Morgunblaðið - 22.08.2000, Síða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 22. ÁGÚST 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Leiðin til auðlegðar
Lítið
barna-
lán
KVIKMYIVDIR
Háskólabfð
Barn í vændum ★
„Maybe Baby“. Leikstjórn og hand-
rit: Ben Elton. Aðalhlutverk: Hugh
Laurie, Joely Richardson, Rowan
Atkinson, Emma Thompson.
Pandora 2000.
BRESKA gamanmyndin Barn í
vændum eða „Maybe Baby“ eftir
Ben Elton skartar mörgu af því
besta sem bresk gamanmyndagerð
getur státað af í dag. Hugh Laurie,
gamanleikari til margra ára, fer með
annað aðalhlutverkið, Rowan Atkin-
son, betur þekktur sem herra Bean,
leikur kvensjúkdómalækni í mynd-
inni, Emma Thompson er nýaldar-
sinni með vefjarhött og svo mætti
áfram telja. Einnig reynir myndin að
fjalla um á grátbroslegan hátt erfið-
leika þá sem hjón eiga í við að eign-
ast barn. Það er því nokkur furða að
höfundi myndarinnar, Ben Elton,
skuli ekki takast að búa til einn ein-
asta brandara úr öllu saman, sem
virkar fyndinn.
Sumir brandaranna eru hreinlega
of smekklausir til þess að hægt sé að
hlæja að þeim eins og þegar Rowan
Atkinson bögglast við að tala um
þarmaverkið í Joely Richardson
(gamanmyndahöfundur sem ekki
getur fengið mann til þess að hlæja
að Rowan Atkinson ætti reyndar að
huga að annarri iðju). Aðrir brandar-
ar eru hallærislegir. Þeir koma lang-
flestir fyrir í setningum leikaranna,
líkamlega sprellið er í lágmarki, og
falla einhvern veginn flatir úr munn-
um þeirra. Má vera því um að kenna
að þetta er fyrsta bíómynd leikstjór-
ans og svo má líka vera að handritið
sé ekki fyndnara en þetta.
Hugh Laurie er í dæmigerðri
Hugh Grant-rullu sem heldur aum-
ingjalegur en rómantískur eiginmað-
ur, sem sífellt er að þeytast úr vinnu
sinni að sofa hjá konunni þegar rétti
tíminn er kominn. Hann þráir það
helst að gerast handritshöfundur og
þráin sú kemur honum í meiri bobba
en hann óraði fyrir. Laurie er það
besta við myndina, tilgerðarlaus að
mestu.
Joely Richardson þyrfti meiri æf-
ingu í gamanleik. Hún ofleikur hlut-
verk eiginkonunnar sem þráir það
eitt að eignast bam, lendir í svolitlu
ástarævintýri utan hjónabands og
kemst að svikum eiginmannsins. Of-
leikur hennar kemst þó ekki í hálf-
kvisti við ægilegan leik Emmu
Thompson í litlu hlutverki, sem bet-
ur hefði mátt sleppa; einhvem veg-
inn hefur maður á tilfinningunni að
það hafi lítil leikstjórn verið á liðinu.
En svo er þetta l£ka alvarleg
mynd, sem reyndar er erfitt að taka
alvarlega, því hún gerir tilraunir til
þess að fjalla á alvöragefinn hátt um
það vandamál þegar blessað barna-
lánið er fjarri og þær sálrænu krísur
sem fylgja. Hins vegar verður minna
úr þeirri umfjöllun vegna þess að um
miðbikið fer sagan út í allt annað og
verður mikið til um kvikmyndagerð
eftir að draumur eiginmannsins ræt-
ist.
Þannig er hér á ferðinni undarleg
samsuða sem ætlar sér í hóp bestu
bresku gamanmynda síðustu ára en
mistekst að flestu ef ekki öllu leyti.
Arnaldur Indriðason
Aösendar greinar
á Netinu
S' mbl.is
_ALLTAf= e/TTH\SAÐ /S/ÝTT
BÆKUR
F r æ ð i r i t
Principles ofEconomic
Growth
eftir Þorvald Gylfason.
Oxford University Press. 188 bls.
1999.
HAGVÖXTUR hefur verið ís-
lenskum vísindamönnum hugleikinn
undanfarin ár, líkt og erlendum
starfsbræðram þeirra. I fyrra kom
út bók Guðmundar Jónssonar um
hagvöxt og iðnvæðingu á Islandi frá
1870 til 1945 og fyrr á sama ári bók
Tryggva Þórs Herbertssonar,
„Sources of Economic Growth", sem
byggð var á doktorsritgerð hans um
efnið. Undir lok ársins kom svo út
bók sú sem hér verður gerð að um-
talsefni, „Principles of Economic
Growth“, eftir Þorvald Gylfason,
prófessor við viðskipta- og hagfræði-
deild Háskóla íslands.
Þessi mikli áhugi á hagvexti end-
urspeglar líklega tvennt, annars veg-
ar mikilvægi fyrirbærisins og hins
vegar það að undanfarin ár hefur
skilningur manna á eðli, orsökum og
afleiðingum hagvaxtar aukist til
ERLENDAR
BÆKUR
Spennusaga
Dauði aðalsmanns „Death
of an Effendi"
eftir Michael Pearce. Harper Coll-
ins 2000.180 síður.
MICHAEL Pearce heitir breskur
sakamálahöfundur sem skrifað hefur
bókaflokk um yfirmann egypsku ör-
yggislögreglunnar í Kaíró skömmu
eftir aldamótin 1900. Á máli inn-
fæddra er hann Mamur Zapt og hef-
ur í bókum Pearce fengist við hin
fjölbreytilegustu morðmál eins og
fyrri bókatitlar bera með sér: Mam-
ur Zapt og kameldýr eyðileggingar-
innar, Mamur Zapt og stúlkan í Níl-
arfljóti, Mamur Zapt og fjársjóður
Egyptalands. Nýjasta sagan í Mam-
ur Zapt-seríunni heitir Death of an
Effendi eða Dauði aðalsmanns en
hún kom út fyrir skemmstu í vasa-
broti hjá Harper Collins-útgáfunni
og segir frá því þegar rússneskur
fyrirmaður er myrtur á fallegum
sumarleyfisstað fyrir framan nefið á
sjálfum Mamur Zapt.
Michael Pearce þekkir vel til á því
muna. Hagvaxtarfræði hafa verið af-
ar frjósamt fræðasvið og íslendingar
lagt þar sinn skerf af mörkum.
Principles of Economic Growth
lýsir því vel hvernig skilningur á hag-
vexti hefur þróast. Bókin er kennslu-
bók í hagvaxtarfræðum og eins og
við er að búast er stóram hluta henn-
ar varið í að skýra þær kenningar
sem nú þykja best lýsa hagvexti. Að
auki er farið nokkuð rækilega yfir
fyrri kenningar og áhrif þeirra.
Þorvaldur leggur meira upp úr því
að kynna höfunda kenninganna, sem
fjallað er um, en almennt tíðkast í
kennslubókum og það fer ágætlega á
því. Persónurnar glæða bókina lífi og
þetta virðist líklegt til að auka bæði
áhuga og skilning lesenda. Auk
fræðimannanna fá ýmsir stjómmála-
leiðtogar nokkuð rými í bókinni en að
sönnu flestir í skammarkróknum.
Þorvaldur skoðar ýmis tilfelli úr
mannkynssögunni þar sem sérstak-
lega illa tókst til við stjóm efnahags-
mála, greinir ástæður þess og segir
deili á þeim sem vora við stjórnvöl-
inn. Idi Amin, Pol Pot, Enver Hoxha,
ýmsir sovétleiðtogar og fleiri slíkir
skjóta því upp kollinum hér og þar í
bókinni. Það er ágætt til þess að vita
að allt þeirra strit var ekki unnið
svæði sem hann fjallar um og sagn-
fræðin virðist vera á hreinu. Hann
ólst upp í Súdan sem Bretar og
Egyptar réðu á þeim tíma og sneri
þangað aftur á fullorðinsárum til
þess að kenna og hefur starfað að
mannréttindamálum. Hann býr nú í
London og hefur unnið til verðlauna
fyrir Mamur Zapt-bækur sínar.
Sögulegar spennusögur virðast vera
hans mikla áhugamál. Hann er einn-
ig höfundur annars spennusagna-
flokks sem fjallar um Dimitri Kam-
eron og gerist í Rússlandi keisara-
tímans.
Dauði aðalsmanns gerist árið 1909
og það hefur talsverða þýðingu fyrir
atburði hennar því nýlenduveldi
Breta er í hámarki og allir vilja
græða á hinu foraa Egyptalandi. Út-
lendingar ráða landinu og sjá til þess
að Egyptar hafi sem minnst um mál-
efni þess að segja og það skapar ólgu
í landinu. Föðurlandsvinir og þjóð-
ernissinnar koma fram skoðunum
sínum í blöðum sem reyndar era
fyrir gýg, það nýtist a.m.k. sem
kennsluefni.
Þorvaldur hefur vahð að hafa nær
engar jöfnur í meginmáli bókarinnar
en setja kenningar þess í stað fram i
orðum með aðstoð fjölda skýringar-
mynda. Hann tekur einnig allmörg
töludæmi þar sem áhrifum einnar
stærðar á aðra er lýst með því að til-
taka hvernig tiltekin breyting á
þeirri fyrri veldur ákveðinni breyt-
ingu á þeirri síðari. Þessi aðferð er
vel þekkt úr byrjendakennslubókum,
bæði í hagfræði og öðram greinum.
Það er þó ekki hlaupið að því að setja
flókið efni fram með þessum hætti.
Höfundar hagfræðilíkananna sem
Þorvaldur lýsir hafa undantekninga-
lítið sett þau fram sem fjölda jafna
sem erfitt er að lýsa í orðum og á
myndum. Hætt er við að nokkra yfir-
legu þurfi til að skilja sumar skýring-
armyndanna, a.m.k. ef góður kennari
er ekki til aðstoðar. Það er þó óhætt
að lofa því að sú yfirlega er vel tím-
ans virði. Bókin er í smærri kantin-
um af kennslubók í hagfræði að vera
sem iðulega era doðrantar upp á hátt
í þúsund síður. Þorvaldi tekst engu
að síður að útskýra í henni allar
helstu kenningar hagíræðinnar um
hagvöxt, sýna fjölda dæma og sem
vandlega ritskoðuð af nýlenduveld-
inu. Það er eitt af störfum Mamur
Zapt, nafn hans er Owen, að ritskoða
blöð en hann hefur nokkra samúð
með málstað þjóðernissinna þar sem
hann sjálfur kemur frá Wales. Hins
vegar hefur hann enga samúð með
morðingjum.
Þannig er að Owen er sendur á
mikinn fund kaupsýslumanna á sum-
ardvalarstað utan við Kairó til þess
að gæta sérstaklega eins fundar-
manna, Rússans Tvardovskys. Owen
fær ekki að vita af hverju mikilvægt
er að gæta þessa eina fulltrúa og
þekkir reyndar ekki mikið til hans en
víkur ekki frá honum vopnaður
byssu.
Gæslan er hins vegar ekki nógu
góð því þegar fundarmenn fara á
fuglaveiðar lendir ein kúlan í hjarta
Tvardovskys og hann deyr. Litið er á
dauða hans sem veiðislys en Owen
hefur sínar efasemdir og er brátt
tekinn að rannsaka málið þótt svo
virðist sem enginn vilji fá fram
fyrr segir kynna helstu höfunda og
(mis)notendur kenninganna. Þor-
valdur kynnir svo helstu hagvaxtar-
líkön á jöfnuformi i viðaukum. Þeir
sem era vanir að vinna með stærð-
fræðileg líkön geta því kynnt sér þau
betur þar en aðrir sleppt þeim án
þess að samhengi rofni.
Þorvaldur kemst að þeirri niður- 1
stöðu að uppskriftin að hagvexti sé ■
einföld og hafi legið fyrir meira eða
minna frá dögum Adam Smith. Hag-
vöxtur verður mestur í ríkjum sem
leggja nægilega mikið fyrir af fram-
leiðslu sinni og fjárfesta skynsam-
lega, láta fijáls viðskipti stjóma
framleiðslu og neyslu, nýta kosti
einkarekstrar, leggja mikið upp úr
menntun, búa við lága verðbólgu og >
treysta ekki um of á einstakar nátt-
úraauðhndir.
Það er alltaf fagnaðarefni þegar ’
virt erlend háskólaforlög líkt og
Oxford University Press gefa út rit
eftir íslenska fræðimenn. Principles
of Economic Growth verðskuldar tví-
mælalaust þann heiður og á væntan-
lega eftir að verða notað víða við
kennslu. Nemendumir þurfa engu að
kvíða, bókin er skýr og vel skipulögð,
efnið liflegt og textinn lipur.
Gylfi Magnússon |
sannleikann í málinu.
Þótt um alvarlegt mál sé að ræða
er sagan sögð með ljúfum og gam-
ansömum jafnvel kaldhæðnislegum
hætti sem á einhvern veginn vel við
bæði umhverfið og efnið. Lesandi
sem kemur inn í tólftu bók seríunnar
saknar þess að fá ekki að vita meira
um einkahagi og persónu Owens eða
Mamur Zapt öryggislögreglunnar
því hann er áhugaverður leynilög-
reglumaður sem reynir að sigla á
milli skers og báru í hinu margflókna
egypska stjórnkerfi. Það er nær ekk-
ert greint frá því hvað hann er að
hugsa og vantar sárlega dýpt í per-
sónuna.
Michael Pearce virðist nýta sér
þekkingu sína á þróun mála í
Egyptalandi á fyrsta áratug tuttug-
ustu aldar til hins ýtrasta, fjölþjóða-
samfélaginu sem þar er að finna,
skrifræðinu sem allt kæfir og sjálf-
stæðisbaráttunni svo nokkuð sé
nefnt og tekst að skapa forvitnilegan
heim með áhugaverðum persónum.
Einna skemmtilegastur er sérstak-
lega kæraleysislegur egypskur prins
sem lætur sér ekkert mannlegt óvið-
komandi. Sagan er stutt og snöfur-
mannlega skrifuð án orðalenginga
og virkar sem hin ágætasta lesning í
sumarfríinu.
Arnaldur Indriðason
Dansað á ólympíuleikum
MEÐLIMIR ástralska danshópsins Tobowgule sjást hér sitja í fullum Allir meðlimir danshópsins eru frumbyggjar og munu þeir koma fram á
skrúða undir 150 ára gömlu fíkjutré í grasagarðinum í Sydney í Ástralfu. listhátíð sem efnt er til í tengslum við ólympíuleikana í Sydney.
Morðsaga úr
Egyptalandi