Morgunblaðið - 17.10.1999, Qupperneq 41

4
MORGUNBLAÐIÐ ___________________________________________________ SUNNUDAGUR 17. OKTÓBER 1999 4L
Klusturkirkjan er samsett af stíltegundum eins og
svo margar byggingar í Mont-Saint-Michel.
Mont saint Michael - miðaldaperlan sem dregur til sín um þrjár milljónir ferðamanna á hveiju ári.
Morgunblaðið/IM
Klausturgarðurinn hvílir á tindi klettsins við
klaustrið sem byggt var í upphafi 13. aldar.
og innsveitir. Allt frá því að ferða-
maðurinn er kominn inn fyrir íyrstu
virkisdyrnar (þær eru þrennar alls)
neðst við varnarmúrinn, lýkst upp
fyrir honum heimur miðalda. Frá
örófí alda hafa íbúar litla þorpsins
lífiiært sig á ferðamönnum, rekið
gistihús, krár og búðir. Þótt varning- .
urinn sé breyttur í dag og ferða-*
mennirnir fleirí og nútímalegri, hvíl-
ir hinn forni andi enn yfir staðnum.
Ótal smástígir, þröng sund, brýr og
tengigötur upp í klaustrið eða yfir á
vamarmúrana gera staðinn að eins
konar völundarhúsi sem kallar
stöðugt á ný hughrif.
Hér er sagan við hvert fótmál;
hinn langi menningartími munkanna
af Benediktsreglu gegnum miðaldir,
fleygaður af veraldlegum átökum
líkt og 100 ára stríðinu á 15. öld, og
inn í nýja tíma Endurreisnar á 16.
öld og allt að Frönsku stjórnarbylt-
ingunni á ofanverðri 18. öld sem end-
aði munkalíf í Mont-Saint-Michel.
Ríkið eignaðist klaustrið í hinu nýja
lýðveldi Frakklands og staðnum vaA.
breytt í fangelsi 1792 (hafði reyndar
verið fangelsi að hluta til á tímum
Lúðvíks 11. á 15. öld). Mont-Saint-
Michel var ríkisfangelsi allt til ársins
1863 og hýsti að jafnaði um 600
fanga.
Staðurinn féll í gleymsku og
hrörnun um tima en undir aldamót
hófst umfangsmikil viðgerðar- og
viðhaldsvinna sem bjargaði Mont-
Saint-Michel frá glötun. Á 20. öld
hefur staðurinn verið ferðamanna-
staður sem heillar fólk frá öllum
heimsins hornum.
Árið 1969 sneri lítið samféla^F
munka af Benediktsreglu aftur til
Mont-Saint-Michel. Nú hafast um sjö
munkar við í gamla klaustrinu.
Þannig viðhelst goðsögnin um
Mont-Saint-Michel sem sköpuð var í
anda Opinberunar Jóhannesar um
hina nýju Jerúsalem.
Höfundur er rithöfundur. C

á hæðum en
ekki hlið við
hlið. Hinn langi
byggingartími
klaustursins
svo og þrotlaus
viðhaldsvinna
síðari tíma hafa
skilað stór-
merkilegri
samansetningu
af öllum hugs-
anlegum bygg-
ingarformum
sem engu að
síður mynda
undurfagra og
samstæða
heild.
Forðist há-
annatíma
Hellulögð gata þakin búðum og veitingastöðum á báða
bóga hlykkjast upp brattann að klaustrinu.
stefnum gegnum miðaldir ásamt við-
gerðum og endurbótum fram á okkar
tíma. Klaustrið og kh-kjan með öllum
útidúrum, hvelfingum, herbergjum,
göngum og endalausum ranghölum,
sölum og viðbyggingum, bænahúsum,
íbúðarbyggingum og kapellum er
verkfræðilegt afrek og byggingarlegt
viðundur.
Byggingarnar hvíla á 80 metra há-
um kletti en ekki á jafnsléttu sem
kallaði á nýjar og áður óþekktar
byggingaraðferðir. Þannig eru
grafhvelfingar kirkjunnar byggðar
á gömlu kirkjunni svo og sem þær
mynda krans undir kirkjunni. Vist-
arverur munkanna voru sömuleiðis
byggðar lóðréttar en ekki láréttar,
Ferðamanna-
straumurinn er
svo öflugur til
Mont-Saint-
Michel, að viss-
ara er að skipu-
leggja heimsókn
sína með nokk-
urri aðgát. Best
er að skoða stað-
inn að vetrarlagi
þegar fæstir ferðamenn eru á staðn-
um. Yfir sumartímann er klausturs-
kletturinn iðandi af ferðamönnum
frá morgni til kvölds. Þá er nánast
ólíft innan borgarmúranna, sérstak-
lega þegar líður á daginn. Við erum
heppin, komum að afloknum páskum
og fjöldi ferðamanna viðráðanlegur
svo auðvelt er að njóta heimsóknar-
innar.
Ein, þröng gata leiðir okkur upp
brattann og að klaustrinu en þá tek-
ur við heimur trúar og tilbeiðslu,
bænahús, klausturgarður, móttöku-
og borðsalir, vinnuherbergi, bæna-
hús og klaustur frá ýmsum tímum
auk sjálfrar kirkjunnar sem trónir
efst með svimandi útsýni yfir flóann
MONT-SAINT-MICHAEL
Helgidóm-
ur, virki og
S
Mont-Saint-Michel, klettur heilags
Mikjáls, á landamærum Normandí og
Bretagne-héraðs í Frakklandi hefur verið í
aldanna rás allt í senn; klaustur, kirkja,
virki, samfélag og þorp. Ingólfur Mar-
geirsson sótti staðinn heim og lýsir honum
sem menningarlegri og andlegri upplifun
þar sem saga miðalda og endurreisnar sé
saman komin á einum bletti.
KVÖLDHÚMIÐ leggur
gullna slikju yfir flóann.
Upp úr gylltu mistrinu
stígur klaustrið lflrt og í
goðsögn; Fjall Heilags Mikjáls,
Mont-Saint-Michel, tímalaust og
magnþrungið. Adagamalt klaustrið
stendur á fjalli eins og nafnið ber með
sér, eða öllu heldur á tröllauknum
kletti í hafinu sem mjótt engi tengir
við ströndina. Lítið þorp kúrir við
rætur klaustursins, umlukt breiðum
varnargarði. Við virðum þetta ein-
staka fyrirbæri í menningarsögu
Evrópu fyrir okkur úr fjarlægð.
Mont-Saint-Michel endurspeglar
miðaldir og samfélagsuppbyggingu
kristinna manna á Vesturlöndum:
Efst trónir kirkjan með hárri og
mjórri spíru og boðar hið andlega yf-
irvald en neðar hvílir hið jarðneska
samfélag þorpsins umgirt varnar-
görðum hins veraldlega heivalds.
Dauðagildrur í ótrúlegum
sjávarföllum
Mont-Saint-Michel er vinsælasti
ferðamannastaður Frakklands fyrir
utan París. Tæpar þrjár milljónir
ferðamanna heimsækja staðinn ár-
lega. Ekki að undra. Hér er saga mið-
alda samankomin á einum bletti og
staðurinn sjálfui- og einstakt um-
hverfi hans upplifun - í senn menn-
ingarleg, söguleg og trúai'leg - sem
lengi dvelur í vitund ferðamannsins.
Mont-Saint-Miehel stendur við
samnefndan flóa inn af Ermarsundi, á
mörkum Normandí og Bretagne í
Frakklandi. Flóinn myndar eins kon-
ar öngstræti í kverkinni milli Norm-
andí og Bretagne, sem gerir það að
verkum að mikið magn leðju og skelja
hefur safnast upp við strendurnar
gegnum tíðina og myndað víðfemar
aurbreiður (25 þúsund hektarar eða
50 þúsund knattspymuvellir!) sem
sjórinn hylur á flóðum en berar þegar
fjarar á ný. Hér er munurinn á flóði
og fjöru einna mestur í heiminum.
Tvisvar á sólarhring hækkar og
lækkar yfirborð sjávar um 15 metra.
Aðeins Fundy-flóinn í Kanada sýnir
rneiri breytingu á sjávarhæð við flóð
og fjöru. Mont-Saint-Michel stendur í
miðri aurbreiðunni í fjöru en nær um-
luktur sjó á flóði. Skýringin á hinum
öflugu sjávaríollum er m.a. sú, að hin
eiginlega strönd flóans liggur mun ut-
ar, líkt og bakki sem marar í sjávar-
borði.
Á flóði streymir sjórinn yfir bakk-
ann og hinn mikli munur á sjávar-
hæð flóðs og fjöru gerir það að verk-
um að sjórinn streymir með tröll-
vöxnum hætti yfir leðjuflatneskjuna
og hylur víðfemt en grunnt svæði.
Þannig getur flóð við Mont-Saint-
Michel hulið allt að 25 kílómetra
langa aurfjöru. Flóð koma mjög
hratt ... „eins og hestur á stökki,“
segir gamalt franskt orðatiltæki í
héraðinu og vissara fyrir menn að
hætta sér alls ekki út á aurbreiðurn-
ar á fjöru. Vísindalegar mælingar
sýna að hraði flóðsins er 62 metrar á
mínútu eða um einn meter á sek-
úndu!
Sjávarföllin valda miklum
straumköstum og víða leynast kvik-
syndi í leðjunni. Sannkallaðar dauða-
gildrur. Stöðugt berst mikið magn af
skeljasandi og auri með flóði og nú er
svo komið að sjórinn nær aðeins að
umlykja klausturklettinn Mont-Saint-
Michel á háflóði. Miklar ráðagerðir
eru nú uppi um að reyna að dæla burt
einhverju af aumum sem er enginn
hægðarleikur þar sem stöðugt bætist
í safnið, eða um 300 þúsund kúbík-
metrar af leðju á ári.
Borgin helga stígur
af himni niður
Klaustrið í Mont-Saint-Michel á
sér um 1200 ára sögu og sameinar
flesta þætti í byggingarlist, menn-
ingarsögu og félagslegri þróun mið-
alda í Evrópu. Enginn veit með vissu
hvenær fyrst var byggt guðshús á
klettinum en fyrsta kirkjan sem
helguð var Heilögum Mikjáli - Saint
Michel - var byggð í upphafi áttundu
aldai' f. Kr.
Sagan segir að árið 708 hafi heilag-
ur Mikjáll birst St. Aubert, erkibisk-
upnum af Avranches, þrisvar sinnum
í draumi. Hugsanlegt er kirkjan sem
erkibiskupinn lét reisa á klettinum
hafi verið lítið guðshús í klaustri. Rík-
ai'ðui' fyrsti, hertogi af Nonnandí,
rak út munkana á tíundu öld, einkum
af hemaðarlegum ástæðum og fól
munkum af Benediktsreglu árið 966
að byggja nýja kirkju og klaustur
helgað Heilögum Mikjáli.
Munkarnir byggðu klaustur og
kfrkju sem byggir á miðaldatúlkun á
Opinberan Jóhannesar: Líkt og fiski-
mennirnir við Genesaretvatn sem
lögðu niðui' veiðarfærin, héldu munk-
arnir í vesturátt, yfir þöglar sléttur
Normandí uns þeir komu að flóanum
viðsjárverða og byggðu hugsýn sína á
klettinum sem helgaður hafði verið
Heilögum Mikjáli.
Hugljómun munkanna af Bene-
diktsreglu var hvorki meira né minna
en hin nýja Jerúsalem Opinberanar-
bókai'innar; stigin niður af himni til
að fagna hinum útvöldu til eilífðar.
Þessi hugljómun fangai' ferðamann-
inn enn í dag er hann nálgast Mont-
Saint-Michel. Ósjálfrátt fara setning-
ar Opinberanarbókarinnar í gegnum
hugann: „Og ég sá borgina helgu,
nýja Jerúsalem, stíga niður af himni
frá Guði, búna sem brúði, er skartar
fyrir manni sínum.“
Þetta var hin dulspekilega hug-
myndafræði og hugsýn miðalda-
munkanna sem liggur að baki hinum
ævintýrlegu byggingum á klettinum;
risavaxið klaustur og mikil kirkja,
nánast dómkh'kja með tilheyrandi
grafhvelfingum, skipi, kór og háu
hvolfþaki. Kirkjubyggingin hófst á 11.
öld og var upphaflega í rómönskum
stíl en síðar var byggt við hana í got-
neskum stíl, svo og öðrum byggingai'-
4