Morgunblaðið - 17.10.1999, Síða 10

10 SUNNUDAGUR 17. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FYRSTU KJARASAMNINGAR NYRRA SAMTAKA
ATVINNULÍFSINS ERU FRAMUNDAN
Eftir samfellt hagvaxtarskeiö síöustu ára
sem hefur skilaö sér í hærri kaupmætti
hér á landi aö meöaltali en áöur hefur
þekkst eru nú blikur á lofti í efnahagsmál-
unum, ekki síst vegna þess aö veröbólgu-
draugurinn hefur látió á sér kræla á nýjan
leik. Finnur Geirsson, formaöur Samtaka
atvinnulífsins, segir í samtali viö Hjálmar
Jónsson aö þaó séu sameiginlegir hags-
munir launafólks og atvinnulífs að vel
takist til um þá kjarasamninga sem
framundan eru, svo árangri síöustu ára
veröi ekki kastað á glæ.
STOFNFUNDUR Sam-
taka atvinnulífsins var
haldinn um miðjan síð-
asta mánuð og þar með
hefur langstærstur
hluti vinnuveitenda sameinast á
einum vettvangi í fyrsta sinn.
Finnur Geirsson, formaður sam-
takanna, segir að merkur áfangi
hafi náðst með stofnun þeirra.
Þar með hafi Vinnuveitendasam-
band Islands og Vinnumálasam-
bandið sameinast í einum sam-
tökum, auk fleiri aðila sem áður
hafi staðið utan samtaka vinnu-
veitenda á vinnumarkaði, svo
sem eins og fjármálafyrirtækja.
Jafnframt hafi skipulagi nýju
samtakanna verið breytt til sam-
ræmis við þarfir nútímans.
Finnur segir að það sem vinn-
ist með sameiningunni sé hag-
ræðing og nýtt skipulag hafi það
meðal annars í för með sér að
komið sé í veg fyrir tvíverknað,
þar sem aðildarsamtökin hafi
mörg hver verið að vinna að
sömu málefnum hvert í sínu
horni. „Til þess að ná fram eins
miklu hagræði og kostur er þá er
ætlunin að koma öllum þessum
samtökum undir sama þak. Það
er unnið að því að finna hentugt
húsnæði fyrir öll aðildarfélögin,"
sagði Finnur.
Á ÁTTA MISMUNANDI STÖÐUM
Aðildarfélögin sem um er að
ræða eru Samtök iðnaðarins,
Landssamband íslenskra útvegs-
manna, Samtök verslunar og
þjónustu, Samtök fiskvinnslu-
stöðva, Samtök fjármálafyrir-
tækja, Samtök ferðaþjónustunn-
ar og Samtök atvinnurekenda í
raf- og tölvuiðnaði. Finnur sagði
að nú væru samtökin og aðildar-
félög þeirra á átta mismunandi
stöðum í borginni. Engin niður-
staða lægi fyrir í húsnæðismál-
unum ennþá, en þau mál myndu
vonandi skýrast fljótlega. Mjög
mikilvægt væri að það gerðist
sem fyrst til að kostir sameining-
ar VSÍ og VMS og annarra
skipulagsbreytinga nýttust sem
best og heildarsamtökin gætu
orðið eins öflug og stefnt væri
að. Þegar fulltrúar allra þessara
fyrirtækja úr ólíkum atvinnu-
greinum töluðu einni röddu væri
það miklu áhrifaríkara en ef þeir
kæmu fram hverjir fyrir sig og
þar af leiðandi ættu þeir auð-
veldara með að hafa áhrif á
starfsumhverfi sitt.
Finnur sagði að verkaskipt-
ingin milli aðildarféláganna ann-
ars vegar og svo heildarsamtak-
anna hins vegar væri ennþá í
mótun, en á sameiginlegu borði
yrðu málaflokkar eins og efna-
hagsmál, menntamál, umhverfis-
mál og erlend samskipti, auk
kjaramálanna að sjálfsögðu.
Megnið af öllum fyrirtækjum í
landinu tilheyrðu einhverju að-
ildarfélaganna og heildarsam-
tökin næðu því til stærsta hluta
almenna vinnumarkaðarins.
„Búast má við að erlendu sam-
skiptin verði stöðugt umfangs-
meiri, enda kemur meirihluti
þeirra reglna sem varða starfs-
umhverfi fyrirtækja frá ESB.
Samtök atvinnulífsins eru með
skrifstofu í Brussel og með þátt-
töku í starfsemi evrópskra at-
vinnurekenda höfum við tæki-
færi til þess að hafa áhrif á mót-
un þessara reglna."
ÁKVEÐIN TÍMAMÓT
Finnur sagði aðspurður að
með sameiningu Vinnuveitenda-
sambands Islands og Vinnu-
málasambandsins í Samtökum
atvinnulífsins hefðu orðið ákveð-
in tímamót í íslensku atvinnulífi
og skipulagningu þess. Tilurð
samtakanna væri tímanna tákn
og segði sína sögu um að sú
hólfaskipting sem verið hefði við
lýði í atvinnulífinu væri að
hverfa. Eflaust yrðu áfram til
blokkir í viðskiptalífinu. Menn
mundu sameinast um ólíka hluti,
en þessi klassíska hólfaskipting
íslensks atvinnulífs, sem hefði
verið pólitískt lituð, heyrði sög-
unni til.
„Þetta er einfaldlega afleiðing
þeirra skipulagsbreytinga sem
hafa verið að gerast í hagkerfi
okkar; frelsi á fjármagnsmark-
aði, tilkoma hlutafjármarkaðar
og almennt séð meira frelsi á öll-
um sviðum hefur stuðlað að því
að þessir múrar hafa hrunið,“
sagði Finnur.
Hann sagði að sér fyndist
samtökin fara vel af stað og að
þau hefðu meðbyr. Samtökin
væru litin jákvæðum augum og
menn hefðu væntingar um að
sameiningin yrði til góðs, ekki
bara fyrir fyrirtækin sem slík,
heldur þjóðfélagið í heild. „Það
er tvímælalaust beint samhengi
á milli bætts starfsumhverfis
fyrirtækja og betri lífskjara,“
sagði Finnur.
15% KAUPMÁTTARAUKNING Á
SAMNINGSTÍMABILINU
Kjarasamningar stórs hluta
launafólks eru lausir snemma á
næsta ári. Spurður um viðhorfín
almennt í kjaramálum sagði
Finnur að ágætt væri í því sam-
bandi að líta til baka og fara yfir
þann árangur sem náðst hefði
frá því kjarasamningar voru síð-
ast gerðir á fyrstu mánuðum
ársins 1997. Þá hefði verið
samið um nokkuð miklar launa-
hækkanir, töluvert meiri en áð-
ur hefði gerst og mun meiri en
almennt hefði gerst erlendis.
Samningarnir hefðu þýtt um
það bil 15% launahækkun á
þessu þriggja ára samnings-
tímabili og með launaskriði sem
hefði numið að meðaltali um 2%
á ári, eftir því sem næst yrði
komist, væri almenn launa-
hækkun á samningstímabilinu
21-22% þegar upp væri staðið.
Kaupmáttur hefði samkvæmt
þessu aukist um 15% á þessu
tímabili, en kaupmáttur hefði
aldrei áður aukist eins mikið á
svo skömmum tíma.
„Það er vert að hafa þetta í
huga nú þegar hættumerki eru í
augsýn, sem geta ógnað þeim ár-
angri sem náðst hefur. Hættu-
merkin birtast til dæmis í vax-
andi verðbólgu og viðskiptahall-
anum sem er uggvænlegur.
Hann verður væntanlega nálægt
30 milljörðum króna á árinu og
það segir ákveðna sögu. Það seg-
ir þá sögu að við sem þjóð erum
að eyða um efni fram. Eg held að
það sé hollt að hafa þessa stað-
reynd í huga þegar við enim að
sigla inn í næsta samningatíma-
bil og byrja að takast á um kaup
og kjör á nýjan leik. Það liggur
til dæmis íyrir að það muni
draga verulega úr hagvexti sam-
kvæmt spám. Hann verði ekki á
bilinu 5-6% eins og undanfarin
þrjú ár heldur verði u.þ.b.
helmingi minni. Spurningin er,
þegar við göngum til samninga,
hvort málið snúist ekki um það
fyrst og fremst að varðveita
þann kaupmátt sem þó hefur
náðst, í það minnsta þegar litið
er á næsta ár, sem er óneitan-
lega töluverðri óvissu háð,“ sagði
Finnur.
Hann sagði að þeir sæju þess
einnig merki að hagnaður fyrir-
tækja í framleiðslugreinum,
bæði í sjávarútvegi og iðnaði,
færi minnkandi. Utlit væri fyrir
að hagnaður þeirra yrði minni í
ár en á síðasta ári. Þessar stað-
reyndir mótuðu það umhverfi
sem samningarnir hlytu að taka
mið af. Framleiðslugreinarnar
væru undirstaðan og það segði
sig sjálft að þegar hallaði undan
fæti þar væri illt í efni. Þessi
fyrirtæki hefðu takmörkuð tæki-
færi til þess að velta kostnaðar-
hækkunum út í verðlagið og
auðvitað væri gengisstöðugleik-
inn í hættu undir þessum kring-
Finnur Geirsson
formaður Samtaka
atvinnulífsins
umstæðum. Góð afkoma fyrir-
tækja í ýmsum greinum, eins og
til dæmis í verslun og bankavið-
skiptum, gæfi þannig ekki rétta
heildarmynd af ástandinu, og
ekki væri hægt að leggja hana
til grundvallar í kjarasamning-
um. Þvert á móti væri ekki ólík-
legt að góð afkoma í þessum
greinum endurspeglaði það
þensluástand sem ríkt hefði í
þjóðfélaginu.
SAMEIGINLEGT HAGSMUNAMÁL
„Það hlýtur að vera sameigin-
legt hagsmunamál atvinnurek-
enda og starfsfólks þeirra að búa
svo um hnúta að þessi mikli
ávinningur sem náðst hefur haldi
sér. Það hlýtur að verða sameig-
inlegt verkefni okkar að fínna
leið sem tryggi hér stöðugt verð-
lag áfram og stöðugt gengi. Und-
anfarin ár hafa fært okkur heim
sanninn um að þetta er ein mikil-
vægasta forsendan fyrir hag-
vexti, góðu gengi íyrirtækja og
góðri afkomu fólks,“ sagði Finn-
ur.
Hann benti jafnframt á að
hagvaxtarskeiðið síðustu árin
væri ólíkt fyrri uppgangstímum
í íslensku efnahagslífi að því
leyti að ekki væri hægt að rekja
það beint til aukinna aflabragða
eða hærra fiskverðs. Það væru
ýmsir aðrir þættir sem spiluðu
þar inni í. Þar á meðal áreiðan-
lega skipulagsbreytingar í ís-
lensku efnahagslífi og á fjár-
magnsmarkaði, en einnig sá
verð- og gengisstöðugleiki sem