Morgunblaðið - 20.05.2000, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 20. MAÍ 2000 61
!
UMRÆÐAN
Hvað gerðist á Alþingi?
ÞAÐ VAKTI nokkra
eftirtekt sem fram kom
þegar formaður Bænda-
samtaka Islands, Ari
Teitsson, kynnti nýja
sauðfjársamninginn á
Búnaðarþingi, að á Al-
þingi gætti andstöðu við
þennan samning. Þótt
formlega væri stuðning-
ur sauðfjárbænda við
sauðfjársamninginn af-
dráttarlaus, þ.e. 2/3 með
en 1/3 á móti, hlýtur að
vekja nokkra athygli
hversu andstaðan við
samninginn var þó mikil.
En eins og kunnugt er
virtu 35% sauðfjár-
bænda atkvæðagreiðsluna að vett-
ugi, þannig að einungis 42% sauðfjár-
bænda greiddu samningnum
atkvæði. Það verður því ekki annað
sagt en að nokkurra efasemda gæti
hjá bændum gagnvart þessum samn-
ingi, að ekki sé fastar að orði kveðið
og þá ekki síst þegar þess er gætt að
ekkert var sparað til að kynna samn-
inginn. Eins og kunnugt er var sá
boðskapur mjög á einn veg. Það
verður því ekki sagt að heimanmund-
urinn með þessum samningi hafí ver-
ið ríkulega framreiddur.
Álit minnihluta Fram-
leiðnisjóðs landbúnaðarins
í áliti undirritaðs, minnihluta
Framleiðnisjóðs landbúnaðarins til
landbúnaðarnefndar Alþingis um
frumvarp til breytinga á búvörulög-
unum, er m.a. bent á að mikilvæg
ákvæði í frumvarpinu mætti ætla að
brytu bæði á móti landslögum og
stjómarskrá. Á Alþingi hefur það svo
gerst góðu heilli, að við meðferð
málsins þar voru gerðar á því mikil-
vægar breytingar sem eru í góðu
samræmi við þessi sjónarmið. Þessar
breytingar eru hver annarri miki]-
vægari og því full ástæða til að taka
þessar breytingar alvarlega.
Breytingar á 9. gr. frumvarpsins
eru afar mikilvægar, í þeim felst að
niður er felldur réttur landbúnaðar-
ráðherra til útgáfu reglugerðar um
hvaða skilyrði bændur þurfa að upp-
fylla til að þeir eigi rétt á álags-
greiðslum vegna gæðastýrðrar fram-
leiðslu. Með þessum breytingum
hefur lagagreinin í raun enga merk-
ingu því jafnframt er nú lögboðið að
þessar reglur skuli ákvarða með lög-
um frá Alþingi árið 2002. Þá fyrst
standa bændui- frammi fyrir ein-
hverri ákvörðun hver sem hún ann-
ars kann að verða. Það staðfestir enn
frekar þessar breyttu áherslur að
niður er felld úr 10. gr. frumvarpsins
heimild landbúnaðarráðherra um
ráðstöfun álagsgreiðslna. Til þess
svo að valda þessar ákvarðanir hefur
nú verið, með bráðabirgða ákvæði við
búvörulögin, lögboðið, að framan-
greindum breytingum verði ráðið til
lykta á Alþingi árið 2002. Þá fyrst
sést hver framtíð
hinnar gæðastýrðu
sauðfjárframleiðslu
verður.
Mikilvægt
nefndarálit
I nefndaráliti meiri-
hluta landbúnaðar-
neftidar Alþingis, sem
raunar virðist ekki
hafa verið ágreiningur
um þótt álitin hafi ver-
ið þrjú, koma fram af-
ar mikilvægar skýr-
ingar á þeim
Egill breytingum sem gerð-
Jónsson ar voru á frumvarpinu.
Þar segir m.a.: „Ekki
er skilgreint nánar í frumvarpinu
hvemig skilyrðum gæðastýrðrar
framleiðslu verði háttað. Meirihluti
nefndarinnar leggur áherslu á að þar
sem gert er ráð fyrir að ákveðnum
hluta beingreiðslna verði varið til að
greiða sérstakar álagsgreiðslur fyiir
gæðastýrða framleiðslu þurfi að
setja lög um þær reglur sem gilda
skuli um úthlutun þeirra.“ Þetta rím-
ar vissulega við þær takmarkanir
sem stjómarskráin setur Alþingi um
framsal á valdi til framkvæmda-
valdsins. í álitinu segir ennfremur:
„Hér er um að ræða verulega fjár-
muni sem nefndin telur óeðlilegt að
hægt sé að úthluta til framleiðenda
með stjómvaldsfyrirmælum.“ Hér
fer ekkert á milli mála hvað við er átt.
Akvarðanir stjómarskrárinnar skulu
gilda. Þá em áherslur nefndarinnar
varðandi landnýtingar þáttinn afar
athyglisverðar, þar segir: „Hins veg-
ar er enginn einhlítur mælikvarði
fyrir hendi sem styðjast má við þegar
landnýting er metin og ljóst að mikil
vinna er framundan við kortlagningu
á gróðurjörðum.“ Framangreindar
áherslur nefndarinnar em svo til-
greindar sem tilefni að þeim tillögum
sem Alþingi hefur nú lögfest.
Gæðastýring í uppnámi
Búvöralagaírumvarpi landbúnað-
arráðherra fylgja tvö fylgiskjöl. Þau
fela í sér áformað vinnulag við undir-
búning og framkvæmd að gæðastýr-
ingu í sauðfjárbúskap og landnýt-
ingu. Það skjal sem fjallar um
landnýtingar þáttinn hefur að fyrir-
sögn „Viljayfirlýsing" og er undirrit-
uð af landbúnaðarráðherra. Þessi
fylgiskjöl eins og önnur slík hafa
þeim tilgangi að gegna að skýra mál
enn frekar en fram kemur í málskjöl-
um. Á það hefur verið bent að drög
að reglugerðum þyrftu að fylgja
stjórnarfrumvörpum, af því hefur þó
ekki orðið það ég veit. Fylgiskjöl
hafa þvi oft á tíðum miklu hlutverki
að gegna sérstaklega þó þegar um er
að ræða málefni, þar sem fram-
kvæmd á að ráðast af reglugerð.
Þannig er um þessi fylgiskjöl, en þær
áherslur sem koma fram em orðnar
marklausar, þar sem heimild til út-
Sauðfjársamningur
Það er skoðun margra
þeirra sem um þessi
mál fjalla, segir Egill
Jdnsson, að það vanti
því ekki reglur heldur
jákvæð viðbrögð
markaðarins.
gáfu reglugerðar sem þau áttu að
vera gmnnur að hlaut ekki stuðning
við afgreiðslu málsins á Alþingi. Þess
í stað er nú lögboðið að um þær
ákvarðanir, eins og að framan er
greint, verði farið að lögum en ekki
reglugerð. Þessi fylgiskjöl em því
gagnslaus pappír. Hið sama er um
gróðurmatið, en í áhti landbúnaðar-
nefndar segir um það efni „Hins veg-
ar er enginn einhlítur mælikvarði
fyrir hendi til að styðjast við.“ Aug-
ljóst er að Nytjaland er ekki réttur
aðili til að setja slíkar reglur. Það er
því algörlega sjálfgefið, sérstaklega
eftir umfjöllun Alþingis, að farið
verði að þeim lögum sem um þessi
mál gilda þ.e. lög um landgræðslu
ríkisins og lög um afréttarmálefni,
fjallskil o.fl. Þannig er þáttur Nytja-
lands samkvæmt fyrri áformum úti í
vindinum.
Miklir óvissuþættir bíða
Það leiðir nú af stöðu þessa máls
að ákvæði 65. gr. stjórnarskráinnar
um að „Allir skulu vera jafnir fyrir
lögum“ kemur ekki til álita nú þar
sem ákvarðanir um reglur fyrir
gæðastýringuna era engar til og
verða ekki fyrr en árið 2002 þegar
Alþingi hefur fjallað um málið á nýj-
an leik. Sú óvissa sem að stjómar-
skránni lítur er því áfram fyrir hendi.
Þá setur það líka strik í reikninginn
sem fram kemur í áliti landbúnaðar-
nefndar að gæðastýringin sé þáttur í
vistvænum aðgerðum. I álitinu segir:
„Með því að taka upp gæðastýrða
framleiðslu er stigið skref í þá átt að
hvetja til vistvænnar framleiðslu sem
getur verið áfangi í framleiðslu líf-
rænna afurða.“ Nú er það svo að í
Q2rvaí
áisÁrifiargjafa
gildi er reglugerð um vistvæna fram-
leiðslu á sauðfjárafurðum. Stór hluti
sauðfjárbænda getur uppfyllt skil-
yrði þessarar reglugerðar. Það er
skoðun margra þeirra sem um þessi
mál fjalla að það vanti því ekki reglur
heldur jákvæð viðbrögð markaðar-
ins. Það verður því að skýrast sér-
staklega þegar kemur að nýrri laga-
setningu hver þörf er á
gæðastýringunni til að betmmbæta
þá reglugerð sem í gildi er um vist-
væna framleiðslu. Sérstaklega verð-
ur að skýrast, með tilliti til þessara
vistvænu áforma, hverjum tilgangi
það þjónar að draga bændur í dilka,
þá verri og þá betri, og hvað réttlæti
þann gjörning að færa bótalaust ríf-
legan fimmtung beingreiðslna frá
þeim verri til þeirra sem forræðis-
hyggjan telur vera betri.
Breyttar aðstæður
Því verður tæpast á móti mælt að
með þeim breytingum sem Alþingi
gerði á búvömlagafrumvarpinu við
afgreiðslu þess, er málið komið í nýj-
an farveg. Gæðastýringin orðin
býsna haltrandi ef ekki reisa og kom-
in á byrjunarreit. Orð Ara Teitssonar
um andstöðu á Alþingi við búvöm-
samninginn, eins og hann var lagður
fram, og í upphafi var vitnað til em'-
áreiðanlega hárrétt. Svo heldur þessi
erfiða umræða fyrir forsjárhyggju
og gæðastýringu áfram á hinum póli-
tíska velli, sérstaklega verður hún
hávær á framboðsárinu 2002 þegar
ákvarðanir um framtíð sauðfjár-
ræktar verða innan seilingar. Þau
áföll sem gæðastýringin hefur nú
orðið fyrir og að framan em greind
ræður hún ekki við. Hvernig mál
sauðfjárbúskapar í landinu kunna að
þróast fimm síðari ár samningsins er
því í mikilli óvissu. Að þessum gjör-
breyttu viðhorfum þarf íslenski sauð-
fjárbóndinn vel að hyggja. Nú em
þessi málefni í hans höndum ef hann
kærir sig um.
Sauðburður, mesti annatími sauð-
fjárbóndans með löngum vinnudegi
en fullum eftirvæntingar, þegar
hverri andrá getur fylgt nýtt líf, er
brátt að ljúka. Þetta em líka góðir
dagar fyrir þá sem fjárhirðuna ann-
ast. En eftirvæntingin verður áfram
við lýði því framundan er sumarið og
líka frelsið.
Höfunduv er fyrrverandi
alþingismaður.
Allur
fatnaður í
sjósportið

//

Sportbúð Títan - Seljavegi 2-101 Reykjavík
Netfang: titan@ísa.is - Vefsíða: www.isa.is/titan
BIIA UPPHÆKKANIR!
Upphækkanir fyrir
flestar gerðir bifreiða
DEMAN
AHUSIÐ
| Kringlan 4-12, sími 588 9944
Malmsteypan kaplahraunis
U"PT T A Vlf 220 HAFNARFJÖRÐUR
IILLL/Í 1U. SÍMI 565 1022 FAX 565 1587
húsgagnasýning
í Ondvegi
Opið alla helgsna
laugardag kl. II.OO til 16.00,
sunnudag kl. B.OO til 17.00
Siðumúla 20, sími 568 8799