess sem opinberi aðilinn sem verkkaupi yrði vænt- anlega kröfuharðari og fengi betri hugbúnað." Aðspurður hvort íslendingar geti nokkurn tímann keppt við þjóðir sem hafa lagt mikla áherslu á hugbúnað- arsmíði og aflað vel, segir hann að oft geti smæðin verið kostur. „T.d. hygg ég að Islendingar hafi oft betri yfírsýn yfír alla þætti verkefnis. Svo er það einkenni á hugbúnaðargerð að hún er unnin af litlum hópi manna, oft 2-4. 30 forritarar afkasta alls ekki 10 sinnum meira en þrír. Hér gildir nefnilega styrkur smæðarinnar. Ef hægt er að tala um þjóðarein- kenni, þá virðast íslendingar hafa mjög mikið framkvæði, sem nýtist fræðinámi við Háskóla íslands og í góðum skólum á Vesturlöndum. „í báðum þeim fyrirtækjum sem ég tengist era flestir starfsmenn með háskólanám að baki og þar af meiri- hlutinn með BS gráðu í tölvunar- fræði.“ Jóhann segir að ekki fari milli mála að íslensk hugbúnaðarfyrirtæki séu að hasla sér völl á erlendum mörkuðum, „en við verðum að gera okkur grein fyrir að það tekur sinn tíma og það getur verið varhugavert að vaxa of hratt. Það sem ég hef mestar áhyggjur af núna er að launa- skrið fyrir tölvumenntað fólk verði of mikið á stuttum tíma en fái ekki að þróast eðlilega. Hluti af vandamál- inu er uppsafnaður vandi, hvað laun- um hefur verið haldið niðri í landinu. Ósk mín er að hér á landi geti skap- ast grandvöllur fyrir mörg vel launuð störf í hugbúnaðariðnaði. Starfsskilyrðin era bæði slæm og góð. Góð að því leyti að hér er til mikið af vel menntuðu fólki og þekk- ingarstigið er frekar hátt og þreitt. Hér er ég að tala um að margir hafa víðtæka reynslu úr öðram störfum, eins og ýmsum sumarstörfum á með- an á námi stendur. Öll þessi reynsla hjálpar okkur að skilja betur sjónar- mið notenda kerfanna. Eínnig hjálpar það hvað þjóðfélagið er lítið og hver einstaklingur þekkir og ræðir við marga sem era að vinna hin ýmsu störf í þjóðfélaginu. Það gerir þá hæfari til að smíða hugbún- aðarkerfi sem eru hent- ugri fyrir notandann, en það er auðvitað not- andi hugbúnaðarins sem hefur lokaorðið. Þau era aftur á móti slæm að því leyti að margir stórir hugbúnaðarnotendur eins og hið opinbera og banka- kerfíð hafa ekki notað nægilega þjónustu hugbúnaðarframleiðenda og gert mikið af því að skrifa sín kerfí sjálfír. Þetta stafar að miklu leyti af því að þegar stjórnendur komast að því að það er ódýrara að skrifa kerfi innanhúss, þá er ekki tekinn með í reikninginn dulinn kostnaður eins og lífeyrisskuldbindingar, húsnæðis- kostnaður, námskeiðskostnaður, kostnaður vegna veikinda og stjóm- unarkostnaður. Auk þess þarf ekki að greiða virðisaukaskatt af vinnu eigin starfsmanna og getur það skekkt samanburðinn mjög mikið. Síðan má minnast á óbeinan hagnað fyrir þjóðfélagið þar sem einkaaðilar hafa meiri hvata til að þróa kerfin frekar og koma þeim á innlendan og erlendan markað, sem síðan geta skapað tekjur fyrir þjóðarbúið í heild sinni.“ Jóhann segir að til að auðvelda framleiðslu hugbúnaðar geti stjórn- völd helst lagt aukna áherslu á menntun, því það sé mikill skortur á vel menntuðu fólki í greininni, og hlúð að þeim menntastofnunum og starfsfólki þeirra, sem eru að mennta fólkið til að taka þátt í hugbúnaðar- framleiðslunni. „Það er mótsagna- kennt að meðalnemandi í tölvunar- fræði sem hefur ekki enn lokið BS prófí skuli vera með hærri laun en prófessor í tölvunarfræði, sem hefur lokið doktorsprófí og öðlast víðtæka reynslu á tölvusviðinu með rannsókn- um og fyrri störfum. Stjórnvöld verða einnig að vera með heiðarlegt mat á því hvort rétt er að kaupa hugbúnað af innlendum framleiðendum eða að þróa hugbún- aðinn innan stofnana, þar sem litið er framhjá ýmsum raunkostnaðarlið- um sem minnst var á hér að fram- an. Einnig mætti hugsa sér skatta- ívilnanir. Það er til dæmis mjög erf- itt fyrir ný hugbúnaðarfyrirtæki að uppfylla kröfur sem gerðar eru til hlutafélaga til að hluthafar fái skattaafslátt. Markaðurinn er stór og mikið til án landamæra svo það er af nógu að taka. írland er gott dæmi um land þar sem stjórnvöld ákváðu að efla þennan iðnað með ýmsum að- gerðum og eru svo sannarlega að uppskera sem til var sáð. Á Indlandi er til mikill fjöldi af vel menntuðum forriturum en það er ekki bara hæfni í forritun sem gerir gæfumuninn í hugbúnaðarframleislu heldur líka að afar vel við hugbúnarðargerð. Auð- lindin „þekking" er ólík öðram auð- lindum að því leyti að hún vex þegar af henni er tekið. Þessvegna óttast ég ekki svo mjög samkeppni við ofan- greindar þjóðir. Undanfarið hefur verið töluvert um það að íslenskir forritarar hafa farið utan til að vinna og gengið allt í haginn.“ Er þetta óumflýjanleg þróun? „Spurningin er leiðandi. Það er ekkert sem segir það að það sé slæmt að fólk fari utan og afli sér þekking- ar og reynslu. Með tilkomu alnetsins era öll landamæri að þurrkast út. Fólk getur búið hvar sem er og unn- ið annars staðar. Þessvegna skiptir máli að búa þjóðfélagið þannig úr garði félagslega, skattalega og menn- ingarlega að fólk vilji búa hér. í fram- haldi af spurningunni vil ég líka benda á að hingað til lands hafa komið frá- bærir erlendir forritarar til að starfa.“ Spumingunni hvort íslendingar fylgist nógu vel með eða séu sífellt að elta framkvæði annarra svarar Pétur svo: „Mér virðist íslendingar fylgjast afar vel með öllum nýjungum. „Nýjungagimin er landlæg og tækja- gleðin mikil. íslendingar era alls ekki að elta framkvæði annarra. Það má jafnvel færa fyrir því rök að fólk mætti gera meira af því að elta fram- kvæði annarra í stað þess að fínna alltaf hjólið upp að nýju.“ Pétur segist telja framtíð hugbún- aðargerðar á íslandi bjarta. „Við munum bú'a til hug- búnað á þeim sviðum, sem við þekkjum best sem er fiskveiðar og jarðhiti og rann- sóknir þeim tengd- ar. Einnig gætum við tekið framkvæði í hugbúnaði fyrir stjórnsýslu konar vegna þess hve allt i hér smátt í sniðum og góð yfírsýn. Ennfremur geta íslensk fyrirtæki unnið sem verktakar fyrir stærri erlend fyrirtæki. Sam- starf við erlenda aðila mun eflast á mörgum sviðum. Svo sjáum við að fólk dettur niður á lausnir á hinum ólíklegustu sviðum eins og OZ, Luis og skjáfaxið era dæmi um. Allt óháð fiski og orku. Hins vegar verðum við að gera okkur grein fyrir því að hug- búnaðargerð og sérstaklega markaðs- setning erlendis kostar þrotlausa bar- áttu áram og jafnvel áratugum sam- an.“ Frisk — Friðrik Skúlason Fyrsta forritið frá Friðriki Skúla- syni, Púki, kom út 1987, en fyrirtæk- ið sjálft var ekki stofnað fyrr en þó nokkra síðar. Um fjórtán starfa hjá fyrirtækinu hér á landi, en heildar- fjöldi þeirra starfs- manna erlendis sem vinnur beint eða óbeint við þró- un, dreifíngu eða sölu á hugbúnaði er yfir 200. „Forritun er mjög lítiil hluti starfsemi fyrirtækisins hérlendis - flestir starfsmenn hér á íslandi era á öðrum sviðum, við þjón- ustu, stjórnun, sölu eða tæknivinnu aðra en forritun og sá skortur sem er á forrituram hér á landi hefur því ekki angrað okkur tiltakanlega. Flestir okkar tæknimanna era sjálfmenntaðir, en við höfum einnig ráðið háskólamenntaða forritara til starfa, þótt sem stendur sé enginn slíkur hjá fyrirtækinu fyrir utan sjálf- an mig - annar starfsmaður með háskólamenntun á þessu sviði vinnur við önnur störf en forritun og sá þriðji er erlendur að upprana og menntaður erlendis." Helsta söluvara fyrirtækisins er veiruleitarforritið Lykla-Pétur, en einnig ættfræðiforrit er nefnist Espól- ín. Markaðurinn fyrir ættfræðiforritið er eingöngu hér á landi, en megnið af sölu fyrirtækisins, um 95%, er veiraleitarforritið og sú sala er að langmestu leyti erlendis. Sú sala stendur í stað sem hlutfall af veltu en fer vaxandi í krónutölu. Friðrik segir að flestir íslenskir tölvunotendur séu með stolinn hug- búnað á sínum vélum en mismikið Framtíðin er björt af honum. „Sökum þess hve litlu máli íslenski markaðurinn skiptir okk- ur fjárhagslega, þá hefur þetta ekki angrað okkur mikið." Að mati Friðriks era starfsskilyrði íslenskra hugbúnaðarframleiðenda viðunandi, en hann segir að til að ná umtalsverðum árangri verði menn að vera reiðubúnir að flytja hluta starf- semi sinnar úr landi. Hann segist ekki hafa orðið var við neinar merkilegar breytingar á starfsskilyrðunum; „ástandið er svip- að og það hefur verið síðasta áratug- inn. Hið opinbera hefur lítið skipt sér af þessum geira og þær fáu aðgerðir sem gripið hefur verið til hafa reynst misjafnlega - má þar til að mynda nefna þegar hugbúnaðarfyrirtæki voru flokkuð sem iðnfyrirtæki, sem var veraleg hagsbót fyrir sum fyrir- tæki í greininni, en leiddi til útgjalda- auka fyrir önnur. Beinn fjárhagsstuðningur hins op- inbera við nokkur valin hugbúnað- arfyrirtæki þekkist einnig, en að mínu mati er það dapurlegt að ekki skuli frekar gripið til aðgerða sem myndu gagnast almennt." Friðrik segir að alnetið sé lykilat- riði í starfsemi fyrirtækisins; „án þess væri fyrirtækið ekki til. Ég vil þó leggja áherslu á að Veraldarvefurinn skiptir okkur tiltölulega Iitlu máli. Okkar starfsemi á Intemet er ekki rekin héðan frá Islandi. Þær vefsíður sem lýsa forritinu era staðsettar í Finnlandi, en dreifíng forritsins yfír Intemet fer annars vegar fram þaðan og hins vegar frá Kaliforníu. Við notum Internet að sjálfsögðu einnig / Islenskir hugbúnaðarframleiðendur hafa náð sífellt lengra í starfsemi sinni þrátt fyrir á köflum erfið starfsskilyrði. Leiða má rök fyrir því að framtíðarvelferð íslendinga velti að miklu leyti á því hvernig okkur tekst að bregðast við breyttum aðstæðum vegna upplýsingabyltingarinnar og hvort okkur tekst að koma á raunverulegum hátækniiðnaði á íslandi sem nýti íslenskt hugvit til að skapa velmegun á komandi árum. til samskipta við þá forritara sem vinna með okkur erlendis." Aðspurður hvað stjómvöld geti gert til að bæta starfsskilyrði hugbún- aðarframleiðenda svarar Friðrik því til að þau gætu til dæmis dregið úr þjófnaði sínum á honum. „Ástandið er að vísu ekki jafn slæmt og það var fyrir nokkrum áram, en engu að síður er það allt of algengt að ríkisfyr- irtæki og stofnanir kaupi eitt eintak af hugbúnaði og afriti það síðan í heimildarleysi á allar sínar vélar. Svipað vandamál var uppi í mennta- kerfínu - skólar höfðu peninga til tölvukaupa, en ekkert var sett til hlið- ar til hugbúnaðarkaupa ... en þetta virðist þó hafa batnað til muna. Að því er ég best veit hefur aldrei farið fram athugun á því hversu mikið af hugbúnaði hins opinbera er illa feng- ið. Stjómvöld mættu einnig kynna sér hvað stjómvöld í löndum eins og ír- landi og Finnlandi hafa gert til að styrkja hátæknigreinar, svo sem hug- búnaðargerð. Það er útbreiddur misskilningur að Islendingar séu (eða ættu að vera) í samkeppni við Indvetja eða Austur- Evrópubúa í forritun. I þessum lönd- um hafa hugbúnaðarfyrirtæki, helst bandarísk, sett upp útibú og ráðið innfædda forritara sem verktaka. Málið er að íslendingar myndu ekki sætta sig við þau laun sem era í boði. (í sumum Austur-Evrópulönd- um var til að mynda unnt að fá menn með doktorsmenntun í vinnu fyrir 50-60.000 krónur á mánuði). Þvert á móti eigum við að líta á þessi lönd sem tækifæri sem við getum nýtt okkur - við getum allt eins ráðið forritara þar eins og Bandaríkjamenn. Hvað Irland og Finnland varðar þá horfír málið öðra vísi við - í þess- um löndum ríkir skilningur meðal stjómvalda á mikilvægi hátækni- greina svo sem hugbúnaðarfram- leiðslu og þau sýna þanh stuðning í verki - ekki bara með fögram orðum á hátíðarstundum, eins og íslensk stjómvöld. Hluti íslenskra forritara, sem fara utan, fer í framhaldsnám og kemur ekki aftur. Hugsanlega myndi það minnka ef stjómvöld veittu pening í fyrirhugað MS-nám við háskólann - þar er ekki um háar upphæðir að ræða miðað við veltu íslenskra hug- búnaðarfyrirtækja og þörf fyrir menntað fólk. Aðrir flytja sína starfsemi út vegna þess að þar er markaðurinn og at- vinnutækifæri fyrir fólk með fram- haldsmenntun. Það er ekki hægt að setja alla hugbúnaðargerð undir einn hatt, en ég sé ekki fram á neinar stórvægileg- ar breytingar á næstu árum. Nokkur fyrirtæki munu halda áfram að gera góða hluti, en ég á ekki von á þvi að hillur tölvuverslana fyllist skyndi- lega af íslenskum hugbúnaði." Jóhann P. Malmquist Jóhann P. Malmquist er tengdur tveimur fyrirtækjum auk þess að vera prófessor og skorarformaður við Tölv- unarfræðiskor Há- skóla íslands. Hann tengist Soft- is hf. sem var stofnað 1990 og Hugviti hf. sem var stofnað 1993. Jóhann segir það sitt mat að ís- lenskir forritarar séu almennt vel menntaðir enda séu gerðar svipaðar kröfur í tölvunar- -h t hafa breiða þekkingu og að fá fólk með ólíka þekkingu til að vinna sam- an og skapa nýja seljanlega vöru. Oft er það ekki stór hópur sem er á bak við þróun á þekktum hugbúnað- arkerfum. í báðum þeim fyrirtækjum sem ég tengist höfum við séð af starfs- mönnum til útlanda en það er ekk- ert viðjm að gera. Það er líka kost- ur að Islendingar fái vinnu erlendis og menntist erlendis. Það.gefur okk- ur nýja þekkingu og ný sambönd ef hinir brottfluttu snúa aftur heim. Það er mikill styrkur fyrir íslendinga hvað margir hafa farið í framhalds- nám erlendis og það mjög víða. Við fylgjumst mjög vel með og erum alls ekki alltaf að elta frum- kvæði annarra. Það er líka allt í lagi að elta frumkvæði annarra ef þeir erlendu aðilar era að gera góða hluti. Sem dæmi um frumkvæði má nefna að Softis hf. byijaði að þróa þriggja laga skipulag (three tier-architect- ure) upp úr 1990 en það er fyrst á síðasta ári sem helstu stórfyrirtæki lýsa þriggja laga skipulaginu sem sinni stefnu. Eins get ég nefnt að Hugvit hf. hefur fengið nokkrar al- þjóðlegar viðurkenningar eins og „1996 Euro Beacon Award“ þar sem þeir voru valdir úr hópi 3.100 hug- búnaðarfyrirtækja. Ég er mjög bjartsýnn á íslenskan hugbúnaðariðnað, útflutningstölur og fjöldi starfsmanna í greininni segja allt sem segja þarf.“ EJS - Olgeir Kristjónsson EJS var stofnað 1939, breytt í hlutafélag 1984 og hefur starfað að hugbúnaðarsmíð síðan 1981. Við fyrirtækið starfa um hundrað manns, þar af þijátíu við hug- búnaðarsmíð. Að sögn Olgeirs Kris- tjónssonar hefur gengið æ verr að ráða forritara til starfa síðustu misserin, „en enn sem komið er hef- ur það þó ekki valdið okkur vandræð- um. Islenskir forritarar eru vel mennt- aðir, enda margir með framhalds- menntun úr erlendum háskólum. Við höfum ekki byggt á sjálfmenntuðum forriturum og teljum að þeir eigi æ erfiðara uppdráttar. Hugbúnaðar- gerð er sérfræði!" Olgeir segir að á íslenskum mark- aði selji EJS launakerfið EJS-laun og vinni að ýmiskonar sérsmíði fyrir viðskiptavinina. Á erlendum markaði EDDÁ Scheduler, sem er stunda- töflukerfi fyrir áfangaskóla, og MMDS, sem er vörustjórnunarkerfi fyrir verslunarkeðjur. Á þessu ári verður sala erlendis rúmlega helm- ingur af starfsemi hugbúnaðarsviðs EJS og virðist fara ört vaxandi. „Hugbúnaðariðnaðurinn er eins og hver önnur íslensk atvinnugrein og nýtur hvorki betri né verri skil- yrða en almennur þjónustuiðnaður. Hins vegar hefur hann ákveðin sér- einkenni. Heldur hafa almenn skilyrði farið batnandi með fastgengisstefnu og minnkandi álögum. Á hinn bóginn eigum við í vaxandi samkeppni um vinnuafl við erlend fyrirtæki sem geta greitt hærri laun og boðið betri starfsskilyrði en við getum. Framfar- ir í tölvufjarskiptum hafa auðveldað okkur sókn inn á erlenda markaði. íslensk hugbúnaðargerð stendur og fellur með útflutningi. Heimamark- aðurinn er alltof smár til þess að hann standi undir þeim aðföngum, vöruþróun og vöruvöndun sem hann þarf á að halda. Hvað okkur varðar hefur ekki reynt á vefinn en sá aðgangur sem netið veitir okkur til að tengjast er- lendum viðskiptavinum beint eða með tölvupósti skiptir sköpum, bæði hvað varðar viðskiptasambönd, samninga og ekki síður þjónustu þegar samningar hafa tekist. I því sambandi er einfaldlega lífs- nauðsyn að þráðurinn slakni ekki þegar krafist er 24 tíma þjónustu á sólarhring. Það hljóta allir að sjá. Stjórnvöld eiga að einbeita sér að grunngerð þjóðfélagsins. Efla skóla- kerfið allt frá grannskólum upp í háskóla. Sjá til þess meðan þau bera ábyrgðina að gagnasamskiptaleiðir séu greiðar, ódýrar og áreiðanlegar. Þau eiga að brjóta niður tollamúra, gerast aðilar að alþjóðaviðskipta- samningum og halda þá skilmála sem um semst. En mér finnst þetta ekki snúa öðruvísi að hugbúnaðar- gerð en öðram atvinnuvegum þjóðar- innar. Fyrir alla muni enga ríkisfor- sjá. Ríkið á ekki að vera að vasast í hugbúnaðargerð fremur en í annarri framleiðslu eða þjónustu sem hægt er að fá miklu betri og við langtum vægara verði á opnum samkeppnis- markaði. Þetta hljóta allir að skilja." Olgeir segir það sitt mat að íslend- ingar hljóti að hafa sömu möguleika og aðrar þjóðir „en aðeins ef við lít- um á hugbúnaðariðnað sem alvöru útflutningsiðnað. íslensk hugbúnað- arhús verða að stefna markvisst á alþjóðamarkað. Hugbúnaðarsmíð fyrir innanlandsmarkaðinn eingöngu getur aldrei orðið annað en þjónustu- iðnaður sem bæði verður smár í snið- um, í erfiðri samkeppni og bundinn stað og stund. Á meðan við framleið- um aðeins fyrir heimamarkaðinn er óumflýjanlegt að íslenskir forritarar leiti út fyrir landsteinana að spenn- andi vinnu. Um leið og áherslan færist á útflutninginn munu íslensku hugbúnaðarhúsin aftur á móti verða samkeppnisfær og halda sínu fólki. Eins og fram hefur komið þá tel ég að við höfum jafnmikla möguleika og aðrar þjóðir til þess að gera hug- búnaðarsmíð að útflutningsvöru. Við verðum þá að trúa því sjálf og stefna að því. Ef við hinsvegar iátum heima- markaðinn duga, þá verður íslensk hugbúnaðargerð aldrei annað en inn- lendur þjónustuiðnaður sem mun eiga undir högg að sækja vegna samkeppni frá erlendum hugbúnað- arfyrirtækjum.“ Marel - Pétur Guðjónsson Marel var stofnað 1983 þótt rætur þess séu eldri, og hjá fyrirtækinu starfa nú ríflega 150 starfsmenn hér á landi og um 10 erlendis. Pétur segir að á þessu ári hafi gengið erfiðlega að ráða íslenska forritara til vinnu og að trúlega stefni í enn meiri erfiðleika. „Hjá Marel eru nær eingöngu menntaðir forritarar frá Háskólan-- um, bæði verkfræðingar og tölvunar- fræðingar svo og forritarar menntað- ir frá Tölvuháskóla Verslunarskól- ans.“ Hugbúnaður Marels tengist að mestu vogar- og tölvusjónartækjum sem framleidd eru hjá Marel, bæði hugbúnaði í tækjunum sjálfum sem brenndur er í Eprom og litlum og stórum hugbúnaðarkerfum sem t.d. eru með allt vinnslueftirlit í matvæla- verksmiðjum. Hugbúnaðurinn keyrir bæði á PC tölvum og UNIX kerfum. Yfir 80% af markaði Marels er erlendis og Pétur segir að hugbúnað- ur sé nær órjúfanlegur partur af tækjalausnum Marels. „T.d. væri Marel í dag ekki að selja flæðilínur, sem að mestu leyti eru stál og færi- bönd, til erlendra viðskiptavina í gámavís ef ekki væri um einstakan hugbúnað að ræða sem gerir lausn- ina fremsta í sínum flokki í heimin- um. Því er erfítt að meta hlut hug- búnaðarins, en lauslega má gera ráð fyrir að hann standi undir 25-30% af sölu Marels sem á þessu ári verð- ur því um 500 milljónir króna í hug- búnaðarsölu.“ Pétur segir að Marel sé orðið rót- gróið og því sé ekki hægt að bera það saman við ung hugbúnaðarfyrir- tæki sem eru að ryðja sér braut á markaðnum. „Marel er þvi minna háð ytri starfsskilyrðum og getum við því ekki yfir miklu kvartað nú þótt á árum áður hafí verið erfitt að eiga ekki magn af steinsteypu sem veð við fjármögnun verkefna. Starfsskilyrði hafa tvímælalaust batnað þar sem meira fjármagn er á markaðnum með tilkomu fjárfest- ingasjóða og aukinnar samkeppni á

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.