Morgunblaðið - 14.01.1997, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 14. JANÚAR 1997 29
__________LISTIR_______
Söngvarinn Schubert
TÓNLIST
Itústaðakirkja
KAMMERTÓNLEIKAR
Tríó Reykjavíkur ásamt gestum lék
tvö verk eftir Franz Schubert.
Sunnudagurinn 12. janúar, 1997.
FYRSTU tónleikar Kammer-
músikklúbbsins á þessu ári voru
helgaðir Franz Peter Schubert en
eftir nítján daga, þann 31. janúar
næstkomandi (ekki 21. eins og
stendur í efnisskrá) eru 200 ár liðin
frá fæðingu hans. Fyrstu kennarar
hans á sviði tónlistar voru faðir
hans og frá 7 ára aldri var hann
hjá orgelleikara að nafni Michael
Holzer (1772-1826), er kenndi
drengnum söng, orgelleik og
kontrapunkt. 1808, á tólfta ári,
fékk Schubert inngöngu í kórskóla
keisarahirðarinnar, sem var undir
stjórn Antonio Salieri og var þar í
söngnámi og söngvinnu í rúm fimm
ár eða til þess er hann fór í mútur.
Á meðan hann var í kórskólanum
samdi hann fantasíu í G-dúr fyrir
píanódúett (1810), sinn fyrsta Lied-
er, Hagars Klage (1811) og um
1813 hafði hann samið nokkur
hljómsveitarverk og sína fyrstu sin-
fóníu. Frá 1814 til 1816 kenndi
hann við skóla föður síns en eyddi
öllum frítíma sínum (og jafnvel
vinnutíma) í að semja. Á fyrsta
árinu sem kennari samdi hann
óperu, Der Teufels Lustschloss, tvo
strengjakvartetta og messu sem var
flutt, undir stjórn Holzer, þann 16.
október 1814. Meðal sönglaga frá
þessum árum má nefna Gretchen
am Spinnrade og Erlkönig, verk
sem bæði geisla af frumleika og
skáldlegri snilld. Það má í raun
kallast merkilegt, að enginn máls-
metandi maður skuli hafa tekið
þennan unga snilling upp á sína
arma því í skólanum voru allir á
einu máli um hæfileika hans. Svo
mjög að hann var látinn stjórna
hljómsveit skólans þegar stjórnand-
inn, Wenzel Ruzicka, þurfti að
bregða sér frá.
Þrátt fyrir ýmist andstreymi
samdi Schubert ótrúlega mörg tón-
verk og telja sagnfræðingar að fá
tónskáld hafi átt eins létt með að
semja. Schubert sjálfur var á stund-
um undrandi og hélt því fram að
tónlistin kæmi að ofan og hann
sjálfur væri aðeins verkfæri. Hvað
sem þessu líður var Schubert óum-
deilanlegur snillingur.
Tónleikar Kammermúsikklúbbs-
ins voru um margt ágætir. Guðný
Guðmundsdóttir, Peter Maté og
Gunnar Kvaran hófu tónleikana með
Tríói í B-dúr, op. 99. Þetta tríó er
bæði langt og fallegt, sérstaklega
fyrsti þátturinn, er var vel fluttur.
Áðalstefíð er eins og horn signal sem
er unnið með á margvíslegan máta
en aukastefíð er ekta Schubert-
sönglína. Hvað snertir form verksins
er athyglisvert að úrvinnslukaflan-
um lýkur með „falskri" ítrekun sem
stendur í 28 takta áður en hin raun-
verulega ítrekun hefst í B-dúr.
Flutningurinn í heild var sérlega
góður og mjög fallega leikið með
styrkleikabreytingar. Guðný og
Gunnar léku vel með sérlega þýðum
tóni, fallegar tónlínur meistarans og
píanóleikarinn Maté lék og einnig
mjög vel, þótt brotnu hljómarnir
væru á köflum of mjúklega mótaðir.
Það vill svo til að brotnir hljómar
mynda oft hinn hrynræna drifkraft
verksins.
Þessa gætti einnig í seinna verk-
inu, hinum dapurlega sellókvintett,
síðasta kammerverki meistarans,
t.d. á móti syngjandi aukastefínu í
fyrsta þætti þar sem önnur fiðla
og lágfiðla fyrst og síðan fyrsta
selló eiga að mynda sérkennilegan
hrynmótor á móti hinu fallega
aukastefi. A-kaflinn í hæga þættin-
um var sérlega vel fluttur en hann
er þrunginn sársauka, sem verður
stingandi við „pizzicato“ hljóman
sellósins og stutt andvörpin í fyrstu
fiðlu. B-kaflinn var aftur á móti of
grófur. Forte fortissimo er ekki
mesti styrkur og í raun hefði verið
nóg að leika forte á móti sérlega
veikum og fallega mótuðum leik,
sem einkenndi A-kaflann. Veiki
tengikaflinn, sem er eins konar brú
fyrir A-kaflann, var sérlega vel
fluttur. Þar leikur annað selló.hrað-
ar og hækkandi tónlínur á móti
fyrstu fiðlu og tregafullum tón-
mynstrum millihljóðfæranna og
hefur þessi kafli verið sagður túlka
síðustu andvörpin. Skersóið var á
köflum nokkuð gróft í flutningi en
þrátt fyrir hraðann hefði mátt
leggja frekar áherslu á tregann en
kraftmikinn flutning, þó að mikið
sé um þungar áherslur. Þær hefðu
frekar átt að vera myrkar en yfir-
máta sterkar og þrumandi. Tríóið,
sem er þrungið dökkri og þungri
sorg, var hins vegar mjög vel flutt.
Lokakaflinn ber yfirskriftina
Allegretto og var í heild of hraður
og í sterku köflunum var mjög of-
gert varðandi styrk. Þessum kafla
hefur verið lýst sem dansi þess sem
vill deyja sáttur, þrátt fyrir þjáning-
ar og eftirsjá, enda er þetta verk
raunverulegur svanasöngur snill-
ings sem ofgnótt fegurðarinnar
brenndi upp og dauðinn einn gat
boðið til hvílu í kyrrum og hljóðum
heimi hinnar eilífu hvíldar.
í heild voru tónleikarnir góðir en
þeir sem komu fram auk Tríós
Reykjavíkur voru Sigrún Eðvalds-
dóttir, Sigurbjörn Bernharðsson og
Bryndís Halla Gylfadóttir en þau
ásamt Guðnýju, Gunnari og Maté,
áttu margar mjög fallega strófur,
sérstaklega þar sem söngvarinn
Schubert lagði þeim til sínar fallegu
sönglínur.
Jón Ásgeirsson
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
ARNDÍS Halla Ásgeirsdóttir og Jónas Ingimundarson.
Efnilegur sópran
TONLIST
Digrancskirkja
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Arndís Halla Ásgeirsdóttir sópran,
Jónas Ingimundarson píanó. Sunnu-
dagur 12. janúar kl. 20.30.1997.
HVER skýringin er á þeirri miklu
grósku sem tónlistarlíf okkar er í
verður víst ekki svarað með einni
setningu en veigamikil ástæða er
vafalaust tilurð tónlistarskólanna og
umgjörð sú sem þeir hafa þróast í
og vonandi fara yfirvöld ekki að
krukka fálmandi í þessa uppbygg-
ingu, einmitt vegna þess að vel hefur
gengið. Söngvarar eru áberandi í
þessum nemendahópum tónlistar-
skólanna og slá orðið víða um sig í
óperuhúsum Evrópu. Eðlilegur for-
leikur þess er ungir söngvarar, sem
annað hvort hafa lokið venjulegu
skólanámi og eru að byija sína
vandasömu og oft viðsjárverðu
göngu upp á óperusviðið, en þar virð-
ast vera einu starfsmöguleikar
söngvaranna ef litið er til fjárhags-
legrar afkomu. Þessi ganga kostar
oft svita og tár og hér eru, sem og
víðar, margir kallaðir en fáir útvald-
ir og ræður þar margt.
Ekki veit ég hvort æskilegt væri
að vita fyrirfram hveijir ættu erindi
og hverjir ekki, slík vitneskja bryti
líklega lögmálið.
Arndís Halla Ásgeirsdóttir hefur,
að mér skilst, lokið hefðbundnu skóla-
námi og er byrjuð að kynna sig á
markaðnum. Án þess að velta hlutun-
um mjög fyrir sér held ég að óhætt
sé að segja að hún eigi erindi. Rödd-
in er skóluð vel, Amdís virðist vel
músíkölsk, hefur heppilegt útlit fyrir
sviðið og virðist eiga létt með að leika,
en ég spái að þessum hæfíleikum
þurfi hún sérlega á að halda í framtíð-
inni, þegar henni verður skipað í hlut-
verk. Röddin er ekki stór, en falleg
og er orðin að góðu hljóðfæri sem
Arndís nær að leika vel á. Hvemig
röddin þróast getur enginn vitað, en
á þessu skeiði er hún einskonar supe-
retta með léttan kóloratúr. Miðað við
þá niðurstöðu eru óperettuhlutverkin
á næsta leiti. Þessi raddeinkenni und-
irstrikaði Amdís með valinu á óperu-
aríum á söngskránni, aríu Despinu
um karlmennina úr Cosi fan tutte,
en þar sýndi hún góða tilfinningu
fyrir Mozart, og Kommt ein schlanker
Bursch, úr Freischutz eftir Weber.
Best tókst henni þó kannske í loka-
aríu tónleikanna úr Don Pasquale
eftir Donnizetti og hlaut að launum
mikið klapp. Hún hóf tónleikana á
Alleluja eftir Mozart og var það nokk-
uð djarft af stað farið, enda gætti
nokkurrar taugaspennu þar, bar og
dálítið á óhreinindum, sem maður
heyrði reyndar ávæning af öðru hvoru
og á að vera auðvelt fyrir Arndísi að
lagfæra. Sumt var það í flutningnum
sem betur hefði mátt fara, en fyrst
og fremst skal Arndísi óskað til ham-
ingju með óvenju gott „debut“ og
gangi henni vel að sigra óperu-„int-
endentana“.
Jónas var stundum í dálítið erfíðu
hlutverki við píanóið, en studdi vel
við bakið á Arndísi og víst á hann
til að „syngja fallega með“.
Ragnar Björnsson
Hefnd hinna fráskildu
KYIKMYNPIR
liíóborgin
KVENNAKLÚBBURINN
„THE FIRST WIVES
CLUB“ ★ ★ '/2
Leikstjóri: Hugh Wilson. Handrit:
Robert Harling. Framleiðandi: Scott
Rudin. Aðalhlutverk: Goldie Hawn,
Bette Midler, Diane Keaton, Philip
Bosco, Stockard Channing, Sara
Jessica Parker, Maggie Smith. Para-
mount, 1996.
BYLGJA svokallaðra kvenna-
mynda í Hollywood hefur getið af
sér mörg og ólík kvikmyndaverk
á undanförnum misserum en varla
neitt sem lýsir jafnmikilli rætni
og hefnigirni og Kvennaklúbbur-
inn með þremur af fremstu gam-
anleikkonum Bandaríkjanna í að-
alhlutverkum. Hún er um þijár
miðaldra konur sem allar eru frá-
skildar vegna þess að karlarnir
urðu leiðir á þeim og náðu sér í
nýjar, kornungar og glæsilegar
konur, en þær gömlu svara fyrir
sig og búa sig undir að leggja líf
mannanna í rúst. Útúr því verður
til fislétt og alvörulaus gaman-
mynd, fyndin á köflum en fyrst
og fremst skemmtilega leikin af
þríeykinu.
Myndin reiðir sig mikið á leik-
konurnar sem vonlegt er og þær
bregðast ekki. Goldie Hawn leikur
mestmegnis sjálfa sig sýnist
manni. Hún er Hollywoodleikkona
sem komin er á þennan skelfilega
aldur þegar henni eru boðin móð-
urhlutverkin í bíómyndunum en
reynir að gera sig unglegri með
eilífum andlitsstrekkingum og
varafyllingum. Bette Midler er
ákaflega súr og vonsvikin fyrrum
eiginkona sem sér á eftir glæsileg-
um húsakynnum og ríkidæmi í
hendurnar á heimskri blondínu.
Diane Keaton er einstaklega
taugaveikluð og uppburðarlítil og
lifir í voninni um að hjónabandinu
megi bjarga en til einskis. Allar
áttu þær framtíðina fyrir sér þeg-
ar þær voru saman í háskóla. Nú
er ævi þeirra ein stór vonbrigði.
En þær komast að því að svoleiðis
þarf það ekki að vera og stund
hefndarinnar rennur upp.
Handritið býður uppá margar
góðar setningar um samskipti
kynjanna sem hitta í mark en
hafi átt að fylgja myndinni alvar-
legur undirtónn um stöðu fráskil-
inna kvenna sem jafnvel hafa fórn-
að sér fyrir frama eiginmannsins
drukknar hann í einhveijum af
þremur tónlistarmyndböndum sem
eru innbyggð í myndina. Kvenna-
klúbburinn er fyrst og fremst af-
þreying sem rekur í vörðurnar
þegar hún ætlar að taka hlutina
alvarlega. Hún er dæmigerð glam-
úrframleiðsla frá Hollywood þar
stm öllum réttu gestunum er boð-
ið í partýið í von um að þeir
skemmti sjálfum sér og öðrum.
Og það gera þeir. Fyrir utan gam-
anleikkonurnar þijár er Rob Rein-
er þarna í enn einu örhlutverkinu,
Stockard Channing bregður fyrir,
Ivana Trump á heilræði til handa
fráskildum, Philip Bosco er aldrað-
ur mafíósi og Maggie Smith er
sérdeilis góð samkvæmisdrottning
svo nokkrir séu nefndir.
Kvennaklúbburinn er prýðisgóð
skemmtun sem lítur á samskipti
kynjanna frá athyglisverðum og
skoplegum sjónarhóli og henni er
fyrst og fremst haldið uppi af
þremur þaulvönum og þrælgóðum
gamanleikkonum.
Arnaldur Indriðason
Málþing um framtíðarsýn
á vegum umhverfisráðuneytis og Skipulags ríkisins
í Norræna húsinu laugardaginn 18. janúar 1997 kl. 14-17.
Dagskrá:
1. Kynning á verðlaunatillögum í hugmyndasamkeppninni
„ísland áríð 2018“. Tillöguhöfundar kynna hugmyndir sínar.
2. Pallborðsumræöur
Framtíðarsýn stjórnmálaflokkanna
Stjórnandi: Ævar Kjartansson.
Þátttakendur: Fulltrúar stjórnmálaflokkanna.