Morgunblaðið - 22.07.1999, Blaðsíða 50

€0 FIMMTUDAGUR 22. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
AFMÆLI
í dag á stórafmæli
sr. Baldur Vilhelms-
son, prófastur í
Vatnsfirði við Isa-
fjarðardjúp. Hann
vígðist þangað ungur
guðfræðingur og þar
hefur hann þjónað af
dyggð í full 43 ár með
merka og trausta
konu sér við hlið, frú
Ólafíu Salvarsdóttur
frá Reykjarfirði í
'Vatnsfjarðarsveit.
Svo víðlent er presta-
kallið að messuferð
þeirra hjóna að Unaðsdal liggur
um 200 kílómetra landveg. Þau sr.
Baldur og frú Ólaiía hafa setið
vildarbrauðið með reisn, alið upp
myndarlegan barnahóp og meðal
annars stundað sauðfjárbúskap
og æðarrækt, auk skólastjórnar,
kennslu og hótelreksturs í
Reykjanesi.
Sr. Baldur er einstakur maður í
veröldinni. Um hann gildir vissu-
lega hið fornkveðna að sjón er
sögu ríkari og alls ekki unnt í
stuttri blaðagrein að lýsa til nokk-
urrar hlítar skörpum gáfum hans,
frumlegri útsýn og kostulegum
töktum er glæða nýju inntaki hin
hversdagslegustu viðfangsefni eins
og tilaðmynda morgunleikfimi,
kaffidrykkju, skemmtiatriði undir
borðum, göngulag, svipbrigði og
tilsvör. Að ógleymdum uppnefnum
á kollegum („þessi með skeggið og
códexinn", „matvælafræðingur-
inn“, „Lorenz O’Lorenz") og þeim
plagsið hans að nefna ekki nöfn
manna heldur símanúmer („Hef-
urðu nokkuð heyrt í
áttatíu-og-tveimur-ell-
efu nýlega?“)
Ég hefi farið víða
um heim en ekki
kynnst neinum manni
líkum sr. Baldri;
aldrei, hvergi nokkurs
staðar, aldrei nokkurn
tíma.
Og nú er þessi mikli
origínal, ljúfi kollega
og vin sjötugur í dag;
hann, sem stundum er
eins og allir borðnaut-
ar Lísu í Undralandi
og kunningjar hafi hitzt í einum
og sama manninum: hvíta kanínan
sem alltaf hafði hratt á hæli; hér-
inn sem bauð meira te án þess það
væri farið að skenkja neitt te;
hattarinn sem leit á tilveruna sem
einn óslitinn matmálstíma; svefn-
músin sem rumskaði aðeins annað
veifið og síðast en ekki síst kött-
urinn sem ýmist kom eða hvarf.
Sr. Baldur er af ágætu fólki á
Hofsósi, hefur hlotið gott uppeldi
og kann vel að fagna gestum. Ég
sé hann fyrir mér þar sem hann
er sestur við hvítdúkaðan borð-
sendann í Vatnsfirði, frú Ólafía
hefur borið ríkulega á borð, pró-
fastur ljómandi af fríðleika og
góðum gáfum, ræðinn og
skemmtilegur. Kannski er hann
búinn að taka af sér armbandsúr-
ið og leggja það á borðið svo engu
skeiki. Og ekki vantar ánægju-
samleg umræðuefnin. Hér er
menntaður höfðingi sem setur á
uppbyggilegar borðræður, glaður,
fróður og víðsýnn. Glæsilegur
fulltrúi tímans áður en við fund-
um upp þjóðfélagið sem stjórnað
er með skrifstofu í hverju horni
og hver þumbaraleg höndin er
uppi á móti annarri. Enda minnist
hann þess er iðandi mannlíf og
gróskufullt blómstraði við Djúp,
embættisreisur voru farnar sjó-
leiðis og tún slegin með orfi og ljá.
Öðrum stundum er sem pró-
fastur finni hjá sér ómótstæðilega
hvöt til þess að brjóta upp um-
ræðuefnið með afar nýstárlegum
hætti eða hvíla sig á því og fer þá
allt í einu af miklu fjöri, en alveg
óforvarandis, að beygja sagnorð í
miðju samtali, svo í persónum,
tölum og tíðum sem í háttum og
myndum. Ég hafði einhverju sinni
orð á því við hann að ég botnaði
ekkert í einhverju sem ég tiltók;
kvaðst ekki vita hver firn hefðu
valdið slíku. Þá segir sr. Baldur:
„Já, góði! Valda, veld, olli, hefi
valdið, valdandi. Þótt hann ylli!“
Þar með var það útrætt mál.
Þótt einkennilegt megi heita
um mann sem unað hefur í sama
brauði á fimmta áratug á sr. Bald-
ur ekki allténd auðvelt með að
sitja lengi kyrr á sama stað. A
ferðalögum er þannig einhver
óeirð í honum og verður til þess
að hann er sífellt að skima út um
glugga og dyr, skipta um sæti,
ganga um gólf, skreppa fram,
hlaupa út undir bert loft. Að
ógleymdum símhringingunum.
Talsíminn er hans hálfa líf. Hann
þarf stöðugt að hringja upp þenn-
an eða hinn, er auk heldur búinn
að koma sér upp farsíma, hefur
sagnaranda hvaðanæva af landinu
og veit upp á hár um markverð
tíðindi, ekki síst af prestastétt-
inni. En sr. Baldur er aldrei smár.
Kannski er það þess vegna sem
þessi fróðleikur dettur furðu fljótt
úr honum aftur.
í símtölum er sr. Baldur alltaf
kátur, uppörvandi, vongóður og
huggandi. Honum er einkar lagið
að setja sér hlutina fyrir sjónir í
heilsusamlegri fjarlægð þar sem
húmorinn leikur undir, leikandi
léttur, græskulaus og hlýr, og
greinir umsvifalaust hismið frá
kjarnanum svo að jafnvel á erfið-
ustu úrlausnarefnum birtist nýr
og óvæntur flötur, bjartsýnn og
sigurviss. Það mun meðal annars
vera þetta sem guðfræðin á við
þegar hún talar um að horfa á
mann og heim frá sjónarhóli ei-
lífðarinnar, „sub specie aetern-
itatis".
Búseta sr. Baldurs á Vatns-
fjarðarstað í nær hálfa öld, víðs
fjarri bæði kunningjum og kolleg-
um, hefur gert það að verkum að
hann er mikill og eindreginn not-
andi talsímans. Þessar upphring-
ingar hans um land allt eru að
sama skapi fjölmargar sem þær
eru flestar stuttar. Og tak-
markast náttúrlega ávallt af
GÓLFEFNABÚÐIN
Mikið úrval
faUegra flísa
Borgartún 33 • RVK
Laufásgata 9 • AK
fréttatímum útvarpsins og komu
póstbílsins.
Eftir að símsvararnir komu til
sögunnar var sr. Baldur
undrafljótur að tileinka sér kosti
þeirra og það með sínum eigin,
persónulega hætti. Þegar flestir
skilja eftir á þess konar tæki
myrka orðsendingu í símskeyta-
stíl, skilaboð sem dögum oftar
skjóta manni hálfpartinn skelk í
bringu af því þau fela í sér ein-
hverja óskilgreinda vá og tvísýnu
svo að hjarta viðtakandans tekur
að slá hraðar og hann flýtir sér,
titrandi fingrum, að hringja upp í
nagandi óvissu þetta tiltekna
númer, gefur sr. Baldur sér að
sínu leyti góðan tíma til þess að
segja fram erindi sitt, sem oftar
en ekki er alls ekkert erindi,
ellegar þá svo fullkomlega al-
menns eðlis að maður veit sam-
stundis að það er ekkert að óttast,
kvíðir engu og slakar á og andar
léttar og líður vel, enda ekki nema
góðs eins að vænta frá sr. Baldri í
Vatnsfirði. Hann er sálusorgari af
Guðs náð. Þegar við höfum verið
að heiman um lengri tíma hefur
símsvarinn okkar fyllst af smelln-
um og góðlátlegum tilkynningum
úr þessu viðbrigðafagra presta-
kalli við Djúp. Fyrst kemur það
Herrans ár og mánaðardagurinn,
þá nákvæm tímasetning en svo
fylgja lýsingar á veðurfari, sjó-
lagi, æðarvarpi, grassprettu og
heyskaparhorfum, jafnvel brot úr
kvæðum góðskálda, ásamt með
skorinorðri úttekt á þeirri opin-
berun sem prófastur hefur þá
stundina hlotið af mannlífinu yfir-
leitt; og þetta hefur vakið hjá okk-
ur hlýja og vonglaða tilfinningu
fyrir tímanum og eilífðinni, eflt
með okkur innri ró og vissu um að
allt sé, eins og skrifað stendur,
harla gott þegar öllu er á botninn
hvolft en um leið nauðsyn þess að
láta ekki heiminn fordjarfa sig, á
hverju sem veltur.
Við liggur að sr. Baldur sé þeg-
ar orðinn hálfgerð þjóðsagnaper-
sóna í lifanda lífi. Éru sagðar af
honum gamansögur sem margar
eru dagsannar en þó sumar hverj-
ar flökkusagnir sem snúið er upp
á hann. Kímnigáfa hans sjálfs,
spaugsemi, leikaraskapur og ærsl
hafa ýtt undir þetta. Hann er
sannkallaður gleðigjafi. Þegar
Ólafur biskup kirkjuvitjaði á
Vestfjörðum á hallandi sumri
1993 var sr. Baldur prófastur í för
með honum svo sem venja er til.
Þegar prófastur ávarpaði sóknar-
nefndarfólk eða kirkjugesti brást
aldrei að áheyrendur fóru að kíma
og jafnvel kjökurhlæja. Samt var
engin auðheyrileg fyndni í orðum
hans, að minnsta kosti eigi ávallt.
En viðstaddir bjuggust við gam-
anyrðum og sniðugheitum og
hlógu því fyrirfram.
Mig grunar að sameindirnar í
heilafrumum sr. Baldurs hafi rað-
ast upp með öðrum og á einhvern
veg kostameiri hætti en gerist og
gengur hjá fólki. Innri maður pró-
fasts er einatt sem fullskipuð
hljómsveit allra hugsanlegra blæ-
brigða, með bumbum, málmgjöll-
um og öllu saman. Eldsnögg og
óvænt tilsvör hans, oft vel til þess
fallin að vekja gott skap með við-
mælandanum, þykja mér renna
stoðum undir þessa skoðun. Minn-
ið er einkar trútt og prentað mál
hefur hann á hraðbergi, hvort
heldur er Njáls saga ellegar göm-
ul lestrarbók handa börnum
þeirrar íslandssögu sem einu
sinni var. Eitt vetrarkvöld var
sýndur í sjónvarpi umræðuþáttur
um trúmál. Morguninn eftir
hringi ég upp sr. Baldur og segi:
„Ansi fannst mér nú fulltrúar
þjóðkirkjunnar daufir í dálkinn.
Eg er hræddur um ég hefði látið
það eitthvað heita ef ég hefði ver-
ið meðal þátttakenda." Þá segir
sr. Baldur: „Ja, sannleikurinn er
sá, elskan, að það rennur hægt í
þeim blóðið mörgum fyrir sunnan.
Þeir sitja á kontór og eru löngu
hættir að anda en segja bara:
Litla gula hænan fann fræ. Svo
bíður maður í viku og þá loksins
stynja þeir upp: Það var
hveitifræ."
Sannleikurinn er sá að sr. Bald-
ur er, eins og margir fyndnir
menn, gáfumaður og vel lesinn.
Hann er ræðumaður góður og
gagnorður og prýðilega sýnt um
útfararræður, einkar næmur ' á
gott og fagurt íslenskt mál og hef-
ur jafnvel gaman af að fyrna rit-
mál sitt, þegar honum finnst slíkt
við hæfi, svo sem sjá má af vönd-
uðum prófastsskýrslum hans í Ár-
bók kirkjunnar sem margir, bæði
lærðir og leikir, láta aldrei fram
hjá sér fara.
Ymsir hafa látið sér til hugar
koma, og sumir ekki lítils metnir,
að skrá á bók endurminningar sr.
Baldurs og vonandi verður það
gert, þótt af því hafi því miður
ekki orðið enn, enda telja aðrir,
og ef til vill með réttu, að tjáning-
arform hans sé umfram allt hið
stutta, fleyga tilsvar náðaraugna-
bliksins sem nýtur sín best á rétt-
um stað og stund - en er þá líka
skínandi snilldin sjálf.
A mörgum, löngum vetrum í
Vatnsfirði hefur sr. Baldur komið
sér upp þeirri hollu venju að
leggja sig stundarkorn daglega og
hlýða um leið á upplestur frægs
prófessors í bókmenntum af seg-
ulbandsspólum og er þá efnið
jafnan einhver Islendingasagn-
anna.
Bókamaður er sr. Baldur líka
mikill og lætur Héraðsbókasafnið á
Isafirði viðstöðulaust senda sér
bækur í pappakassa með Djúp-
bátnum Fagranesinu allan ársins
hring. Oft lýkst hann upp með
hrifningu sína af einhverri nýrri
bók sem hann hefur verið að enda
við að lesa. Þó ekki í löngu máli.
Fyrir nokkrum árum skrifaði ís-
lenskur listfræðingur heimilda-
skáldsögu um sveitadreng norðan
úr Eyjafirði sem falsaði peninga-
seðil. Þessa bók las sr. Baldur sér
til ánægju. Lauk hann miklu lofs-
orði á ritleikni höfundar og efnis-
tök en bætti svo við: „Annars kann
ég ekki við að bækur byrji suður í
Chile. Bækur eiga að byrja á því að
bærinn altsvo stendur undir fjall-
inu!“
Við höfum víst verið farin að
halda og vona að sr. Baldur og frú
Ólafía myndu verða eilíf undir fjöll-
unum við sjóinn og fylgja Vatns-
fjarðarstað allt til dómsdags en
eins og hann sjálfur minnti eitt
sinn langorðan ræðumann á að
„tíminn líður altsvo líka á Vest-
fjörðum, góði!“ - þá nálgast nú óð-
um verkalok þessara sæmdarhjóna
á því forna og sögufræga höfuðbóli.
Þá verður mikið skarð fyrir skildi.
Með þakklæti sendum við hér í
Holti innilegar afmæliskveðjur og
biðjum góðan Guð að blessa pró-
fastshjónin í Vatnsfirði, ástvini
þeirra og sóknarbörn.
Gunnar Björnsson.
o
oo
(D
<
A
Q
<
/ Faxafeni 8
UTSHLR
Kjama útsala
á fatnaði fyrir
alla aldursnópa
Opið: mán-fimlO-18
Fö 10-19
lau 10-18
Su 12-17
BALDUR
VILHELMSSON
UTSALA - UTSALA - UTSALA
20-50% afsláttur
Skartgripir - gjafavara - stell - glös 7 hnífapör
SILFURBÚÐIN
Kringlan 8-12, sími 568 9066