Morgunblaðið - 09.01.1997, Side 32

32 FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Að lokinni sameiningn Meitilsins
og Vinnslustöðvarinnar
FRÉTTIR af sam-
einingu Meitilsins hf. í
Þorlákshöfn og
Vinnslustöðvarinnar
hf. í Vestmannaeyjum
hafa verið talsvert
áberandi í íjölmiðlum
um skeið. Þótt þannig
megi telja á annan tug
frétta t.d. í Morg-
unblaðinu um málið
eða atriði því tengd,
þá hefur þessi frétta-
flutningui' allur verið
mjög tætingslegur og
oft í upphrópunarstíl,
þannig að þeir sem
ekki þekkja þeim mun
betur til aðstæðna,
hafa átt erfítt með að átta sig á
helstu staðreyndum málsins.
Undirritaður hefur um skeið set-
ið í stjórn Meitilsins hf. fyrir hönd
Þróunarsjóðs sjávarútvegsins og
tók sem slíkur þátt í umfjöllun um
sameininguna og samþykkti hana.
Ég hef ekki átt hlutabréf í Meitlin-
um hf. eða Vinnslustöðinni hf. og
tengist ekki á neinn annan hátt
núverandi hluthöfum. í þessari
grein vil ég leitast við að draga
fram helstu staðreyndir þessa máls
eins og þær komu mér fyrir sjónir.
Fjölmiðlar höfðu mestan áhuga
á fréttum tengdum sölu á hlutabréf-
um Þróunarsjóðs sjávarútvegsins í
Meitlinum og mun ég ekki fjalla
sérstaklega um það mál hér, en
bendi á að þrátt fyrir að hlutabréf
Þróunarsjóðsins hafi verið til sölu
lengi, barst ekkert tilboð í þau sem
sjóðurinn taldi viðunandi fyrr en
Jón Þorsteinn
Gunnarsson
boð kom í bréfín á
genginu 1,00. Þó svo
að fyrir liggi útreikn-
ingar á hærra gengi
þessara bréfa frá fleiri
en einum sérfræðingi,
þá breytir það ekki
þeirri staðreynd að
markaðsvirði bréfanna
var ekki hærra en
gengið 1, þar sem eng-
inn gaf sig fram sem
kaupandi þeirra á
hærra gengi.
Þróun afkomu
Það þarf ekki að
fara mörgum orðum
um þær staðreyndir að
fyrirtæki hér á landi eru ekki leng-
ur rekin á grundvelli byggðastefnu,
eða annarrar opinberrar forsjár.
Þau fyrirtæki sem ekki spjara sig
ein og sér eru ýmist yfirtekin af
lánardrottnum, sameinuð öðrum,
lögð niður eða endurskipulögð. Sú
mikla breyting sem orðið hefur í
kjölfar reglulegra viðskipta með
hlutabréf hér á landi, hefur m.a.
leitt til þess að hluthafar í fyrirtækj-
um, hvort sem þau eru skráð á
markaði eða ekki, eru betur meðvit-
aðir um þá eðlilegu kröfu að hluta-
fé skuli skila eiganda sínum ein-
hveijum arði. Til þess að svo megi
verða þarf afkoman að vera þannig
að eitthvað sé til skiptanna, þegar
búið er að taka tillit til þeirra skuld-
bindinga sem framtíðaráform fyrir-
tækisins gera ráð fyrir. Hluthafar
Meitilsins hafa mér vitanlega ekki
fengið greiddan neinn arð af eign
Hagkvæmni stærri
rekstrareininga í
sjávarútvegi, segir
Jón Þorsteinn Gunn-
arsson, hefur þegar
sannað gildi sitt.
sinni í félaginu mörg síðastliðin ár,
enda hefur afkoma fyrirtækisins
ekki boðið upp á slíkt.
Árið 1993 var Meitillinn hf. rek-
inn með tapi. Árið 1994 skilaði fyr-
irtækið hagnaði af reglulegri starf-
semi sem nam 4,9% af veltu. Árið
1995 var hagnaðurinn aðeins 1,4%
af veltu. Þegar eftir fyrsta ársijórð-
ung 1996 var fyrirtækið rekið með
tapi sem fór vaxandi og í lok ágúst
hafði afkoman versnað um tugi
milljóna miðað við sama tíma 1995.
Ljóst var að við svo búið mátti ekki
una og ræddi stjórnin ýmsar leiðir
sem mættu verða til þess að bæta
afkomu fyrirtækisins. Áframhald-
andi taprekstur hefði einungis graf-
ið undan tilveru fyrirtækisins. Það
hlaut því að bíða stjórnenda að taka
ákvarðanir sem fyrst, sem myndu
breyta þeirri þróun sem orðin var.
það voru hins vegar ekki margir
möguleikar í stöðunni sem myndu
snúa afkomunni til betri vegar og
því fyrirsjáanlegt rekstrartap á ár-
inu 1996. Slíkt hefði ekki þýtt enda-
lok félagsins, en hins vegar veikt
áfram stöðu þess.
Rök með sameiningu
Þótt margt hafi tekist vel í starf-
semi Meitilsins hf. og fyrirtækið
hafi verið í fararbroddi á ákveðnum
sviðum í endurnýjun á vélbúnaði
og vinnslutækni, hefur mönnum
verið ljós sú staðreynd að fyrirtæk-
ið þurfti og gat tekið á móti miklu
meira magni til vinnslu en það hef-
ur haft yfir að ráða, til þess að
skila viðunandi afkomu. Sérhæfing
fyrirtækisins í bolfiskvinnslu hefur
einnig orðið til þess að afkoman
hefur fyrst og fremst sveiflast með
stöðu þeirrar vinnslu á hveijum
tíma.
Meitillinn hf. og Vinnslustöðin
hf. hafa haft með sér samstarf á
ýmsum sviðum síðustu ár þótt
áherslur hafi verið ólíkar í megin-
rekstri félaganna. Það og sú stað-
reynd að meirihluti eigenda er sá
sami í báðum félögunum, hlaut að
ýta undir það að frekari samvinna
og jafnvel sameining yrði skoðuð.
Hagkvæmni stærri rekstrarein-
inga í sjávarútvegsfyrirtækjum hér
á landi hefur þegar sannað gildi
sitt, þar sem aðilar geta m.a. hald-
ið úti fjölbreyttari vinnslu en í minni
félögum og geta því betur staðist
óvæntar sveiflur atvinnugreinarinn-
ar. Vissulega hefur sameining fyrir-
tækja ekki alltaf skilað því sem
búist var við og þess eru dæmi að
fyrirtæki sem hafa sameinast, hafa
síðar verið slitin í sundur aftur.
Slík dæmi eru hins vegar undan-
tekningar.
Lokaorð
Það er eðlilegt að tímabundið
óvissuástand skapist meðal starfs-
manna og íbúa í ekki stærra byggð-
arlagi en Þorlákshöfn er, þegar
fréttir berast af breytingum á
rekstrarformi jafnstórs vinnuveit-
anda og hér er um að ræða. í allri
umræðu um þetta mál innan stjórn-
ar Meitilsins hf. var gengið út frá
því sem grundvallarsjónarmiði, að
nýta áfram til fulls þau framleiðslu-
tæki sem eru til staðar í Þorláks-
höfn og að kvóti Meitilsins hf. yrði
áfram skráður í Þorlákshöfn. Það
er trú mín að umsvif hins nýja fyrir-
tækis í Þorlákshöfn verði ekki
minni, og jafnvel meiri, en þau voru
hjá Meitlinum hf. fyrir sameiningu.
Það og þær jákvæðu áætlanir sem
hið sameinaða félag leggur upp
með, eru mér næg rök fyrir því að
vera fylgjandi þessu máli.
íslenskur sjávarútvegur er hins
vegar háður svo mörgum óvissu-
þáttum, að það er ógjörningur að
spá fyrir um hlutina langt fram í
tímann, og því ekki hægt að segja
á þessari stundu hvort það sem
talið er hagkvæmt í dag, muni verða
það í upphafi nýrrar aldar.
Höfundur er
rekstrarhagfræðingur og sat í
stjórn Meitilsins hf. fyrir hönd
Þróunarsjóðs sjávarútvegsins.
Lifandi samstarf
um heilsuvernd
ÍNGL
HEILSUGÆSLA
er mjög kostnaðar-
söm. Hún er rekin á
þeim grunni að
skammta hana á lágu
verði til neytendanna.
Það getur verið góð
hugsjón en hún gefur
ekki árangur sem
skyldi. Að hafa heilsu-
gæslu að mestu kost-
aða af skattfé leiðir
til þess að stöðugt
vantar fé til rekstrar-
ins. Það leiðir svo aft-
ur til síaukinna for-
sjárreglugerða og til-
skipana og biðlistar
verða náttúrulögmál. Og verst er
að neytendurnir sjálfir verða
áhrifalitlir og meira eða minna
ómeðvitaðir um það að þeir sjálfír
eru sterkasti aðilinn í verndun
heilsu sinnar.
Sérstakar sjúkratryggingar
Tími er kominn til þess að að-
skilja heilsugæslu og sjúkratrygg-
ingar. Neytandinn þarf að fá reikn-
inginn yfir kostnaðinn þótt hann
verði greiddur að ákveðnum hluta
af sjúkratryggingum. Sú endur-
greiðsla fari eftir efnum og ástæð-
um þannig að enginn þurfí að hika
við að leita læknishjálpar vegna
fjárskorts.
Hver er sinnar gæfu smiður
Nauðsynlegt er að fræða fólk
um hvernig það sjálft geti verndað
og bætt heilsu sína. Spilli það heils-
unni vitandi vits er það sjálfskapar-
víti sem leiðir til þess að viðkom-
andi verði að greiða stærri hlut.
Þetta þarf að koma fram í sjúkra-
tryggingaskilmálum svo að það sé
neytendum ljóst. Fjárhagslegur
hagnaður af því að varðveita heilsu
sína verkar sem fyrirbyggjandi
aðgerð og fólk almennt mundi þá
búa við betri heilsu og meiri lífsfyll-
ingu. Jafnframt mundi sparast
mikið fé í heilbrigðisþjónustunni
og hún mundi verða bæði betri og
markvissari. Neytendurnir og fólk-
ið í heilbrigðisstéttunum mundi
sameinast um fyrir-
byggjandi aðgerðir og
öfluga heilsuvernd.
Neytandinn þarf að
hafa sem mest frelsi
til að leita til þeirra í
heilbrigðisstétt sem
hann hefur mesta trú
á að geti veitt hjálp en
það er höfuðatriði eigi
góður árangur að nást.
Náttúrulækningar
Fólk leitar mikið
óhefðbundinna lækn-
inga og greiðir þann
kostnað sjálft. Slikum
lækningum hefur verið
haldið utan við hina almennu heil-
sugæslu. Náttúrulækningar
byggja á Iangri reynslu og þekk-
ingu kynslóðanna. Þær hafa mörg-
Það er höfuðnauðsyn,
segir Páll V. Daníels-
son, að sem mest frelsi
ríki í heilbrigðisþjón-
ustu.
um bjargað og eiga fullan rétt á
sér. Þær eru snar þáttur í al-
mennri heilsugæslu. Þar er neyt-
andinn sjálfur virkur. Það væri til
gagns ef hann gæti rætt þau mál
fordómalaust við lækni sinn. Nátt-
úrulækningar eru að stórum hluta
fólgnar í því að bæta daglega fæðu
með fæðubótarefnum og temja sér
heilbrigðan lífsstíl. Heilsugæsla
verður ekki fullkomin nema þessi
stóri og vaxandi þáttur í baráttu
fólks fyrir góðri heilsu sé virtur.
Nokkur árátta virðist vera í þá átt
að takmarka frelsi fólks í notkun
ýmissa náttúruefna. Það er röng
stefna. Það er höfuðnauðsyn fyrir
fólk að sem mest frelsi ríki í heil-
brigðisþjónustu og að hún sé lif-
andi afl og þjónusta sem fólk vill
kaupa.
Höfundur er viðskiptafræðingur.
Páll V. Daníelsson