Morgunblaðið - 31.12.1998, Síða 48

48 FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
SIGURBERGUR
MAGNÚSSON
+ Sigurbergur
Magnússon
fæddist á Steinum
undir Austur-Eyja-
fjöllum 13. ágúst
1916. Hann lést á
Sjúkrahúsi Suður-
lands 18. desember
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Magnús Tómasson,
bóndi á Steinum, og
kona hans Elín
Bárðardóttir.
Eftirlifandi eigin-
kona Sigurbergs er
Elín Siguijónsdóttir
frá Pétursey í Mýrdal, f. 12. jan-
úar 1922. Foreldrar hennar
voru Siguijón Árnason bóndi
þar og kona hans Sigríður Kri-
stjánsdóttir. Sigurbergi og
Elínu varð ekki barna auðið. Ár-
ið 1956 kom til þeirra Árni Sig-
urðsson frá Rauðsbakka og hef-
ur hann dvalið hjá þeim æ síðan.
Sigurbergur ólst upp hjá for-
eldrum sínum og tók þátt í bú-
störfum um leið og
kraftar leyfðu. Síð-
ar stundaði hann
sjósókn, vinnu hjá
Vegagerð og fleira
sem til féll. Hann
bjó í Steinum með
móður sinni frá
1941-1948, en tók
þá við búi ásamt
eiginkonu sinni og
bjuggu þau þar til
ársins 1993, er þau
fluttust á Selfoss.
Sigurbergur stund-
aði oft ígripavinnu
með búskapnum.
Hann sat í sveitarsljórn Austur-
Eyjafjallahrepps, var í stjórn
Hrossaræktarsambands Suður-
lands, formaður hestamannafé-
iagsins Sindra, auk þess sem
hann sinnti ýmsum öðrum fé-
lagsmálum.
Útför Sigurbergs fer fram frá
Eyvindarhólakirkju laugardag-
inn 2. janúar 1999 og hefst at-
höfnin klukkan 14.
Pað að fæðast og vera alinn upp í
Steinahverfínu leiddi til þess að ég
kynntist Bergi mjög náið. Frá því
ég man fyrst eftir mér kallaði hann
mig alltaf „nafna“, síðan fór ég að
kalla hann það líka.
Mikill samgangur var á milli
heimilanna, til dæmis fannst mér
jólin aldrei byrjuð fyrr en þau
vestrí voru komin í mat á aðfanga-
dagskvöld.
A sumrin var alltaf hópur sumar-
krakka hjá nafna, mörg þeirra
sumar eftir sumar. Þau hjón höfðu
einstakt lag á börnum og ungling-
um. Yfír vetrarmánuðina þegar
ekki neinir snúningakrakkar voru
kom það stundum fyrir að nafni
þurfti á hjálp að halda, það þótti
mér mjög skemmtilegt, því ég hafði
alltaf gott út úr því.
I Steinum var einskonar miðstöð
hestamennskunnar á þessum árum
fyrir Eyjafjöll og Mýrdal og hús-
bóndinn var konungur í því ríki.
Þetta helgaðist af hinum mikla
áhuga hans fyrir hestamennsku og
öllu því er viðkom hrossum á einn
eða annan hátt. Á tímabili járnaði
Formáli
minningar-
greina
ÆSKILEGT er að minningar-
greinum fylgi á sérblaði upplýs-
ingar um hvar og hvenær sá,
sem fjallað er um, er fæddur,
hvar og hvenær dáinn, um for-
eldra hans, systkini, maka og
böm, skólagöngu og störf og
loks hvaðan útfór hans fer fram.
Ætlast er til að þessar upplýs-
ingar komi aðeins fram í for-
málanum, sem er feitletraður,
en ekki í greinunum sjálfum.
Jinniii n i n ijpr
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
Rr
Erfisdrykkjur
H
H
H
H
H
P E R L A N
Sími 562 0200
IITIIIittttititÍ1
hann meirihlutann af þeim hrossum
sem voru á járnum undir Austur-
Eyjafjöllum, og flestir Sunnlend-
ingar könnuðust við hestaflutninga-
bílinn sem æði oft fór um vegina,
flytjandi hross til og írá.
Fyrst þegar ég man eftir mér
hafði ég miklu meiri áhuga fyrir
rollum en hestum. Hafði reyndar lít-
inn áhuga fyrir hrossum. En þetta
átti eftir að breytast, þegar ég hafði
hjálpað honum að setja inn hestana
eða að halda í meðan hann var að
jáma fékk ég að fara á bak og brátt
varð þetta árátta. Sérstaklega man
ég eftir þegar verið var að járna
hestana hans nafna í Hlíð, þeir vom
óþægir, en ef mér tókst sæmilega að
halda í þá fékk ég hrós og svo líka að
taka skeifnasprettinn. Nokkmm
sinnum á vetri var farið í lengri reið-
túra, þá var farið eftir mjaltir á
morgnana og reynt að vera kominn
heim fyrir seinni mjaltir, það var
gjaman farið austur í Mýrdal eða
útundir Ut-Fjöll, erindið var oftar
en ekki að nafni var að sækja fola
sem hann var að taka í tamningu.
Komið var við á bæjum og þegnar
góðgjörðir, karlarnir fengu jafnvel
út í kaffíð, en það var líkt með Berg
og okkur ki-akkana, áfengi bragðaði
hann ekki, en var samt glaðastur
allra. Þótt hann neytti aldrei áfengis
átti hann það alltaf til, ef þurfti að
veita hestaskál. Á sumrin var svo
farið í lengri hestaferðir. Fyrsta
ferðin sem ég fór í þá var ég þrettán
ára og farið var á fjórðungsmót á
Hellu, mér fannst ég loks orðinn
maður með mönnum, en eitthvað
hefur þó verið stutt í bamið í mér.
Við lögðum af stað frá Hellu um
kvöldið eftir mót. Þegar hestunum
var sleppt út úr réttinni fóm þeir al-
veg fulla ferð austur, þá kom sér vel
eins og stundum oftar að nafni var á
Sel, sem þá var viljugri og fljótari en
Blómustofa
Friðfmm
Suðurlandsbraut 10
108 Reykjavfk ♦ Símí 553 1099
Opið öll kvöld
til kl. 22 - einnig um helgar.
Skreytingar fyrir öll tilefni.
flestir aðrir hestar, hann hafði fyrir
hrossin áðm- en þau komust inn á
brúna á Eystri-Rangá. Þegar við
komum austur að Hvammi var
klukkan að verða fímm um morgun,
ég var orðinn afskaplega syfjaður.
Bergur tók eftir því og sagði best að
ég legði á Storm gamla, sem ég og
gerði og reið honum síðasta spölinn,
en það er í eina skiptið sem ég dott-
aði á hestbaki, - karlmennskan var
ekld meiri en það. Annað hvert ár
var farið í fímm daga ferð austur á
Síðu. Nafni var alltaf með mikið af
hestum á jámum, hesta frá honum
sjálfum eða hesta sem hann var með
í sölu eða tamningu fyrir aðra. í
þessum ferðum, sem voru félags-
ferðir hestamannafélagsins Sindra,
voru gjaman 30-40 manns og á ann-
að hundrað hross. I einni slíkri ferð
var riðið yfír Kúðafljót, það er
klukkutíma reið. Það þui-fti mikinn
kjark og áræði til að leggja í fljótið
með svo stóran hóp, en allt fór það
vel.
Ella og Árni sáu um búskapinn á
meðan á þessum ferðum stóð.
Ogleymanlegt var líka að fara ríð-
andi á kappreiðarnar og fá að taka
þátt í þeim. Ef svo vel vildi til að við
strákamir unnum til verðlauna á
folunum hans var nokkuð víst hvar
verðlaunin lentu. Eins og áður sagði
vom alltaf sumarkrakkar í Steinum,
sum þeirra höfðu aldrei kynnst
hestum, en fengu sína eldskírn við
vemna og em hestamenn enn í dag.
Þama var verið að breiða út þátt-
töku í hestamennskunni.
Glettni og glaðværð var ríkjandi á
heimilinu og var þá alveg sama hvort
þjónanna átti í hlut. Ekki minnist ég
þess að við stærri strákamir fengum
bágt fyrir þótt við reyndum nýju
sumarkrakkana í ýmsum þrautum,
stundum var vinsælt að sjá hvað þau
gætu stokkið langt og svo „óheppi-
lega“ vildi stundum til að verið var
mjög nálægt haugstæðinu. Ekki
varð heldur neinn hávaði þótt við
notuðum óhefðbundnar aðferðir við
að tína ullarlagða.
Að Steinum vom allir alltaf vel-
komnir. Ekki síður þeir sem minna
máttu sín. Árni kom á sjötta ára-
tugnum og er búinn að vera hjá
þeim í rúm fjömtíu ár. Þegar Jónas
og Gerða í Hlíð gátu ekki búið leng-
ur vegna elli var sjálfsagt að þau
fæm að Steinum. Jónas nánast al-
veg rúmfastur og lést hann svo í
Steinum eftir nokkur misseri.
Gerða var hjá þeim áfram í mörg
ár. Á þessu fólki, eins og öðm,
höfðu Steinahjón sérstakt lag. En
ekki er ég frá því að frændi minn
hafí haft lúmskt gaman af því þegar
Árni og Gerða vora að kýtast og
kannski stundum stuðlað að því.
Bergur sá í mörg ár um sauðfjár-
veikivarnargirðingu við Jökulsá á
Sólheimasandi. Það var ákveðinn
spenningur á hverju vori hvort
hann bæði mann að koma með í við-
haldið. Þá var farið strax eftir
mjaltir á morgnana, Ella útbjó
nesti fyrir daginn. Það var segin
saga að þegar búið var að borða
nestið í hádeginu hallaði nafni sér
aftur á bak, setti húfuna yfír andlit-
ið og sofnaði, alveg sama hvort set-
ið var á sandöldu eða í grasbala.
Eftir fimm mínútur reis hann á
fætur og haldið var áfram að girða
fram að kvöldi, þá var haldið heim á
Land-Rovernum, og Bergur söng á
leiðinni „með sínu lagi“, t.d. Nú hef
ég selt hann yngri Rauð eða
Komdu og skoðaðu í kistuna.
Steinar standa í þjóðbraut. Bæði
af þeim sökum og hinu líka að hús-
bændur voru afskaplega gestrisnir
komu margir við, áætlunarbílar
stoppuðu, kaupfélagsbílar úr Vík
komu við og bílstjórar fengu kaffí.
Bergur hafði yndi af verslun. Bens-
ínsala var í Steinum og síðar
sjoppa, þar sem yngstu viðskipta-
vinimir þurftu ekki alltaf að hafa
mikið í buddunni til að eignast það
sem hugurinn gimtist. Lítil frænka
sagði frá því í Reykjavík að í sveit-
inni væri miklu betri sjoppa, því
þar þyrfti maður ekki aura til að fá
nammi. Bóndinn hafði líka mikinn
áhuga fyrir hestaverslun og ég
hygg að fáir eða engir hafi selt fleiri
hross á sjötta og í byrjun sjöunda
áratugarins en hann.
Enginn hefur haft meiri áhrif á
lífshlaup mitt en hann fyrir utan
foreldra mína. Hann var tilbúinn að
hvetja mig hvenær sem var. Nú er
hann genginn á vit fóllnu gæðing-
anna Sels og Kóps og allra hinna.
Við systkinin stöndum í mikilli
þakkarskuld fyrir að hafa fengið að
vera jafn mikið og raun ber vitni
samvistum við frænda okkar.
Elsku Ella og Árni, söknuður
ykkar er mikill, en minningin um
glaðværan og góðan dreng mun
ylja um hjartarætumar.
Blessuð sé minning hans.
Bergur Pálsson.
„Ég held að hann sé kominn sá
brúni.“ Með þessum orðum Sigur-
bergs í Steinum hófust samskipti
okkar. Á haustdögum 1993 var
höfðingi allra hestamanna sóttur á
Selfoss, þá nýfluttur þangað
ásamt Elínu konu sinni og Árna.
Nú var komið að því, og frumraun
mín í hestamennsku og eldskírn
hófust í gerði baka til á Steinum.
Frá því andartaki að mér var
hjálpað á bak þeim brúna skildi ég
Ijómann sem umlykur tengsl hests
og manns. Ohrædd, máske vegna
algjörs kunnáttuleysis og afskap-
lega stolt, sat ég hestinn, þráðbein
í baki. Það reyndist vinátta og
traust á báða bóga hjá mér og
„drengnum" okkar Sigurbergs.
Hann er skemmtilegur, stundum
kúnstugur, en umfram allt elsku-
legur vinur og gleðigjafi. Blessað-
ur Sigurbergur minn, ljúfur, lítil-
látur, prúður, rólegur og yfirveg-
aður, þannig tamdi hann, þannig
gaf hann af sjálfum sér. Það eru
forréttindi að mega eiga samleið
með slíkum manni.
Oft var skropgið í heimsókn til
þeirra hjóna og Ama. Þær stundir
em fjársjóður yndislegra minninga
um kátínu, hestasögur og væntum-
þykju. „Þú hefur kannski hugsað
þér að skila honum,“ var iðulega
sagt við mig mjúkri djúpri röddu í
spaugi þegar ég hringdi til þess að
leyfa uppalandanum að fylgjast með
alls konar uppátækjum þess hests
sem hann hafði tamið af mikilli alúð.
Ég verð að viðurkenna fúslega að
hálf er hann spilltur af eftirlæti,
blessaður. ,AJdrei,“ var svarið mitt í
hvert sinn og ég veit að snillingur-
inn mun fylgjast grannt með okkur
Símoni frá Steinum og mér.
Þegar jólin gengu í garð kvaddi
elskulegur maður, við hin drúpum
höfði með virðingu og þakklæti og
dveljum aðeins lengur. Svo hitt-
umst við heil, fetum hægt af stað en
sprettum skjótt úr spori, á söndun-
um fyrir austan á vekringunum
okkar, náttúrlega! Hjartans kveðj-
ur til þín, Ella mín, og Árna vinar
okkar.
Ó, gef þú oss, Drottinn,
enn gleðfíegt ár
og góðar og blessaðar tíðir,
gef himneska dögg gegnum
harmanna tár,
gef himneskan frið fyrir
lausnarans sár
og eilífan unað um síðir.
(V. Briem)
Renate
Það var mikið lífslán að kynnast
og eiga samleið með fólkinu í Stein-
um. Upphafið var að Bárður bróðir
Bergs var til sjós hjá fóður mínum,
Ásmundi Friðrikssyni skipstjóra á
Friðþjófí og Helga í Vestmannaeyj-
um á fjórða áratugnum, síðar var
Bergur hjá honum á Sjöstjömunni.
Framhaldið var svo fimm sumur
sem ég átti, sem snúningastrákur
hjá Steinafólkinu. Það var ógleym-
anlegur og góður tími, og mikið
langaði mig að dvelja þar vetrar-
langt, en það gekk eÚd eftir.
Fyrstu fjögur sumrin mín í sveit-
inni bjó Elín Bárðardóttir, þá
nýorðin ekkja eftir Magnús Tómas-
son bónda sinn, á jörðinni með
börnum sínum fjómm sem enn
vom heima. Þau vom auk Bergs,
sem var þeirra elstur, Vigdís, Rút-
ur, Páll og uppeldissystirin Krist-
björg. Magnús og Elín höfðu í lang-
an tíma búið myndarlega í Steinum.
Hún var mikil húsmóðir og góð
kona við okkur kaupstaðarkrakk-
ana, sem vom fimm til sex á mínum
ámm þarna. Það vom systkinin
líka. Að auki var hún ljósmóðir
sveitarinnar, virt og dáð í því starfi.
Magnús hafði fyrir búskap sinn í
Steinum verið farsæll formaður á
vélbátnum Elliða í sex vertíðir í
Vestmannaeyjum við upphaf vél-
bátaútgerðar.
Síðasta sumarið mitt í Steinum
var Bergur giftur Elínu Sigurjóns-
dóttur frá Pétursey í Mýrdal. Þau
urðu þá húsbændur í Steinum. Ella
var mikil húsmóðir en fyrst og
fremst mikið yndisleg og góð kona.
Þetta var einstakt lán þeirra
beggja, varla er hægt að minnast á
annað, án þess að geta hins. Mér
finnst eins og þau hafi verið nýtrú-
lofuð allar götur síðan. Einstaklega
hamingjusöm hjón.
Steinar liggja í þjóðbraut og því
mikill gestagangur þar alla tíð. Að
auki hefur þar lengst af verið versl-
unarrekstur og bensínsala. Áætlun-
arbílar skildu eftir póst á næstu
bæi, og í Steinum var lengi eini
síminn í nágrenninu. Það áttu því
margir erindi þangað, og það
þekktist ekki annað en þeir þægju
góðgerðir. Það var sjaldan að fjöl-
skyldan sæti ein til borðs. Og þótt
mildð væri að gera alla tíð, var eins
og þau hjónin hefðu nógan tíma til
þess að sinna gestum. Þau veittu
öllum vel og þá ekki síst börnunum,
sem alltaf urðu að taka með góð-
gæti í nesti.
Hjá Bergi og Ellu vora alltaf
margir krakkar í sumardvöl, við
fjögur systkinin höfum verið þarna
lengi, og elsti sonur okkar Erlu, Ás-
mundur, í nokkur sumur. Ég get
ekki únyndað mér að bömum og
unglingum hafi nokkurs staðar get-
að liðið betur. Öll þurftu þau að
vinna en það var ekkert fyrir því
haft. Bergur og Ella vom dáð af
þeim öllum að verðleikum og eng-
um datt annað í hug en gera það
sem honum bar. Betri uppalendur
en þau hjón finnast ekki.
Gamalmenni, vandalaus, áttu at-
hvarf í Steinum síðustu ár ævi sinn-
ar og var um þau hugsað af ein-
stakri hlýju af þeim báðum. í minni
tíð var þar háöldmð kona og síðar
voru þau fleiri.
Árni Sigurðsson á Rauðsbakka
kom til þeirra ungur maður og var
hjá þeim alla tíð upp frá því. Það
var öllum til góðs, þau hafa reynst
honum einstaklega vel, og Ami,
blessaður, eins og Bergur hefði
sagt, staðið sig vel í öllum sveita-
störfum.
I Steinum var búskapur með kýr
og kindur og mikið af hrossum, því
Bergur var mikill hesta- og tamn-
ingamaður. Oft unnu hrossin hans
til verðlauna á hestamannamótum
og oft stóð hann í miklum flutning-
um hrossa víðsvegar um land.
Hvernig sem hlutirnir gengu fyr-
ir sig var hann léttur og jákvæður,
duglegur og mikil driffjöður. í rosa
og rigningarsumram var hann ekk-
ert að kvarta eða hafa áhyggjur. Þó
vissi hann manna best um minnk-
andi fóðurgildi heyfengsins af þeim
sökum. Það var bara hans stíll að
vera léttur, kátur og góður maður.
Það stóð heldur ekki á því að sinna
heyskapnum þegar það gerði
þurrk. Hann var þá árrisulastur
allra eins og endranær og hreyf alla
með sér af dugnaði og fjöri. Allt
gekk þá ótrúlega vel, enda vel
skipulagt og býlið vel tækjum búið
hverju sinni.
Mér finnst ég hafi fáum kynnst,
sem em eins miklir fyrirmyndar-
menn og Bergur í Steinum. Alltaf
hraustur og vel á sig kominn, glað-
ur, áhugasamur, mikill bindindis-
maður og stórveitull höfðingi. Það
er mikið gott að hafa þekkt hann og
kynnst honum. Alltaf leið manni vel
í návist þeirra Bergs og Ellu. Þau
vora elskuleg hjón. Að henni er nú
mikill harmur kveðinn, en hún á
góðs að minnast í Bergi, og það ylj-
ar. Allar minningar um hann hljóta
að vera henni bjartar.
Ég og fjölskylda mín öll sendum
henni og Ama dýpstu samúðar-
kveðjur.
Friðrik Ásmundsson.