Morgunblaðið - 03.10.1998, Blaðsíða 56

56 LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Þorsteinn Jó-
hannsson var
fæddur á Hnappa-
völlum í Öræfum 7.
september 1918.
Hann lést í Sjúkra-
húsi Reykjavíkur
þann 26. september
1998. Foreldrar
hans voru: Jóhann I.
Þorsteinsson, f. 13.2.
1881, d. 10.5. 1963
og Guðrún Jónsdótt-
ir, f. 22.8. 1890, d.
3.12. 1974. Bræður:
Jón, f. 6.4. 1921 og
Sigurður, f. 8.9.
1924, bændur á Hnappavöllum.
Þorsteinn var uppalinn í föður-
garði á Hnappavöllum og átti
þar heima til 1947. Hann flutti
þá að Svínafelli og átti þar
heima alla tíð síðan. Þorsteinn
kvæntist hinn 25. aprfl 1948,
Sigrúnu Pálsdóttur, f. 7. aprfl
1926 í Svínafelli. Hennar for-
eldrar: Páll Pálsson, f. 4.2.1889,
d. 11.4. 1954 og Halldóra Sig-
urðardóttir, f. 4.8. 1893, d. 18.8.
1978. Börn Þorsteins og Sigrún-
ar: 1) Guðjón, f. 13.3. 1949,
ókvæntur og barnlaus. 2) Jó-
hann, f. 9.4. 1952, kvæntur Haf-
dísi S. Roysdóttur, þeirra börn:
Þorsteinn, f. 11.10. 1991 og
Svanhvít Helga, f. 3.4. 1994 3)
Pálína, f. 29.1. 1955, gift Ólafi
Sigurðssyni. Þeirra börn: Sig-
rún Svafa, f. 8.2. 1980, Dóra
Guðrún, f. 9.2.1984 og Steinunn
Björg, f. 31.3. 1989. 4) Halldór,
Sigurður Þórarinsson jarðfræð-
** ingur komst einhverju sinni svo að
orði að Skaftafell væri fegurst bæj-
arstæða á Islandi. Helst væri það
nábýlisjörðin Svínafell sem gæti
keppt þar við. Bændabýlin í Svína-
felli raða sér við rætur Svínafells-
fjallsins þar sem það rís fremst í
fjallgarðinum framanvert við
Oræfajökul með þá einstæðu nátt-
úrutöfra í gerð og útliti sem fáa
eiga sér líka. Þarna hefur mikil
saga að fornu og nýju átt sér stað
þótt illvíg náttúruöfl hafi höggvið
skörð í um stundar sakir.
Einn þeirra sem á ríkan þátt í
sögu þessa merka samfélags, Þor-
steinn Jóhannsson, lést 26. þ.m.
rúmlega áttræður að aldri. Þar
^ lauk merku lífshlaupi sem ein-
kenndist af hógværð, atorku og
góðum gáfum sem samtíðin naut á
þeim ferli sem lífsleið hans mark-
aði.
Heimdraganum hleypti Þor-
steinn tuttugu og fimm ára að aldri
er hann kvæntist heimasætunni í
Svínafelli, Sigrúnu Pálsdóttur, og
settist í bú tengdaforeldra sinna í
Svínafelli.
Þorsteinn var af sterkum stofn-
um kominn. Foreldrar hans voru
hjónin Jóhann Þorsteinsson og
Guðrún Jónsdóttir búendur á
Hnappavöllum. Góðar gáfur eru
áberandi í þessum ættlegg. Sér-
^staklega kemur einkar góð þekking
a sögu og hagmælska víða fram.
Um þetta vitnar m.a. lífshlaup sona
þeirra Jóhanns og Guðrúnar sem
Persónuleg,
alhliða útfararþjónusta.
Sverrir Otsen, Svemr Einarsson,
útfararstjóri útfararstjóri
Útfararstofa íslands
Suðurhlið 35 ♦ Sími 581 3300
r Allan sólarhringinn. www.utfararstofa.ehf.is/
f. 2.10. 1957,
ókvæntur og barn-
laus.
Þorsteinn var
bóndi á Svínafelli
frá 1947 ásamt mági
sínum, Jóni Páli
Pálssyni, f. 10.3.
1929 og síðan börn-
um. Hann var kenn-
ari og skólastjóri í
Öræfum 1943 -
1988. Þorsteinn var
verksljóri og reikn-
ingshaldari fyrir
Yegagerð ríkisins í
Öræfum frá 1947 til
1986 og var sláturhússtjóri og
kjötmatsmaður í Öræfum í
mörg ár. Gegndi auk þess
margvíslegum trúnaðarstörfum
svo sem: Formaður Ungmenna-
félags Öræfa um árabil. I sljórn
Búnaðarfélags Hofshrepps sem
gjaldkeri í þijátíu ár. I sóknar-
nefnd Hofssóknar 1958 - 1997. f
hreppsnefnd Hofshrepps 1962 -
1994 og þar af oddviti 1981 -
1994. í stjóm Búnaðarsam-
bands A-Skaftafellssýslu 1966 -
1984, þar af stjómarformaður í
níu ár. Fulltrúi A-Skaft. á þingi
Stéttarsambands bænda 1971 -
1979. í skólanefnd Nesjaskóla
1971 - 1982. Formaður Jarðar-
nefndar A-Skaft. 1977 - 1993. í
stjóm Kaupfélags A-Skaftfell-
inga 1980 - 1989.
Útför Þorsteins fer fram frá
Hofskirkju í Öræfum í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
eru auk Þorsteins Jón og Sigurður
sem ætíð hafa átt heimili á Hnappa-
völlum.
Þrátt fyrir hug Þorsteins til bú-
skapar varð starfsvettvangur hans
að miklum hluta á öðrum sviðum.
Mágur hans Jón Pálsson hafði með
höndum forystu í búsýslu á heimil-
inu. Samstarf þeirra máganna var
hið ákjósanlegasta og saman unnu
þeir að bústörfum á þeim tímum
sem annir voru mestar. Fljótlega
eftir að frændi Þorsteins, Páll Þor-
steinsson, lét af kennarastarfi árið
1943 gerðist Þorsteinn barnakenn-
ari í Öræfum. Kennarastarfið og
síðar skólastjórn grunnskólans í
Öræfum annaðist Þorsteinn allt til
ársins 1988.
Sama ár og Þorsteinn fluttist að
Svínafelli tók hann við verkstjórn í
vegagerð í sveit sinni. Þvi starfi
gegndi hann í tæp 40 ár. Segja má
að á þessum tíma hafi vegir í Öræf-
um verið færðir til þess horfs sem
nú er og má af því sjá hve hlutur
Þorsteins var mikilvægur á þessum
vettvangi. Þessi tvö verkefni,
barnakennslan og vegagerðin, tóku
drjúgan tíma starfa Þorsteins
framan af starfsferli hans, en síðan
bættist fleira við því segja má að
Þorsteinn hafi verið kvaddur til
flestra trúnaðarstarfa í sinni af-
skekktu sveit. Þegar einangrun
heimabyggðarinnar var rofin urðu
trúnaðarstörfín ennþá víðfeðmari.
Má þar sérstaklega minna á setu
hans í stjórn Búnaðarsambands
Austur-Skaftfellinga árin 1966-
1984. Síðari hluta tímabilsins
gegndi hann formannsstarfi. Þessi
fjölþættu störf sem Þorsteinn rækti
af mikilli kostgæfni og reglusemi
sýna hversu mörgum hæfileikum
þessi maður var búinn. Sumum
þessara starfa tók hann við úr
hendi afar mikilhæfra manna.
Þannig var t.d. um kennarastarfið,
oddvitastarfið og formennsku í
búnaðarsambandinu, svo að dæmi
séu nefnd. En hvergi urðu brotala-
mir við mannaskiptin. Styrkar
hendur voru enn við stjómvölinn.
Þorsteinn var góðum gáfum
gæddur. Rithönd hans var skýr og
stílhrein og á íslenskri tungu hafði
hann gott vald. Hann var prýðilega
máli farinn og ágætlega ritfær.
Fundargerðir sem hann var einatt
valinn til að rita bera þessum hæfi-
leika Þorsteins gott vitni.
Þótt ekki nyti Þorsteinn lang-
skólagöngu var hann prýðilega
menntaður. Eins og öðrum nem-
endum Páls Þorsteinssonar alþing-
ismanns reyndist sú uppfræðsla
haldgott veganesti sem og starf-
semi ungmennafélagsins í Öræfum
sem var afar öflug á þessum árum
og hafði á sér góðan menningar-
brag. Þorsteinn var löngum for-
maður þess félags, skrifaði félags-
blaðið og lagði því til efni, bæði í
rituðu máli og ljóðum. Hann var
víðlesinn, sérstaklega var hann vel
að sér í Islendingasögunum, eink-
um þó Njálu enda kom Svínafell
þar við sögu eins og kunnugt er.
Ekki leyndist neinum sem til
þekkti hvern hug Þorsteinn bar til
sveitar sinnar og samferðamanna. I
einangraðri fámennri sveit eins og
Öræfin voru reyndi á að fólkið þar
ynni og starfaði saman. Þetta tókst
Óræfingum enda var marga fyrir-
mynd hægt að sækja til þeirra bæði
í starfi og menningu.
Eitt af ljóðum Þorsteins, Atthag-
ar, sem birtist í Skaftfellingi árið
1994 lýsir vel hverjar tilfinningar
hann bar í bijósti til þess umhverfis
er honum var hugstæðast. Sérstak-
lega er eitt erindi lýsandi fyrir
áherslur Þorsteins í þessum efnum.
Löngum unnu lífsins tafl
leikni, dirfð og festa.
Samtakanna sigurafl
síst þó mátti bresta.
Eins og grösin orka smá
auðn í skrúð að klæða
félagshugur hollur má
héraðsfarsæld glæða.
Nokkur ár eru nú gengin á
fimmta áratuginn frá því að sá er
þessar línur ritar kom í Öræfi við
þriðja mann á sinn fyrsta fund til
að ræða búnaðarmál. Að fundi
loknum gekk til mín vörpulegur
maður með einkar skarplegu yfir-
bragði, sagðist heita Þorsteinn og
vera frá Svínafelli. Hann bað mig
fyrir bréf í póst eins og títt var í þá
tíð. Svo sagðist hann hafa komið að
Akurnesi ásamt fleiri Öræfingum
en þangað hefði einn fundarmanna
fylgt þeim til hádegisverðar. Þor-
steinn bað mig að flytja móður
minni kveðju fyrir eftirminnilegar
viðtökur. Þegar ég kom austur í
Nes kom ég kveðjunni til skila.
Móður minni þótti kveðjan góð en
sagði svo: Blessaðir mennirnir
komu mér að óvörum svo þeir
fengu bara saltfisk. En Þorstein
skipti það engu máli þótt hvers-
dagsmatur væri á borðum, kveðju
með þakklæti bað hann mig samt
að bera. Þetta voru sérstæð fyrstu
•kynni sem brátt tóku að aukast eft-
ir að ég varð ráðunautur í Austur-
Skaftafellssýslu. Til samskipta
minna við samferðamenn á þeim
vettvangi verður mér oft hugsað og
þá helst þegar hlutur landbúnaðar-
ins er fyrir borð borinn. Jafnan
hafa þær minningar reynst mér góð
hvatning til stuðnings við málstað
bændafólks á Islandi. Þegar Þor-
steinn tók svo sæti í stjóm búnað-
arsambandsins áttu kynni okkar og
samstarf enn eftir að aukast, sér-
staklega eftir að formennskan féll í
hans hlut. Frá þvi samstarfi er afar
margs að minnast og allt á sama
veg að góðu einu. Ef til vill eru
stjórnarfundirnir, sem oftast voru
haldnir hér á Seljavöllum, mér efst
í huga þegar samskipta við þá
mætu menn sem stjórnuðu búnað-
arsambandinu í minni tíð er minnst.
Heimsókn þeirra heiðursmanna
sem þá bar að garði var tilhlökkun-
arefni á þessu heimili, sem eins og
annað í þessum góðu samskiptum
er við ferðalok heils hugar þakkað.
Hér að framan hafa verið rifjaðir
upp nokkrir þættir af starfsömum
og árangursríkum lífsferli Þor-
steins í Svínafelli. I því sambandi
má með engu móti gleymast að
Þorsteinn var ekki einn á ferð. Það
leiddi af þessu fjölþætta lífsstarfi
að margir áttu erindi að Svínafelli.
Þar var því jafnan gestkvæmt og
heimilið einatt stórt og margmennt.
Þessu margmenna heimili veitti
húsmóðirin forstöðu af myndugleik
og gestrisni og eins og áður er vikið
að hafði mágur Þorsteins, Jón Páls-
son, forsjá búsýslunnar með hönd-
um. Sá mikilvægi stuðningur sem
Þorsteinn naut af hendi systkin-
anna Sigrúnar og Jóns má með
engu móti gleymast. Þeirra störf
hljótum við samferðamennirnir að
virða og þakka.
Börn þeiira Sigrúnar og Þor-
steins eru fjögur. Guðjón og Jó-
hann eru búfræðingar og stunda
báðir búskap í Svínafelli, Pálína
skólastjóri í Öræfum og Halldór
bifvélavirki. Allt er þetta fólk hið
mannvænlegasta eins og það á kyn
til. A kveðjustund er gott að minn-
ast og þakka starf þessarar sam-
hentu fjölskyldu. Samúðarkveðjur
færum við hjónin þeim á sorgar-
stund.
Þorsteini hafa síðustu árið verið
fremur andræg. Sigrún veiktist fyr-
ir nokkrum árum og hefur ekki náð
heilsu að fullu aftur. Þau hafa þó
getað dvalið heima í Svínafelli þar
til yfir lauk.
Bliknuð lauf á haustdegi skapa
gjaman litskrúðugt umhverfi.
Þannig glæða fölnuð laufblöð um-
hverfið h'fi og sál meðan þau mega
enn haldast á greinum trjánna.
Náttúrutöfrar af þessum toga
koma óvíða betur fram en í Svína-
felli í Öræfum. I þessum skrúða
kveður Öræfasveit Þorstein í
Svínafelli. Óvíða á landi hér vaknar
vorið jafnsnemma og í Svínafelli.
Ný skilaboð um að hefja vorstörfin
eru hvarvetna í augsýn. Mót þessu
umhverfi átti Þorsteinn stór og
taktfóst spor á hverjum þeim vett-
vangi þar sem hann gekk til starfa.
Starf hans og lífsstíll er góð fyrir-
mynd þeirra sem hafa ásetning um
að skila árangursríku starfi og láta
gott af sér leiða.
Öræfasveit var lengst af ein ein-
angraðasta byggð á landinu. Þar
dafnaði þó traust mannlíf sem
nærðist af samheldni fólksins í leik
og starfi. Þorsteinn í Svínafelli átti
góðan þátt í heilladrjúgu samfélagi
Öræfinga á giftusömum lífsferli.
Þessa er nú minnst þegar héraðs-
höfðingi er kvaddur hinstu kveðju.
Nafn hans mun fámenn sveit, sveit-
in milli sanda, varðveita.
Blessuð sé minning hans.
Egill Jónsson.
Sveitarhöfðingi og heiðursmaður
er nú horfinn á vit feðra sinna. Þor-
steinn Jóhannsson var sannkallað-
ur foringi í sinni sveit, Hofshreppi -
eða Öræfunum eins og byggðin,
sem honum var svo kær, er í dag-
legu tali nefnd. Hann starfaði m.a.
lengi að sveitarstjórnarmálum,
bæði í hreppsnefnd Hofshrepps og
Sýslunefnd Austur-Skaftafells-
sýslu. I þessum orðum er hans
fýrst og fremst minnst sem sveitar-
stjómarmanns, þó önnur störf hans
hafi einnig verið mikilsverð og
minningarverð. Við Þorsteinn
kynntumst fyrst að ráði á vettvangi
Sýslunefndar, en hann sat í henni
fyrir hönd Öræfinga frá 1986 til
1994. Samstarf sveitarfélaganna í
Austur-Skaftafellssýslu hefur alla
tíð verið með afbrigðum gott og
samvinnan umfangsmikil, ekki síst
vegna áhrifa sveitarstjórnarmanna
með þá kosti sem Þorsteinn hafði
til að bera. Hann reyndist ávallt til-
lögugóður og sanngjarn en jafn-
framt fastur fyrir og ákveðinn.
Hann var traustur málsvari sveit-
unga sinna og gætti hagsmuna
þeirra af festu, en hafði þó ávallt þá
víðsýni, sem nauðsynleg er, til að
geta sett málefnin í stærra sam-
hengi. Þorsteinn leit því einnig til
heildarinnar þegar leysa þurfti úr
hvers kyns málum. Vegna óumdeil-
Handrit afmælis- og minningargreina skulu vera vel frá gengin, vélrituð eða tölvusett. Sé
handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi útprentuninni. Auðveldust er móttaka
svokallaðra ASCII-skráa, öðru nafni DOS-textaskrár. Ritvinnslukerfin Word og Wordper-
fect eru einnig auðveld í úrvinnslu. Senda má greinar til blaðsins í bréfsíma 569 1115, eða á
netfang þess (minning@mbl.is) — vinsamlegast sendið greinina inni í bréfinu, ekki sem
viðhengi. Nánari upplýsingar má lesa á heimasíðum. Það eru vinsamleg tilmæli að lengd
greina fari ekki yfir eina örk A-4 miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd — eða 2.200
slög. Höfundar eru beðnir að hafa skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
ÞORSTEINN
JÓHANNSSON
anlegra mannkosta var mikilsvert
að njóta starfa Þorsteins að sveitar-
stjórnarmálefnum.
Það var góð og dýrmæt reynsla,
sem til forréttinda má teljast, að fá
að starfa með Þorsteini í Sýslu-
nefnd og á öðrum vettvangi sveitar-
stjórna.
Eg leyfi mér, fyrir hönd sveitar-
stjórnannanna og Sýslunefndar-
fulltrúa í Austur-Skaftafellssýslu,
að þakka Þorsteini ánægjulega
samleið og giftudrjúg störf að mál-
efnum byggðar okkar. Eftirlifandi
eiginkonu, börnum og öðrum ætt-
ingjum eru færðar innilegar sam-
úðarkveðjur.
Sturlaugur Þorsteinsson,
bæjarstjóri.
Þegar ég kom að sjúkrabeði
Steina fyrir mánuði vitandi að hann
var alvarlega veikur, hvarflaði það
ekki að mér að hann væri á fórum.
Það var hvorki deyfð né drungi yfir
honum og reyndar fannst honum
nær óþarfi hve mikið hjúkrunar-
fólkið lét sér annt um heilsu hans.
Fyrstu minningar um Steina eru
frá árinu 1947, þegar hann kom og
settist að hjá unnustu sinni, Sig-
rúnu Pálsdóttur, í Austurbænum í
Svínafelli. Eg var þar í sveit og var
þetta annað sumarið mitt þar. Eg
hafði ekki kynnst nýtrúlofuðu pari
fyrr og varð fljótlega vör við að þau
mátu félagsskap hvort annars meir
en heildarinnar, þ.e. heimilisfólks-
ins. Ég var því hálfsmeyk um að
Jón bróðir Sigrúnar yrði nú líka
ástfanginn og kannske Rúna, en
hafði samt minni áhyggjur af henni,
því hún var nýfermd.
Ég var hálffeimin við ókunnugan
manninn, sem var kennari og skóla-
stjóri í þokkabót og því eins gott að
hafa varann á. Svo frétti ég það hjá
krökkunum í Vesturbænum, að
Steini kunni að yrkja og hefði gert
brag um alla krakkana sem hann
kenndi í Öræfunum og þar með var
friðurinn úti og höfðu þau Sigrún
lítinn frið fyrir mér íyrr en Steini
var búnn að yrkja um mig vísu. Ég
fór nú fremur dult með hana, var
ekkert að monta mig þótt ort hefði
verið um mig vísa, enda eins gott
því vísan gaf það vel til kynna undir
hvaða þiýstingi hún var ort.
Nú tók ekki betra við því Steini
taldi sig eiga hönk upp í bakið á
mér og minnti mig á það í tíma og
ótíma að það ætti alltaf að launa
vísu með vísu. Svo einn daginn
austur í Löngu-Torfu í brakandi
þerri þegar allt heimilisfólkið var
að keppast við að raka töðunni sam-
an í múga, undan skúraleiðingum
sem sáust á söndunum, að góðlát-
legur þrýstingurinn og hvatning til
að launa íyrir mig varð til þess, að
ég lét til skarar skríða og fór með
einhverja þá mestu ambögu sem
heyrst hefur á íslenskri tungu.
Vakti þetta mikla kátínu og enginn
hló meir en Steini. Ég var hins veg-
ar ekkert upp með mér og forðaðist
nú að tala nokkuð um vísur, eða
kveðskap yfirleitt.
En svo gerðist sá atburður úti í
Veitu á fógrum morgni, sem ég
mun seint gleyma. Það var verið að
slá sefið í grösugri mýrinni og
safna því saman upp á þurra bala til
þurrkunar. Ég get enn séð fyrir
mér fegurðina sem náttúran skart-
aði, hvítan Svínafellsjökul sem náði
talsvert yfir svartar sandöldurnar
þá, Kristínartinda, Hafrafellið,
hvíta tinda Hrútfjalls, sem gnæfðu
yfir sveitina, sem útverðir Hvanna-
dalshnúks og báru við heiðbláan
himininn. Kjarrivaxnar hlíðarnar
fyrir ofan burstabæina í Svínafelli,
með ævintýralega fallegum giljum
og fossum og er enn margt ótalið. I
fjarska yfir hillingu sandanna blasti
við Lómagnúpur og ómur frá þung-
um vatnanið undirstrikaði mátt
þessara voldugu náttúruafla.
A þessum morgni gerðist það að
Steini sá sig tilknúinn að launa am-
böguna mína. Hann færðist allur í
aukana við að saxa grasið í fang og
bera upp á balana, andlitið ljómaði
af kímni og andagift. Enda byrjar
vísan svona: „Fyrir þessa vænu
vísu, vil ég reyna að launa Dísu, þó
mér sé ei greitt um gjöld, óska ég