Morgunblaðið - 03.10.1998, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 1998
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Sigur Gerhards Schröders og jafnaðarmanna í kosningunum í Þýskalandi
Ný stjórn -
nýjar áherslur
Ekki er að vænta róttækra breytinga á
utanríkisstefnu Þýskalands undir stjórn
jafnaðarmanna. Kjartan Emil Sigurðsson
segir að áherslubreytinga muni þó gæta
eftir því sem þungamiðja ríkisins færist
til austurs.
Reuters
JOSCHKA Fischer, leiðtogi græningja og hugsanlegur utanríkis-
ráðherra í ríkisstjórn Gerhards Schröders, kemur til viðræðna við
jafnaðarmenn.
STEFNA hins tilvonandi kanslara
Þýskalands, Gerhards Schröders,
og Jafnaðarmannaflokks hans
(SPD) verður í anda utanríkisstefnu
fráfarandi stjómar og ber vart þar í
millum. Nokkru fyrir kosningarnar
var utanríkisstefna SPD slípuð og
færð til nútímalegra horfs.
Schröder tók upp ábyrgari mál-
flutning og lét af efasemdum sínum
um Efnahags- og myntbandalag
Evrópu (EMU). Einn af höfundum
þessarar breytingar er Helmut
Schmidt, sem var brautryðjandi
EMU á sinni tíð. Það er við hæfi því
að Schröder tók á sínum tíma
Schmidt fram yfir Brandt innan
SPD.
Tveir aðrir arkitektar að nútíma-
væðingu á utanríkisstefnu SPD,
þeir Rudolf Scharping og Gúnter
Verheugen, eru kandidatar flokks-
ins í embætti varnarmálaráðherra.
Hins vegar munu Græningjar, sem
annar af tveimur stjórnarflokkum,
líklega hafa sterkt tilkall til emb-
ættis utanríkisráðherra. Það félli þá
líklega í skaut Joschka Fischer sem
nýlega hefur gefið út bók um stefnu
flokksins. Hún þykir bera merki um
raunsæi og nútímaleg viðhorf í ut-
anríkismálum. Ef til vill lýsir það
vel utanríkisstefnu Græningja og
ágreiningi í þeirra röðum að önnur
nýleg bók eftir fulltrúa þeiira í ut-
anríkismálanefnd þýska Sambands-
þingsins ber heitið: „Græningjar og
utanríkismál - erfið samþætting."
Rætur Græningja eru meðal annars
í friðarhreyfingu níunda áratugar-
ins. Meðal þeirra er sterk andstaða
við málamiðlanir um utanríkismál
og er höfundur umræddrar bókar í
hópi gagnrýnenda Fischers og að-
lögunar hans að hinni viðteknu ut-
anríkisstefnu Þýskalands.
Þýskaland í Evrópu miðri
Hinn frægi þýski kanslari Otto
von Bismarck mun einu sinni hafa
komist svo að orði að Bæheimur sé
lykillinn að Evrópu. Með öðrum
orðum: sá sem ráði þeim landshluta
hafi lyklavöld í Evrópu. Bismarck
ríkti í miðri Evrópu í um það bil
tuttugu ár sem kanslari í anda
raunsæis og pólitískrar slægðar.
Hann samdi við hina ýmsu ná-
granna Þýskalands eftir því sem
hentaði honum í hvert og eitt skipti.
Ekki skal fjölyrt meir um landa-
fræði Bismarcks og ekki hafði Bis-
marck völdin í Bæheimi. Þessi 19.
aldar landafræði lýsir enda tæplega
stöðu Þýskalands í dag, í miðri Evr-
ópu, með viðskipta-hagsmuni langt
til vesturs en einnig til austurs; til
Tékklands, Ungverjalands og Pól-
lands og annarra ríkja Mið- og
Austur-Evrópu.
Helmut Schmidt, sem áður er
nefndur, telur að austurhluti Þýska-
lands muni verða í miðju viðskipta
og verslunar á nýrri öld. Þar verður
enda höfuðborg hins sameinaða
Þýskalands, stundum nefnt „Berlín-
ar-lýðveldisins“. M.ö.o. sagt þá fær-
ist hin pólitíska þungamiðja ríkisins
til austurs og þar verða viðskiptin
blómlegust, jafnvel ef litið er til álf-
unnar í heild. Niðurstaðan sé því sú
að miðja álfunnar í viðskiptum sé
Brandenborg; þar næst koma
næstu nágrannahéruð og svæði í
Tékklandi, Póllandi, Danmörku,
suðurhluta Svíþjóðar, og önnur
svæði í Þýskalandi.
Þessar hugleiðingar Schmidt
undirstrika enn frekar þá mikil-
vægu staðreynd að Þýskaland á
landamæri að níu ríkjum. Sjö þeirra
eru smáríki en Frakkland og Pól-
land eru stóru nágrannarnir. Þau
tvö ásamt Þýskalandi hafa raunar
tekið upp þríhliða samstarf í örygg-
is- og varnarmálum sem er til merk-
is um mikilvægi hinnar landfræði-
legu legu þeirra.
Staða Þýskalands í miðri Evrópu
þýðir ekki að stjórnmálamenn hafi
gleymt sögu 20. aldar og hörmung-
um hennar. Engin þýsk ríkisstjórn
myndi beita sér utan alþjóðastofn-
ana eins og NATO og Evrópusam-
bandsins (ESB). Hið fyrmefnda,
NATO, er að mestu leyti ábyrgt
fyrir öryggi og vömum og ESB hef-
ur alla viðskiptasamninga á sinni
könnu er varða ríki utan sambands-
ins.
Ný ríkisstjórn og nýr utanríkis-
ráðherra mundi óhjákvæmilega
leggja áherslu á samstarf innan
þessara og annarra alþjóðastofn-
ana. Þó má gera ráð fyrir að ekki
einungis jafnaðannenn heldur líka
Græningjar vilji leggja ríka áherslu
á Ostpolitik en svo nefndist stefna
Þýskalands gagnvart ríkjum austan
Járntjalds á tímum kalda stríðsins.
Það er vilji Þýskalands að ESB og
NATO verði stækkað til austurs.
Hér skiptir hið stóra nágrannaland,
Pólland, auðvitað mestu og ætla má
að Ungverjaland sé í náðinni meðal
annars vegna frumkvæðis þess að
hruni og falli Berlínarmúrsins og
kommúnismans og svo góðs efna-
hagsástands þar í landi. Sú atburða-
rás varð meðal annars til þess að
„þýska vandamálið" var leyst eins
og flestum er kunnugt. Allt þetta
•verður frekar til umræðu vegna
þess að Þýskaland undir nýrri ríkis-
stjóm er í forsæti ESB á fyrrihluta
næsta árs.
Sterk hefð fyrir Ostpolitik
Gerhard Schröder tekur við hefð-
bundnu ríki - „normal" ríki - þar
sem hagsmunir og utanríkisverslun
er dijúgur hluti þjóðarframleiðslunn-
ar. Stundum var fjallað um þýska ut-
anríkisstefnu sem nokkurs konar
„tékkheftis- diplomatiu". Vestur-
Þýskaland hafi verið reiðubúið til að
borga brúsann, friða nágranna sína
eða ná öðrum eftirsóknarverðum
markmiðum með þessum hætti, án
þess að leggja annað til en fé.
Ekki er lengur um þetta að ræða,
ríkiskassinn er einfaldlega tómur.
En þrennt mætti nefna sem ef til
vill mun setja mark sitt á framtíðar-
stjóm jafnaðarmanna. í fyrsta lagi
munu jafnaðarmenn hafa betri
möguleika til að stofna til umbóta á
landbúnaðarkerfi ESB heldur en
núverandi ríkisstjórn með Kristi-
lega demókrata sem ráðandi afl.
Þetta kemur tO af þeirrí augljósu
staðreynd að flokkur jafnaðar-
manna þarf ekki að taka sérstakt
tillit til hinna bæversku bænda og
sveitahéraða. Þar eiga jafnaðar-
menn hvort eð er lítið fylgi. í öðru
lagi, það sem þegar hefur verið
nefnt, að hin upprunalega Ostpolitik
er hugarsmíð Willy Brandts kansl-
ara jafnaðarmanna og því sterk
hefð fyrir slíkri stefnu hjá flokkn-
um. Aukinheldur eru Græningjar að
minnsta kosti jafn ákafir um virka
Ostpolitik og SPD. í þriðja lagi
hljóta sterk tengsl Þýskalands við
Mið- og Austur-Evrópu að hafa
mikil áhrif á stefnu landsins. Ríki
Mið- og Austur-Evrópu yrðu þá
jafnvel að nokkurs konar vaxtar-
broddi þýskra fjárfestinga, eins og
þegar virðist bera á, þótt ef til vill í
takmörkuðum mæli sé.
Höfundur er MA (stjómmálafræði
og starfar við kennslu.
Hillary Clinton forsetafrú Bandaríkjanna á kvennafundi í Urúgvæ
Montevideo. Reutere.
HILLARY Rodham Clinton, for-
setafrú Bandaríkjanna, hefur
hvatt til baráttu gegn „staðnaðri
ímynd kvenna“ sem hiin segir
hindra pólitiskan frama og efna-
hagslegt sjálfstæði kvenna.
„Við höfum jafnmikinn rétt og
allir aðrir til að komast áfram,“
sagði Hillary Clinton þegar hún
ávarpaði 300 konur í þinghúsinu
í Urúgvæ í fyrradag.
Forsetafrúin sagði að stöðnuð
ímynd kvenna takmarkaði að-
gang þeirra að bankalánum og
yrði til þess að fjölmiðlar ein-
blíndu á klæðnað embættis-
kvenna í stað þess að einbeita sér
að störfum þeirra eða ummælum.
„Það er mjög mikilvægt að láta
fjölmiðla, höfunda námsbóka og
kennara standa fyrir máli sínu
þegar þeir halda í staðnaða
ímynd kvenna, það er ekkert
smámál,“ sagði hún og varð
nokkrum sinnum að
gera hlé á máli sínu
vegna lófataks kvenn-
anna í þinghúsinu.
HiIIary sagði að
stöðnuð ímynd
kvenna torveldaði
þeim einnig að öðlast
efnahagslegt sjálf-
stæði. „Peningafólkið
er flest menntaðir
auðugir karlar sem
hugsa ekki svo mikið
um fátækar ómennt-
aðar konur sem reyna
að vera efnahagslega
sjálfstæðar."
Forsetaftúin fór til Úrúgvæ eft-
ir að hafa sótt fund eiginkvenna
þjóðarleiðtoga í Chile. Konurnar í
þinghúsinu í Montevideo sögðu að
stóísk ró hennar þrátt
fyrir Ijölmiðlafárið í
Bandaríkjunum vegna
kynferðissambands
Bills Clintons og Mon-
icu Lewinsky hefði
styrkt stöðu hennar
sem málsvara kven-
réttinda. „Það var
hennar eigið val,
vegna þeirra valda
sem hún deilir með
manni sínum, að sætta
sig við þessa meintu
auðmýkingu," sagði
ein fundarkvennanna,
Lilian Cilibert, er á
sæti í nefnd sem stofnuð var til að
fylgjast með framvindunni í kven-
réttindamálum eftir alþjóðlegu
kvennaráðstefnuna í Peking 1995.
„Staðnaðri ímynd
kvenna“ mótmælt
Störf fyrir
100.000
ungmenni
GERHARD Schröder, vænt-
anlegur kanslari Þýskalands,
ætlar að hrinda af stokkunum
áætlun um störf fyiir 100.000
atvinnulaus ungmenni þegar
hann hefur tekið við stjórnar-
taumunum. Er búist við, að
það verði í lok mánaðarins.
Jafnaðarmenn og græningjar
ræddust við í gær og vilja þeir
síðarnefndu fá fjögur ráð-
herraembætti í sinn hlut. Meg-
inverkefni stjórnarinnar verð-
ur að berjast við atvinnuleysið
en það tekur nú til fjögurra
milljóna manna.
Skattahækk-
un í Noregi
NORSKA stjórnin leggur fram
fjárlagafrumvarp sitt á mánu-
dag og vonast til, að það geti
orðið til að lækka vexti í land-
inu. Hugsast getur einnig, að
það verði minnihlutastjórninni
að falli en þar er gert ráð fyrir
skattahækkunum og niður-
skurði. Eftir sex góð ár hefur
slegið mjög í bakseglin í norsku
efnahagslífi. Vextir hafa verið
hækkaðir sjö sinnum, olíuverð
er það lægsta í 10 ár og síðan
koma til áhrif af fjármálakrepp-
unni í Asíu og Rússlandi. Vegna
þessa er búist við, að fjárlagaaf-
gangurinn fari úr rúmlega 500
milljörðum ísl. kr. í um 400
milljarða. Þótt mikil andstaða
sé við írumvarpið, sem hefur
lekið að mestu leyti til fjölmiðla,
þá er almennt búist við, að það
verði samþykkt. Freistar það
ekki stjórnarandstöðunnar að
taka við fyrir sveitarstjórnar-
kosningarnar á næsta ár.
Skorinn upp í
móðurkviði
SJÖ sænskir læknar skáru ný-
lega upp sveinbarn í móðurkviði
og er það í fyrsta sinn, sem það
er gert í Evrópu. Urðu þeir
fyrst að skera upp konuna til að
komast að barninu en komið
hafði í ljós, að gróið hafði fyrir
öndunarveginn í hálsi. Kemur
slíkt örsjaldan fyrir en veldur
bráðum dauða við fæðingu.
Tókst aðgerðin vel og að henni
lokinni var skorið á naflastreng-
inn og drengurinn settur í önd-
unarvél. Líður honum vel en að-
eins vantaði mánuð á eðlilegan
meðgöngutíma.
Falsaði skjöl
um Díönu
OSWALD LeWinter, 67 ára
gamall maður, var dæmdur í
tveggja og hálfs árs fangelsi í
Vín í gær fyrir að reyna að
reyna að svíkja út fé og selja
fölsk skjöl en þau áttu að
sanna, að Díana prinsessa
hefði verið myrt. LeWintre,
sem er með bandarískt og ísra-
elskt ríkisfang, bauð Mohamed
A1 Fayed, fóður Dodis Fayeds,
sem lést með Díönu, skjölin
fyrir rúmlega milljarð ísl. kr.
en hann hafði samband við
bandarísku alríkislögregluna.
Lét A1 Fayed LeWinter fá 1,75
millj. kr. „fyrirfram" og bað
hann að hitta sig í Vín þar sem
hann var handtekinn. Skjölin
áttu að sýna, að breska leyni-
þjónustan hefði lagt á ráðin um
að myrða Díönu.