Morgunblaðið - 22.08.2000, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 22. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Jim Smart
Eflaust verður bæði evrópskt og menningarlegt yfirbragð á Menningar-
borgarlundinum í Laugardal þegar fram líða stundir en þar voru um
helgina gróðursettir runnar frá öllum níu menningarborgum Evrópu.
Runnar níu
menningarborga
FULLTRÚAR menningarborga
Evrópu gróðursettu á laugardag
runna í nýjum Menningarborgar-
lundi í Laugardal en aðalfundur
stjórnenda og stjórnar Samtaka
evrópsku menningarborganna ár-
ið 2000 var haldinn i Ráðhúsi
Reykjavíkur um helgina.
I lundinum höfðu áður verið
gróðursett níu reynitré en reynir-
inn var vaiinn vegna þess að
hann vex í öllum þeim níu lönd-
um sem menningarborgirnar eru
í. Runnarnir eru hins vegar ein-
kennandi fyrir hverja borg en
valdar voru tegundir sem eru
upprunalegar í landi hverrar
þeirra. Þannig var t.d. valinn loð-
víðir fyrir Reykjavík og geisla-
sópur fyrir Santiago de Compost-
ela en hann er upprunninn í
Pyreneafjöllunum.
Leikfélag fslands
Fastráða lands-
þekkta leikara
„LEIKFÉLAG íslands hefur ráðið á
fastan samning í vetur leikarana Sig-
urð Sigurjónsson, Öm Árnason,
Eddu Björgvinsdóttur, Friðrik Frið-
riksson og Jakob Þór Einarsson og
einnig hefur verið gerður samningur
við Hilmi Snæ Guðnason um fast-
ráðningu fyrir leikárið 2001-2002,“
sagði Magnús Geir Þórðarson, leik-
hússtjóri Leikfélags íslands, í sam-
tali við Morgunblaðið í gær.
Þá hefur Jón Ólafsson verið fast-
ráðinn í vetur sem tónlistarstjóri
Leikfélags íslands. Að sögn Magnús-
ar hefur Vigdís Finnbogadóttir, íyrr-
verandi forseti og fyrrverandi leikhús-
stjóri í Iðnó, gert félaginu þann heiður
að vera vemdari Leikfélags íslands.
Að sögn Magnúsar eru fastráðn-
ingarsamningai- nýjung í starfsemi
Leikfélags íslands og koma í kjölfar
sameiningar Leikfélags íslands,
Loftkastalans og Hljóðsetningar ehf.
fyrr á árinu. Þess má geta að Sigurð-
ur Sigurjónsson og Örn Ámason
vom báðir stórir hluthafar í Hljóð-
setningu ehf og eiga því hlut í hinu
nýja Leikfélagi íslands. Þeir era
báðir fastráðnir hjá Þjóðleikhúsinu
en að sögn Stefáns Baldurssonar
Þjóðleikhússtjóra mun Sigurðm’
verða í sex mánaða leyfí frá störfum
við Þjóðleikhúsið en ráðningarsamn-
ingur Amar mun enn vera í fullu
gildi. „Þeir samningar sem við bjóð-
um era opnari en þeir samningar
sem tíðkast hjá stóra opinberu leik-
húsunum. Samningsbundnir leikarar
hjá okkur munu vinna að fjölbreytt-
ari verkefnum, s.s. sviðsleik, leik-
stjórn fyrir svið, sjónvarp og útvarp
og hljóðsetningu á erlendu efni fyrir
sjónvarp, myndbönd og kvikmynda-
hús. Samningarnir era einnig mjög
sveigjanlegir gagnvart öðrum verk-
efnum sem þessir listamenn kunna
að vilja sinna þótt Leikfélag íslands
hafi forgang að þeim og vinnu
þeirra."
Að sögn Magnúsar mun þessi hóp-
ur einnig starfa náið með leikhús-
stjóra að listrænni stefnumótun
starfseminnar. „Við viljum að sjálf-
sögðu nýta krafta þeirra og reynslu á
sem fjölbreyttastan hátt. Með þessu
sníðum við einnig af ákveðna van-
kanta sem segja má að hafi háð leik-
húsrekstrinum til þessa, þar sem erf-
itt hefur reynst að samnýta leikara
með öðram leikhúsum og tekist hef-
ur verið á um sýningarkvöld. Eftir
sem áður verður talsvert af lausráðn-
um leikuram við störf á vegum Leik-
félags Islands enda verður starfsem-
in fjölbreytt og umfangsmeiri í vetur
en verið hefur til þessa.“
Edda Hilmir Snær
Björgvinsdóttir Guðnason
Sigurður Örn
Sigmjónsson Ámason
Meðal þeirra leikara sem starfa
munu á vegum Leikfélags íslands
verða Halldór Gylfason, Stefán
Jónsson, Edda Björg Eyjólfsdóttir,
Árni Tryggvason, Tinna Gunnlaugs-
dóttir, Ölafía Hrönn Jónsdóttir,
Guðrún Ásmundsdóttir, Halldóra
Geirharðsdóttií’ og Sigrún -Edda
Björnsdóttir.
Leikfélag íslands mun í vetur reka
starfsemi í tveimur leikhúsum, Iðnó
og Loftkastalanum, og segir Magnús
að með þessu móti megi hagræða í
rekstrinum og halda úti fleiri sýning-
um samtímis en ella.
Aðspurður kvaðst Magnús ekki til-
búinn til að greina frá verkefnavali
leikársins sem er að hefjasten hann
sagði að fleiri verkefni yrðu á dag-
skránni í vetur en „...samanlagt hjá
Leikfélagi íslands og Loftkastalan-
um í fyrravetur.“
Spunasprell í
Hallgrímskirkju
Sagan um
Tuma tígur
KVIKMYJVDIR
K r i n g 1 ii b í «, B f 6 -
hullin, Laugar-
á s b í ú, N ý j a b í 6
Akureyri ug Nýja
bíú Keflavík
TUMI TÍGUR
„The Tigger Movie“. Leikstjóri:
Jun Falkenstein. Leikstjórn ísl.
talsetningar: Jakob Þór Einars-
son. Raddir: Þórhallur Sigurðs-
son, Óskar Völundarson, Sigurð-
ur Siguijónsson, Hjálmar
Hjálmarson, Jóhann Sigurðar-
son, Örn Árnason, Edda Heiðrún
Backman og Grímur Hall-
grímsson. Disney.
EINN besti vinur bangsans
fræga, Bangsímons, er tígurinn
Tumi og um hann fjallar Disn-
ey-teiknimyndin Tumi tígur eða
„The Tigger Movie“. Tuma leið-
ist óskaplega vegna þess að
hann saknar þess að eiga enga
fjölskyldu og þegar félögum
hans í skóginum mistekst að
hressa hann við heldur hann út í
stórhríð og vetrarkulda í leit að
ættingjum sínum.
Tumi tígur er fyrir yngstu
kynslóð kvikmyndahúsagesta
og hún mun ugglaust skemmta
þeim vel. íslenska talsetningin
er mjög vel af hendi leyst, sér-
staklega verður Tumi í höndum
Þórhalls Sigurðssonar grát-
brosleg persóna og asninn
Eyrnaslapi spaugilega þung-
lyndur í meðförum Jóhanns
Sigurðarsonar. Aðrir leikarar
standa sig með mikilli prýði og
verður ekki nógsamlega minnt
á hversu mikilvæg íslensk tal-
setning er á teiknimyndum fyr-
ir börn.
Ævintýrið um Tuma er hæfi-
lega spennandi og persónurnar
dregnar einföldum en skýrum
dráttum. Vinir Tuma eru
Bangsímon, Gúri, Kanínka,
Grislingur og Eyrnaslapi og
þeir vilja allt fyrir hann gera en
þegar þeim tekst ekki að hressa
hann við og hann heldur út í
óveðrið fara þau öll af stað að
leita hans og lenda í miklum
hættum.
Hér er ekki á ferðinni, eins og
svo oft í Disney-myndum, bar-
átta góðs og ills með ógurlegum
illingja og ævintýrapersónum
sem vinna bug á honum. Hér er
allt á miklum mun rólegri nót-
um. Boðskapurinn fjallar um
vináttuna og tryggðina og fórn-
arlundina og ætti að hitta í
mark hjá ungviðinu.
Arnaldur Indriðason
M-2000
Þridjudagur 22. ágúst
TOJVLIST
Hallgrfmskirkja
ORGELTÓNLEIKAR
Verk eftir J. S. Baeh, Kuchar,
Túma (spuni um gefin stef). B. Jan-
ácek og Eben. Jaroslav Túma, org-
el. Sunnudaginn 20. ágúst kl. 20.
Á ÁTTUNDU og næstsíðustu tón-
leikum „Sumarkvölds við orgelið" á
menningarborgaárinu 2000 á sunnu-
dag var röðin komin að Prag. Jar-
oslav Túma (f. 1956)
virðist eftir tónleikaskrá að dæma
meðal fremstu organista Bæheims og
Mæris; starfar sem orgel- og semb-
alleikari með sérsvið í endurreisnar-,
barokk- og nútímatónlist, tónskáld og
kennari og hljóðritar m.a. fyrir
Supraphon útgáfuna. Hann mun hafa
hlotið nokkur verðlaun fyrir spuna,
og kom það ekki á óvart þegar að
þeirri grein leið á tónleikunum.
Tékkneski organistinn lék fyrstu
tvö dagskráratriði uppi í púlpítúr, þar
sem spilarinn er í naflastrengssam-
bandi við hljóðfærið, en færði sig síð-
an um set og lék afganginn á fjarborð-
ið niðri á kirkjugólfí; án mikils vafa til
að áheyrendur fengu betur notið fóta-
fimi hans og raddvalslistar. Sem
kunnugt er hefui- orgelið eitt umfram
önnur hljómborðshljóðfæri þegar sjá-
aldri mætir, að fótmennt flinkustu
organista getur jaðrað við flugatriði
loftíimleikamanna, enda oft með ólík-
indum hvað virðist mega leggja á út-
limaburð og heilaniðurhólfun flytja-
ndans. Að þessu sinni, líkt og
stundum áður í Hallgrímskirkju,
bættist við sú tilfinning hjá þeim
áheyrendum sem bezt sáu til, að sýni-
legu tilþrifin virtust skýra markvert
hraðasta tónferlið, sem annars vildi
misfarast í gímaldsheyrðinni, þótt
vera kynnu sálfræðileg áhrif að
mestu.
Prelúdía og fúga Bachs í C BWV
547 frá fyrstu áranum í Leipzig naut
s.s. ekki góðs af téðri ímyndun, því þó
að verkið væri rennilega spilað, kom
prelúdían heldur graggug út í fremur
flatri registran, kannski líka vegna
fullveikra innradda, og „tenútissimo“-
túlkun fúgunnar hefði eflaust orðið
skýrari með aðeins meiri afmörkun
og jafnvel staccato-beitingu á viðeig-
andi stöðum.
Viðmiðun hlustandans var ólíkt
minni í þeim skrifuðu verkum sem
eftir vora, enda öll tékknesk og fá-
heyrð hér um slóðir, en með þeim fyr-
irvara virtust þau öll mjög vel flutt.
Fantasía Jans K. Kuchars (1751-
1829) í d-moll verkaði nánast eins og
söngvasyrpa úr mozörzku „Sing-
spiel“; ljúft, sjarmerandi og mikið
registrað í lipurri og oft lævíst gáska-
fullri túlkun.
Þjóðlagarætumar vora rammai’ í
næsta atriði, Hanakische Tanze,
dansasvítu frá 18. öld eftir ókunnan
höfund, frumsamin fyrir klavíkorð en
hér flutt með snarstefjaðri innradda-
fyllingu. Óhætt er að segja að Túma
hafi nýtt sér litaspjald Klais-pípu-
hljómsveitar Hallgrímskirkju til
þrautar í þessari heillandi svítu, því
ýmist var sem maður væri staddur á
hofferðugum hirðdansleik hárkollu-
aldar eða í bjórangandi sveitakrá í
myndlýsingu Breughels eldra, þar
sem sinfón, regöl og sekkjapípur
þramuðu við raust. Að spilarinn væri
vel sáttur við raddvalsmöguleika org-
elsins kom oftar en einu sinni í ljós
þegar klappað var, þar sem hann
benti orgelpípum að „rísa á fætur“ í
virðingarskyni.
Skiptar skoðanir era um fyrir-
brigðið impróvísasjón - allt frá „sýnd-
arleik úr fyrir fram undirbúnum „lag-
er-frösum““ og upp í „hraðvirkustu
tónsmíðaaðferðina". Sjálfsagt ræður
úrslitum hver á heldur; alltjent er
þessi forna íþrótt, sem hvarf úr píanó-
menntum á 19. öld, enn við lýði í org-
elleik, og m.a.s. haldnar keppnir í
henni sunnar í álfu, þótt h'tið fari fyrir
því hér. Væri vissulega gaman að fá
að heyra hápunkta frá slíkri spuna-
keppni í útvarpi, enda ætti hún með
réttri framreiðslu að vera kjörið
sjónvarpsefni.
Til að útiloka allan undirbúning var
hér sá háttur hafður á að færa organ-
istanum nóterað stef á blaði í allra
augsýn. Urðu stefin raunar tvö frekar
en eitt, og frétti undirr. eftir á að það
héfði orðið fyrir handvömm: Kramrni
svaf í klettagjá og Á Sprengisandi
Kaldalóns. Þó svo að stefín megi kald-
hamra saman með herkjum, bar
Túma ekki við að „kombínera“ þau
eins og kannski mætti búast við áður
en lyki, heldur spann úr þeim fantasíu
til skiptis með miklum tilþrifum, aðal-
lega hljómrænt, rytmískt og með auð-
ugu raddvali, er stundum leiddi hug-
ann að frönsku impressjónistunum.
Þó kenndi fleiri grasa, enda andstæð-
ur legíó, bæði í Ut, styrk og áferð.
Tónskráin tilgreindi aðeins tvo
sálmforleiki úr „Tre passionskoraler"
eftir tékknesk-sænska höfundinn
Bedrich Janácek (f. 1920), en ég fékk
ekki betur heyrt en leiknir væra þrír,
síðast Ó höfuð, dreyra drifið. Þetta
vora fremur hómófónískar en þétt
ofnar tónsmíðar, dreymandi inn-
hverfar og vel fluttar. Loks vai’ mikið
virtúósastykki eftir Petr Eben,
„Hommage a Dietrich Buxtehude"
undir víxlformi Lubeck-meistarans,
þar sem skiptast á tokkötu- og fúg-
atókaflar. Er varla ofsagt að Túma
hafi þar farið á kostum í þessu and-
stæðuríka verki með snöfurlegri
snerpu og jafnvel „sveiflu", enda
stundum engu líkara en að höfundur
væri staddur í Cotton Club í Harlem
að soga djassinn beint í æð.
Undirtektir áheyrenda kölluðu
óhjákvæmilega á aukanúmer. Kom
þar að seinni spunalotu kvöldsins,
sem var jafnvel enn glæsilegri en hin
fyrri. Stefið var dæmigert pentatón-
ískt írskt þjóðlag, sem komið mun í
nýjustu sálmabók þjóðldrkjunnar
(Drottinn, Guðs sonur) og fékk hér
svo líflega útfærslu í ekki sízt hryn-
rænu tilliti, að „Riverdance" dans-
flokkurinn hefði sem hægast getað
stigið við sópandi írskan þjóðdans á
hörðum skóm. í staðinn fengu menn
að sjá kvikstepp organistans á pedal-
inn, en satt bezt að segja var spilarinn
allur á iði líkt og gegnmúsíkalskur
sprellikarl, og lauk sér af með glymj-
andi handleggsakkorðum í myndar-
legum lokaklímax, svo fagnaðarlátum
æltaði seint að linna.
Ríkarður Ö. Pálsson
HÁSKÓLABÍÓ
Rauða plánetan - Alþjóðleg ráð-
stefna um rannsóknir á Mars.
Fjallaö um heimskautajöklana á
Mars. íslenskir vísindamenn kynna
eldgos undirjöklum hérá landi, ný-
legjökulhlaup og forsöguleg stór-
hlaup.
ththor@raunvis.hi.is
www.reykjavik2000.is - wap.olis.is