Morgunblaðið - 20.10.1998, Síða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 20. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Norska
lían
sjávannáli. Borleggimir fara niður
tvo þeirra fjögurra sívölu fóta eða
stólpa sem olíupallurinn stendur á
niður í olíulindina, sem er á 2.300 til
3.200 metra dýpi. Oftast er borað
lóðrétt í olíulindina, en einnig er
talsvert um stefnuborun m.a. til að
ná niður í stórar lindir utan upp-
runalegs svæðis. Lárétt borun gefur
í mörgum tilvikum betri árangur en
lóðréttar holur. Lengsta holan sem
boruð hefur með stefnuborun er
8.489 metra löng og er talið að um
heimsmet í stefnuborun sé að ræða.
Líka er þeirri tækni beitt til að
nálgast olíulindir, sem eru ekki
nægilega kröftugar til að réttlætan-
legt sé vegna kostnaðar að byggja
sérstakan olíupall á svæðinu, að
borað er lóðrétt í lindina frá bor-
skipi. Borholan er síðan tengd olíu-
palli með lögnum á hafsbotni. Allri
vinnslu er stjórnað frá borpallinum.
Norðmenn kalla þessa tengibrunna
gervihnetti og líta þá á sjálfan olíu-
pallinn sem móðurskip.
Norðmenn hafa átt mikinn þátt í
að þróa margvíslega tækni sem not-
uð er við vinnslu olíunnar í Norður-
sjónum, en var lítt eða ekki þekkt
áður. Þetta á við um þróun bor-
tækninnar og eru Norðmenn taldir
standa framarlega í stefnuborun.
Jafnframt hefur þeim orðið vel
ágengt með vinnslu olíu úr sandlög-
um. Notaðar eru öryggissíur til að
losna við sandinn úr olíunni. Mikið
er í húfi og sést það best á því að ein
þessara holna gefur norsku frum-
herjunum um 10 þúsund rúmmetra
eða 60 þúsund tunnur af olíu á dag.
Samningur við Breta um
skiptingu olíunnar
Statfjord-svæðið fannst vorið
1974 og er talið að hægt verði að
vinna olíu þar að minnsta kosti til
ársins 2010, en með aukinni tækni
og nýtingu hefur líftími olíulindanna
stöðugt verið að lengjast. Svæðið
hefur skilað Norðmönnum ómæld-
um tekjum í þjóðarbúið og er
stærsta olíusvæðið á hafsbotni í
heiminum.
Fyrirtækið Mobil fékk leyfi til
leitar, uppbyggingar og rekstrar, en
1. júlí 1987 tók Statoil, sem er alfar-
ið í eigu norska ríkisins, við rekstri
á svæðinu. Statoil á 50% af olíunni á
svæðinu, en 11 önnur fyrirtæki hinn
helminginn. Mobil hafði fengið svo
víðtækt leyfi gegn þeim skilyrðum
að Statoil myndi hugsanlega taka
reksturinn yfir ef ákveðnar aðstæð-
ur sköpuðust. Það varð síðan mikið
pólitískt hitamál í Noregi er þessi
skipti komu til umræðu.
Stjórn Verkamannaflokksins
lagði fram tillögu í Stórþinginu vet-
urinn 1981 um að Statoil tæki yfir,
en tillagan var dregin til baka er
Hægri flokkurinn tók við stjómar-
taumum síðar það ár. Kristilegi
þjóðarflokkurinn og Miðflokkurinn
komu til samstarfs við Hægri 1983
og lögðu mikla áherslu á að Statoil
fengi reksturinn. Kaare Willoch
varð að lokum að gefa eftir, breyt-
ingin var samþykkt árið 1985 og
kom til framkvæmda 1987.
Svæðið er um 180 kflómetra úti af
mynni Sogn-fjarðar, mitt á milli
fjarðarmynnisins og Shetlandseyja.
Það er um 100 ferkflómetrar að
stærð, 25 kílómetra langt og 4 kíló-
metrar á breidd. Olían er einkum í
tveimur sandsteinslögum, sem eru
frá Júra-tímabilinu.
Statfjord-lindirnar liggja að hluta
til undir breskum olíulindum,
svokölluðu Brent-svæði, sem aftur
gengur að nokkru leyti inn í norska
landgrunnið. Samkomulag um
skiptingu olíunnar af Statfjord-
svæðinu náðist árið 1976 og hefur
hlutur Norðmanna verið metinn
84% síðustu ár. Þá skiptingu er
hægt að endurskoða samkvæmt
samningi þjóðanna. Er draga varð
úr olíuframleiðslu í heiminum fyrr á
þessu ári til að spoma gegn verð-
lækkunum minnkuðu Norðmenn
STATFJORD C er einn af-
kastamesti olíupallurinn í
Noröursjónum og framleióir
um 45 þúsund rúmmetra af
olíu á dag eóa sem nemur
um 300 þúsund tunnum.
Þegar hann hefur runniö
sitt skeið sem olíupallur
veróur honum breytt fyrir
gasvinnslu.
ekki framleiðslu á Statfjord-svæð-
inu til að þurfa ekki að taka upp
samningaviðræður við Breta á nýj-
an leik.
Borguðu sig upp á einu ári
Uppbygging á Statfjord-svæðinu
hófst sumarið 1974 þegar eftir að
fyrir lá að á svæðinu væri vinnanleg
olía í miklu magni. Akveðið var að
byggja svæðið upp með þremur
vinnslupöllum af gerðinni Condeep.
Statfjord A var dreginn út á svæðið
í maí 1977 og hófst framleiðsla þar
24. nóvember 1979. Þessi olíupallur
er sá einstaki vinnslupallur þar sem
framleitt hefur verið mest af olíu í
heiminum.
Statfjord B var dreginn út á svæð-
ið 1981 og hófst framleiðsla þar 1982.
Hann stendur á fjórum stólpum en
A-pallurinn á þremur. Statfjord B
hefur einnig meira geymslupláss, en
olían er geymd í tönkum neðst í
stólpunum. Framleiðslugetan er 52
þúsund rúmmetrar á dag. Statfjord
C, sem blaðamaður heimsótti, er
nánast eins og Statfjord B. Hann var
dreginn út á svæðið í júní 1984 og
hófst vinnsla þar í júlí 1985. Þar með
var þetta verðmæta olíuvinnslusvæði
fullbyggt.
Þó hér sé löng saga og merk að-
eins sögð í nokkrum setningum fer
það ekki á milli mála að Statfjord-
PAUL Möller, einn sölustjóra Statoil, á 150 metra dýpi neðst í einum stólpanna fjögurra, sem Statfjord
C stendur á. Þeir sem heimsækja botn Norðursjávarins á þennan hátt skrifa nafn sitt á veggi stólpans.
svæðið er það mikilvægasta í
norskri olíusögu. Kostnaður við
byggingu pallanna þriggja fór í öll-
um tilvikum fram úr áætlun. Eigi að
síður var í Iok fyrsta heila rekstrar-
ársins búið að vinna á hverjum
þeirra olíu fyrir meiri verðmæti en
sem nam kostnaði við pallana.
Kostnaður við byggingu pallanna
þriggja nam um 280 milljörðum ís-
lenskra króna á árunum 1974-1985.
Við pallana er losunarbúnaður á
hafsbotni og fer olían í gegnum
þennan búnað í olíuskip sem liggja
við bauju skammt frá meðan olían
streymir um borð. Mest af olíunni
fer í olíuhreinsistöðina á Mongstad
sem er skammt frá Bergen.
Unnið allan sólarhringinn
alla daga ársins
Það er erill á vinnudekki bor-
pallsins, tveir stórir kranar eru not-
aðir til að færa þung stykki á milli
vinnusvæða. Einnig er víða unnið að
viðhaldsverkefnum um borð í pallin-
um og því eru heldur fleiri starfs-
menn um tjorð þennan dag en
venjulega. A hverjum degi ársins,
nótt sem dag, er olía sótt í lindina
undir hafsbotninum.
Á tveggja ára fresti er þó gert hlé
á þessari starfsemi og þá unnið allan
sólarhringinn að viðgerðum og end-
urbótum á pöllunum. Þá fjölgar fólki
um borð og hver stund er notuð til
hins ýtrasta til að vinnslustoppið
verði sem allra styst því miklir fjár-
munir eru í húfi. Slflct vinnsluhlé var
nýafstaðið og starfsmenn unnu víða
við að ljúka því sem ekki tókst að
klára meðan vinnsla lá niðri.
Á millidekki og kjallaradekki eru
dælur og tankar, lagnir og leiðslur.
Tveir rafalar framleiða rafmagn úr
gasi sem notað er um borð. Alls eru
það um 60 megawött eða sem sam-
svarar notkun bæjarfélags með 25
þúsund íbúa. Þarna eru dælur til að
dæla gasi aftur niður í olíulindina,
sömuleiðis vatnsdælur til að dæla
vatni niður.
Vatn sem kemur upp með olíunni
er hreinsað áður en það fer í sjóinn
og þama er líka unnið vatn til
neyslu um borð. Járnsmíðaverk-
stæði þarf eðlilega að vera í svona
fyrirtæki, kælitankar ýmiss konar,
efnageymsla, loftræstikerfi, brunn-
lokar og borrör. Stöðugur titringur
frá dælikerfi minnir á að stöðug
vinna er í gangi.
Á botni Norðursjávar
Næst liggur leiðin niður einn
fjögurra stólpanna sem pallurinn
stendur á niður á botn Norðursjáv-
arins á 145 metra dýpi, fyrst í
lyftu, síðan í hringstiga síðustu
þrjár hæðirnar. Það er einkenni-