Morgunblaðið - 05.07.1997, Síða 34

34 LAUGARDAGUR 5. JÚLÍ 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
JÓHANN GEORG
MÖLLER
+Jóhann Georg
Möller fæddist
á Siglufirði 27. maí
1918 og bjó þar alla
tíð. Hann lést í
Reykjavík 25. júní
síðastliðinn. For-
eldar hans voru
Christian Ludvig
Möller, lögreglu-
þjónn á Siglufirði,
f. 5. apríl 1887 á
Blönduósi, d. 11.
ágúst 1946 á Siglu-
firði, og kona hans
Jóna Sigurbjörg
Rögnvaldsdóttir,
húsmóðir, f. 18. mars 1885 á
Þrastarstöðum á Höfðaströnd,
d. 6. feb. 1972 á Siglufirði.
Systkini Jóhanns voru þessi:
Alfreð, f. 1909, látinn; William
Thomas, f. 1914, látinn; Rögn-
valdur Sverrir, f. 1915; Unnur
Helga og Alvilda María Frið-
rikka, f. 1919; Kristinn Tómas-
son, f. 1921; Jón Gunnar, f.
1922, látinn.
Jóhann var kvæntur Helenu
Sigtryggsdóttur frá Hrísey, f.
21. sept 1923 í Ytri-Haga á Ár-
skógsströnd og lifir hún mann
sinn. Þau eignuðust sex börn:
1) Helga Krístín, f. 30. okt. 1942,
kennari við Digranesskóla í
Kópavogi og bæjarfulltrúi í
Garðabæ, d. 15. mars 1992.
Maður hennar var Karl Harry
Sigurðsson, bankamaður, og
dætur þeirra eru Helena Þuríð-
ur, lögfræðingur, og Hanna
Lillý. 2) Ingibjörg María, f. 12.
júlí 1944, kennari og aðstoðar-
^ skólastjóri í Hlíðaskóla í Reykja-
vík. Fyrri maður hennar var
Sigurður Harðarson arkitekt en
þau skildu. Börn þeirra eru
Hörður, dýralæknir, Jóhann og
Fríða. Jóhann á Jónu Diljá með
unnustu sinni, Sigurbjörgu Jónu
Ludvigsdóttur. Ingibjörg er gift
Barða Þórhallssyni, lögfræð-
ingi, deildarstjóra hjá Trygg-
ingastofnun rikisins. 3) Alda
Bryndís, f. 27. maí 1948, mat-
vælafræðingur og þróunarstjóri
hjá Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna. Hún var áður gift Stefáni
Vilhjálmssyni, matvælafræð-
ingi. Maður hennar er Derek
Karl Mundell, landbúnaðar-
fræðingur og framleiðslustjóri
hjá Fóðurblöndunni í Reykjavík.
Börn þeirra eru Eva Hlín og
Kristján. 4) Jóna Sigurlína, f.
22. nóv. 1949, kennari og að-
stoðarskólastjóri við Kópavogs-
skóla. Maður hennar er Sveinn
Arason, viðskiptafræðingur og
skrifstofustjóri hjá Ríkisendur-
skoðun. Dætur þeirra eru Hel-
ena, læknir, og Kristbjörg. 5)
Kristján Lúðvík, f. 26. júní 1953,
íþróttakennari, framkvæmda-
stjóri og forseti bæjarstjórnar
Siglufjarðar. Kona hans er
Oddný H. Jóhannsdóttir, versl-
unarmaður. Synir þeirra eru
Jóhann Georg, Almar Þór og
Elvar Ingi. 6) Alma Dagbjört,
f. 24. júní 1961, svæfinga- og
gjörgæslulæknir í Svíþjóð. Mað-
ur hennar er Torfi Fjalar Jónas-
son, læknir og í sérfræðinámi í
hjartalyflækningum I Svíþjóð.
Börn þeirra ung eru Helga
Kristín og Jónas Már.
Jóhann varð
gagnfræðingur frá
MA 1937. Hann
vann lengst af sem
verkamaður og
verkstjóri hjá Síld-
arverksmiðjum rík-
isins á Siglufirði.
Hann sat í stjórn SR
1959-71 og var
varaformaður
stjórnarinnar um
hríð. Ilann var einn-
ig í stjórn Lagmet-
isiðjunnar Siglósíld-
ar, sem var í eigu
SR, í nokkur ár.
Jóhann tók mikinn þátt í
stjórnmálastarfi, verkalýðsmál-
um og félagsmálum frá unga
aldri og fram á efri ár og að
sumum verkefnum vann hann
til æviloka. Hann var bæjarfull-
trúi á Siglufirði fyrir Alþýðu-
flokkinn samfellt í aldarfjórð-
ung, eða á tímabilinu 1958-
1982. Hann sat í bæjarráði
1962-74 og 1978-82 og var for-
seti bæjarstjórnar Siglufjarðar
1978-82. Hann sat í fjölmörgum
nefndum á vegum bæjarins,
þ.á m. hafnarnefnd, rafveitu-
nefnd, sjúkrasamlagsnefnd og
æskulýðsráði. Þá átti hann sæti
í stjórn Lífeyrissjóðs starfs-
manna Siglufjarðarkaupstaðar
um átta ára skeið. Að sveitar-
stjórnarmálum vann hann einn-
ig á vettvangi Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga, var þar
í stjórn 1978-1982 og var full-
trúi á fjórðungsþingum Norð-
lendinga í mörg ár.
Baráttumál verkamanna
voru Jóhanni hugleikin til
dauðadags. Hann var í stjórn
Verkamannafélagsins Þróttar
1957-63, ritari Verkalýðsfé-
Iagsins Vöku frá 1976 til 1994
og í trúnaðarmannaráði þess
til æviloka. Hann sat mörg þing
ASI, Verkamannasambandsins
og Alþýðusambands Norður-
lands. Þá var hann og formaður
Byggingarf élags verkamanna á
Siglufirði 1958-1974. Jóhann
G. Möller var gerður að heið-
ursfélaga Verkalýðsfélagsins
Vöku hinn 1. maí 1993.
Jóhann G. Möller átti lengi
sæti í flokksstjórn Alþýðu-
flokksins og sat fjölmörg
flokksþing hans. Hann var um-
boðsmaður Alþýðublaðsins á
Siglufirði í fimm áratugi.
Jóhann var mikill áhugamað-
ur um íþróttir. Hann var meðal
stofnenda Knattspyrnufélags
Siglufjarðar, formaður þess um
árabil og var auk þess í stjórn
Skíðafélags Siglufjarðar. Hann
var gerður að heiðursfélaga
KS árið 1992 og að heiðursfé-
laga Bridgefélags Siglufjarðar
árið 1991. Hann var formaður
áfengisvarnanefndar Siglu-
fjarðar og starfandi í bindindis-
hreyfingunni lengi.
Jóhann G. Möller var sæmd-
ur riddarakrossi hinnar ís-
lensku fálkaorðu fyrir störf sin
að félags-, verkalýðs- og sveit-
arstjórnamálum hinn 17. júní
1983.
Jóhann verður jarðsunginn
frá Siglufjarðarkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
Þeir voru jafnaldrar, frændi minn
Jóhann G. Möller og Siglufjarðar-
kaupstaður. Bærinn fagnar 80 ára
afmæli í maí á næsta ári, en Jóhann
hefur nú kvatt okkur 79 ára að aldri.
Það er nauðsynlegt að minnast hug-
sjónamannsins Jóhanns og Siglu-
fjarðar í sömu setningunni því allt
hans líf var helgað uppbyggingu
síldarbæjarins, bættum kjörum og
blómlegra félagslífi bæjarbúa. Hann
var sannarlega litrík persóna sem
setti svip sinn á bæinn og óhætt að
fullyrða að Siglufjörður verður fá-
~ 1 tækari þegar Jóhanns nýtur ekki
lengur við.
Jóhann var ef til vill meira áber-
andi á götum bæjarins en margur
annar sökum þess að hann ýmist
ferðaðist um á tveimur jafnfljótum
eða á reiðhjóli. Hann fór gjarnan
hratt yfir og göngulagið var þannig
að maður vissi úr langri fjarlægð
hver þar var á ferð. Ollum var heils-
að og oftast fór hann ekki langt án
þess að spjall væri tekið á einhveiju
götuhorninu. Jóhann var einn af
þeim sem kom sér ávallt strax að
efninu þannig að sjaldnast stóð
stoppið lengi. Hraðinn var það mik-
ill að það var stundum eins og Jó-
hann þyrfti að leysa öll mál bæjarins
og þjóðarinnar á einum degi. Það
er reyndar nokkuð til í þessu, um
það bera öll hans verkefni, trúnaðar-
störf og félagsstörf glöggt vitni.
Jóhann var hugsjónamaður og gekk
snemma til liðs við Alþýðuflokkinn
og verkalýðshreyfinguna. Mínar
fyrstu minningar tengjast einmitt
stjórnmálamanninum Jóhanni Möll-
er. Eg var ekki hár í loftinu þegar
Jóhann boðaði okkur systkinin niður
í Borgarkaffi til þess að bijóta sam-
an og bera út Neista — málgagn
Alþýðuflokksins á Siglufirði. Þetta
þótti okkur sjálfsagt og vorum í raun
stolt af því að fá einhveija „vinnu“.
Störfin urði fleiri og ábyrgðarmeiri
í kjölfarið; sala á 1. maí merkjum
og útburður á Alþýðublaðinu með
tilheyrandi innheimtuaðgerðum. Þó
ég muni það ekki nú geri ég ráð
fyrir að baráttumál jafnaðarmanna
og verkalýðshreyfingarinnar hafi
borið á góma strax á þessum árum.
Ég get í það minnsta þakkað þeim
feðgum, Jóhanni og Kristjáni Möll-
er, fyrir að eiga stærstan þátt í að
vekja áhuga minn á stjórnmálum og
boðskap Alþýðuflokksins.
Ég minnist þess til dæmis hversu
fagnandi hann tók mér þegar ég
leitaði til hans eftir heimildum þegar
ég vann að lokaritgerð um átökin í
Alþýðuflokknum og verkalýðshreyf-
ingunni á kreppuárunum. I ljós kom
að hann lúrði á sínu eigin pólitíska
bókasafni sem innihélt m.a. fundar-
gerðarbækur flokksfélaga og verka-
lýðsfélaga jafnaðarmanna á Siglu-
firði frá upphafi. Þótt Jóhann hafi
vart verið nema unglingur þegar
átökin stóðu sem hæst var greinilegt
að þessir atburðir stóðu ljóslifandi í
minningu hans. Lýsingarnar og dra-
matíkin voru með þeim hætti að
maður sá fyrir sér sjóðheita átaka-
fundi og allt að því blóðug slagsmál
krata og kommúnista.
Jóhann var persónugervingur Al-
þýðuflokksins á Siglufirði. í áratugi
gengdi hann öllum helstu embættum
og trúnaðarstöfum fyrir flokkinn og
verkalýðsfélögin, auk þess að sinna
öllum stórum og smáum verkum sem
þurfti að vinna til þess að halda úti
öflugu flokksstarfi og heyja kosn-
ingabaráttu. Þessu fékk ég að kynn-
ast mjög náið þau ár sem ég var
framkvæmdastjóri Alþýðuflokksins
og ritstjóri Alþýðublaðsins. Það leið
varla sú vika, þessi fjögur ár, án
þess að Jóhann hringdi á flokksskrif-
stofuna í Reykjavík. Oftast lá honum
mikið á hjarta, enda flokkurinn í
erfiðúm málum og bullandi innan-
flokksátökum á þessum árum. Hann
hikaði ekki við að segja meiningu
sína og gagnrýna það sem honum
þótti miður fara, en hann hafði einn-
ig ráðleggingar og lausnir á reiðum
höndum. Á opnum fundum var gam-
an að sjá skörunginn Jóhann flytja
ræður af mikilli innlifun og sannfær-
ingarkrafti. Mér er í fersku minni
fundur á Siglufriði fyrir nokkrum
árum þar sem Jóhann gagnrýndi Jón
Baldvin fyrir að fylgja ekki jafnaðar-
stefnunni í verki. Jón tók þessu vel,
eins og hans var von og vísa, og
kvað upp þann úrskurð að Jóhann
væri samviska flokksins og það
væri hollt fyrir forystumenn hans
að koma öðru hvoru norður til þess
að gleyma ekki hornsteinum jafn-
aðarstefnunar.
Það er ekki ofsagt að Jóhann
hafi verið einn af dyggustu stuðn-
ingsmönnum og velgjörðarmönnum
Alþýðublaðsins og eins og nýleg
dæmi sanna hefur Alþýðublaðinu oft
og tíðum ekki veit af bandamönnum.
Hann var umboðsmaður og fréttarit-
ari blaðsins í áratugi og allt fram á
áttræðisaldur hjólaði hann með blað-
ið til allra áskrifeda á Siglufirði, sem
þá voru fleiri en margan grunar.
Hann vildi gjarnan halda þessum
starfa áfram meðan heilsan leyfði
og var þess vegna vonsvikinn þegar
blaðstjórnin ákvað að leggja niður
umboðsmannakerfi sitt árið 1992.
Þrátt fyrir að heilsan hafi verið far-
in að bila undir það síðasta var það
ætíð fastur liður hjá Jóhanni að
sækja sér eintak í Alþýðuhúsið þeg-
ar hann var staddur í Reykjavík.
Án Alþýðublaðsins gat hann ekki
verið.
Á æskuárum mínum á Siglufirði
vorum við nágrannar og það var
ætíð gott að vippa sér yfir girðing-
una til þeirra Jóhanns og Lenu enda
eiga þau góða og samheldna fjöl-
skyldu og oft var glatt á hjalla á
Laugaveginum þegar dæturnar og
barnabörnin komu í heimsókn að
sunnan.
Ég þakka fyrir að hafa fengið að
kynnast hugsjónarmanninum Jó-
hanni Möller og ég mun sakna góðs
frænda og vinar. Við Jenný sendum
Helenu, börnum, barnabörnum og
eftirlifandi systkinum innilegar sam-
úðarkveðjur.
Sigurður Tómas Björgvinsson.
í þessum fáu línum langar mig
að riija upp og þakka þér, afi minn,
fyrir þau 18 ár sem við höfum verið
saman. Það er mér mjög ofarlega í
huga þegar við „nafnarnir" fórum á
hjólum að bera út Alþýðublaðið sem
þér þótti svo vænt um. Þú lést mig
svo smátt og smátt taka við af þér
að bera út og það sem því tilheyrir.
Ekki voru nú margir áskrifendur að
Alþýðublaðinu á þessum tíma en þú
lagðir alltaf allan þinn metnað í að
koma blaðinu vel og tímanlega til
skila. Það sýnir vel hversu þú unnir
flokknum og blaðinu mikið.
Þú hugsaðir alltaf um alla, jafnt
stóra sem smáa. Það hefðu t.d. ekki
allir lagt það á sig að hjóla niður í
síldarverksmiðju með fisk, þegar vil-
liköttur hafði eignast kettlinga þar.
Þetta lýsir þér einna best. Þú lést
málefni flestra þig varða og þau
voru ófá félagasamtökin sem þú
styrktir. Þú varst dyggur stuðnings-
aðili í öllu sem tengist vímuvörnum
og mikill bindindismaður sjálfur.
Þegar maður var að skoða hveijir
voru helstu styrktaraðilar t.d. hjá
vímuvörnum, voru talin upp mörg
stórfyrirtæki og svo Jóhann G. Möll-
er.
Elsku afi. Ég mun sakna þess
sárt að þú hringir ekki núna á hveij-
um degi og fáir upplýsingar hvernig
gangi hjá okkur bræðrunum í íþrótt-
unum. Þú hefur verið mesti og besti
stuðningsaðili okkar í íþróttunum í
gegnum árin. Þú misstir ekki af leik
hjá okkur þegar þú varst í bænum,
allt til æviloka. Síðustu leikir núna
munu alltaf verða mér minnisstæðir
því þá kappkostaði ég að reyna að
skora, sérstaklega fyrir þig. Þennan
tíma sem þú hefur átt við veikindi
að stríða og hefur verið rúmfastur
á Sjúkrahúsi Reykjavíkur, var gott
að fá fregnir af því að þú fylgdist
með okkur í knattspyrnunni og var
það mikil hvatning. Það verður
skrýtið að spila heimaleiki og sjá þig
ekki meðal áhorfenda, en vafalaust
heldur þú samt áfram að fylgjast
með okkur öllum þar sem þú ert
núna.
Þakka þér fyrir allt sem þú hefur
gert fyrir mig á þessum árum.
Jóhann Georg Möller, yngri.
Kveðja frá bæjarstjórn
Siglufjarðar
Jóhann Georg Möller er látinn.
Með honum er horfinn einn þeirra
sem sett hafa svip sinn á Siglufjörð
mestan hluta þessarar aldar.
Ungur að aldri haslaði Jóhann sér
völl innan Alþýðuflokksins. Á þeim
árum sem hann var í Menntaskólan-
um á Akureyri gerðist hann ákafur
talsmaður jafnaðarstefnunnar. Hann
barðist fyrir bættum kjörum verka-
fólks og þeirra sem minna máttu sín
í þjóðfélaginu. Félagar hans fólu
honum hin ýmsu störf sem inna
þurfti af hendi. Þau verkefni sem
hann tók að sér vann hann ávallt
með það í huga að verkafólkið, skjól-
stæðingar hans, nyti þeirra. Hugur
hans var jafnan hjá þeim sem minna
máttu sín.
Jóhann sat í bæjarstjórn Siglu-
fjarðar um aldarfjórðungsskeið.
Hann gegndi þar æðstu embættum,
var forseti bæjarstjórnar um hríð og
sat í bæjarráði í fjögur kjörtímabil.
Þegar Jóhann sat í bæjarstjórn var
staða bæjarfélagsins oft erfið. Það
var ekki eftirsóknarvert að standa
undir öllum þeim væntingum sem
gerðar eru til bæjarfulltrúa við slíkar
aðstæður. Allt þetta stóð Jóhann af
sér og kom ósár frá því, en oft var
baráttan erfið. Hann naut þeirrar
ánægju að koma mörgum góðum
málum í höfn og uppskar þannig oft
árangur erfiðisins. Hann nálgaðist
verkefnin með opnum huga og leysti
þau þannig að þau kæmu að sem
mestu gagni fyrir bæjarfélagið og
þá ekki síst siglfirskt verkafólk.
Bæjarstjórn Siglufjarðar þakkar
Jóhanni Georg Möller fyrir áratuga
vel unnin störf í þágu bæjarins og
sendir eiginkonu hans, börnum og
öðrum ættingjum samúðarkveðjur.
Siglufjörður í sumardýrð.
Mannlífið allt var ein iðandi kös
eins og spriklandi síldartorfa, sem
veiðimaðurinn óttast að gangi sér
úr greipum í seinasta sporðakastinu.
Brækjan í vitum manns minnti
stöðugt á tilgang tilverunnar í
„Klondæk" síldarævintýrisins: Að
mala gullið sem sótt var í greipar
Ægis konungs. Síidarhreistrið var
límt á hvern bryggjusporð sem
breyttist í glerhált dansgólf, þar sem
mörgum sakleysingjanum varð síðar
hált á svellinu.
Og allar þessar konur út um allar
þorpagrundir. Kvenblómi íslands
saman kominn á einum stað. Þær
voru háværar eins og heimaríkur
vargfugl í bjargi; hláturmildar í miðj-
um hamaganginum og með annar-
legt blik í auga af eftirvæntingu
þessarar náttlausu voraldar verald-
ar.
Og karlarnir? Þeir voru veður-
barðir og með saltið í skegginu, láta-
læti í hveiju spori, spígsporandi eins
og hanar á haug, sælir í þeirri sjálfs-
blekkingu að allt væri þetta þeim
til dýrðar.
Þvílíkt mannlíf! Þvílíkt karníval
kynslóðanna! Þvílík tímasprengja
óhaminna tilfinninga í miðri grútar-
bræðslu okkar hversdagslega
brauðstrits. Þeir sem aldrei upplifðu
Siglufjörð síldaráranna vita ekki
hvað það er að hafa lifað; svo að
við hljótum að samhryggjast þeim.
Það var þarna, í síldarbræðslunni
miðri, sem fundum okkar Jóhanns
G. Möller bar saman fyrst, fyrir
u.þ.b. 40 árum. Hann var verkstjór-
inn sem pískaði okkur strákana
áfram á vöktum, en létti okkur leið-
indin með linnulausum pólitískum
málfundi. Hann var gijótharður vin-
strikrati og verkalýðssinni með lífs-
reynslu kreppuáranna í blóðinu.
Ég var sautján ára og gallharður
bolsi og afneitaði honum og Hannib-
al í annarri hverri setningu. Eitthvað
varð maður að gera til að reka af
sér slyðruorð ráðherrasonarins á
þessu síldarplani stéttabaráttunnar.
Við rifumst nefnilega undir vinstri-
stjórn, sem hvorki kunni á gengi né
þann gjaldeyri sem við lögðum nótt
við nýtan dag til að afla; og tórði í
einum andaslitrunum í önnur á fors-
íðum blaðanna á þessu heita sumri
og beið þeirra örlaga að verða tekin
af á Alþýðusambandsþingi nokkrum
misserum síðar.
Að vísu tókst Jóhanni ekki betur
til við að píska okkur strákana út
en svo að eftir tólf tíma vaktir í
bræðslunni stóðum við frívaktir í
löndun til þess að komast nær pils-
faldaveldinu á bryggjusporðunum.
„Andvaka var allt mitt líf“, söng
Sverrir konungur Birkibeina, fyrir
fréttir. Og svo hvarf þessi hverfula
draumadís, síldin, skyndilega og
sporðlaust. Fremur en að játa mig
sigraðan smyglaði ég mér í skiprúm
um borð í Elliða og þóttist þar með
eiginlega vera orðinn innfæddur
Siglfirðingur og maður með mönn-
um.
Síðan er mikið vatn til sjávar
runnið. Við Jóhann tókum ekki aftur
upp þráðinn fyrr en rúmlega tuttugu
árum seinna. Þá var ég seztur í rit-
stjórastól á Alþýðublaðinu. Og Jó-
hann var þá, sem fyrr, öflugasti
boðberi fagnaðarerindisins á Siglu-
firði og sérlegur umboðsmaður Al-
þýðublaðsins. Það var eins og við
hefðum slitið talinu deginum áður.
Jóhann var nefnilega samur við
sig. Hann lét sér ekki nægja að tala
um hlutina; hann gerði það sem
aðrir töluðu um. Hann fór sjálfur á
hjólinu sínu út um allan bæ til að
safna áskrifendum að blaðinu og
aftur til að rukka inn áskriftargjald-
ið. Á þessum árum var hann forseti
bæjarstjórnar í meirihlutasamstarfi
undir forustu krata - og á kafi í