Morgunblaðið - 17.11.2000, Qupperneq 26

flKÍ Av J M Ví\ íí )Í|01VÍ
MORGUNBLAÐIÐ
26 FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 2000
ERLENT
KYRRAHAF
INDÓNESÍA
Upptök
skjálftanna
: Wewak
PAPÚA
NÝJA- Madangv
GÍNEA Lac

\ Salamónshaf
o
Port Moresby

ástralíáN 1
200km
Flóðbylgja
skall á
Papúa-
Nýju-Gíneu
Port Moresby. AFP, AP.
ÖFLUGUR jarðskjálfti varð í haf-
inu skammt undan ströndum Pap-
úa-Nýju-Gíneu í fyrrinótt. Skjálft-
inn olli flóðbylgju sem skall yfir
norðausturenda eyjarinnar Nýja-
Bretlands og olli þar nokkrum
skemmdum. Þó var tjón ekki talið
vera mikið og ekki er vitað til þess
að slys hafí orðið á mönnum.
Jarðskjálftinn átti upptök sín á
33 km dýpi, um 30 km frá strand-
bænum Rabaul, en styrkleiki hans
mældist um 8 á Richters-kvarða.
Um eins metra há flóðbylgja skall
skömmu síðar á Rabaul og ná-
grannabænum Kokopo. Skemmdir
urðu meðal annars á stórmarkaði í
Kokopo, en að öðru leyti virtist
tjón hafa verið óverulegt. Síma-
samband við bæina var þó stopult i
gær og því gæti tjón verið meira en
fregnir höfðu borist af.
Astralska sjónvarpsstöðin ABC
hafði eftir íbúum í Kokopo að jarð-
skjálftinn hefði fundist greinilega í
bænum og að hann hefði staðið yfir
í um eina mínútu. Nokkrir eftir-
skjálftar fylgdu í kjölfarið, sá
sterkasti yfír 7 á Richter, en þeir
munu ekki hafa komið af stað flóð-
bylgjum.
Á flekamótum
Árið 1997 fórust um 3.500 manns
á norðvesturströnd meginlands
Papúa-Nýju Gíneu, þegar flóð-
bylgja af völdum jarðskjálfta skall
á ströndinni. Náttúruöflin hafa
valdið miklum usla á eyjaklasan-
um, en Papúa-Nýja-Gínea liggur á
flekamótum í Kyrrahafí. Undan-
farna mánuði hefur til dæmis eitt
af þremur eldfjöllum ofan við Rab-
aul spúið reyk og ösku og valdið
íbúum þar og í Kokopo nokkru
heilsutjóni. Höfuðstaður eyjunnar
Nýja-Bretlands var fyrir fjórum
árum fluttur frá Rabaul til Kokopo
eftir að eldgos varð tveimur að
fjörtjóni og gróf bæinn nærri því
alveg í ösku.
Tveggja daga leiðtogafundi aðildarríkja APEC í Brúnei lokið
Hvatt til viðræðna um
heimsviðskipti á næsta ári
AP
Vladímír Pútín, forseti Rússlands, heilsar Bill Clinton Bandaríkjaforseta á leiðtogafundi APEC í Brúnei. Með
þeim eru Goh Chok Tong, forsætisráðherra Smgapúr, og Perng Fai-Nan, fulltrúi Taívans.
Bandar Seri Begawan. Reuters, AP.
TVEGGJA daga fundi leiðtoga 21 að-
ildarríkis Efnahagssamvinnuráðs As-
íu- og Kyrrahafsríkja (APEC) lauk í
Brúnei í gær með málamiðlunarsam-
komulagi um að hvetja til þess að
Heimsviðskiptastofnunin (WTO) hæfi
nýja lotu samningaviðræðna um auk-
ið írelsi í heimsviðskiptum á næsta
ári. Samkomulagið náðist þrátt fyrir
mótbárur þróunarlanda sem vildu að
viðræðunum yrði slegið á frest.
Tæpt ár er nú liðið fí-á fundi
Heimsviðskiptastofnunarinnar í
Seattle í Bandaiíkjunum þegar til-
raun hennar til að hefja næstu lotu
viðræðnanna fór út um þúfur. Banda-
rískur embættismaður sagði að Bill
Clinton Bandaríkjaforseti hefði feng-
ið aðstoð frá leiðtogum Japans,
Singapúr, Nýja-Sjálands, Mexíkó og
nokkurra annarra ríkja við að sann-
færa leiðtoga þróunarlandanna, undir
forystu Malasíu, um nauðsyn þess að
viðræðumar hæfust sem fyrst.
Þróunarlöndin féllust á viðræðurn-
ar eftir að auðugu ríkin í APEC sam-
þykktu að samið yrði um verkaskrá
næstu lotu áður en öll ríki WTO hæfu
viðræðumar. Ríki þriðja heimsins em
staðráðin í að hindra að viðræðumar
nái til umhverfisverndar og réttinda
verkafólks og segja að verði samið um
aðgerðir í þessum málum torveldi það
þeim að nýta helstu kosti sína í efna-
hagsmálum: ónýttar náttúmauðlindir
ogódýrtvinnuafl.
APEC getur aðeins lagt til að
samningaviðræðumar hefjist en í
ráðinu em þó mörg áhrifamikil ríld,
þeirra á meðal tvö stærstu hagkerfi
heims, Bandaríkin og Japan.
„Við emm öll sammála um að
hnattvæðingin hefur líka sína galia,“
sagði gestgjafinn, Hassanal Bolkiah,
soldán Brúnei, þegar hann sleit fund-
inum. „Bilið milli hinna ríku og fá-
tæku heldur áfram að stækka og
margir eiga á hættu að heltast úr lest-
inni. Við getum ekki sætt okkur við
heim þar sem þjóðimar sem búa yfir
tækniþekkingu þeysast eftir upplýs-
ingahraðbrautinni meðan þróunar-
löndin berjast við farsóttir, l.ungurs-
neyðogfátækt."
Bandaríkin og Kína
ræða mannréttíndamál
Samkomulagið um viðræður WTO
er talið mikilvægasti afrakstur leið-
togafundarins. Mörg ríki notuðu þó
tækifærið til að halda áfram ýmsum
tvíhliða viðræðum. Bandaríkin og
Kína náðu til að mynda samkomulagi
í grundvallaratriðum um að hefja á ný
viðræður um mannréttindamál sem
Kínverjar slitu í maí 1999 vegna
árásar flugvéla NATO á kínverska
sendiráðið í Belgrad i loftárásunum á
Júgóslavíu.
I lokayfirlýsingu leiðtogafundarins
er hvatt til þess að Kína fái aðild að
Heimsviðskiptastofnuninni sem fyrst
og Taívan fylgi í kjölfarið. Lagt er til
að Rússland og Víetnam gangi einnig
Bandar Seri Begawan. AP.
BILL Clinton Bandaríkjaforseti
niinnti Yoshiro Mori, forsætis-
ráðlierra Japans, á að Banda-
ríkjamenn eru andvígir hvalveið-
um, þegar þeir ræddust við í
Brúnei í gær. Clinton hótaði þó
ekki efnahagslegum refsiaðgerð-
um vegna hvalveiða Japana, að
sögn bandarískra embætf ismanna.
Clinton og Mori ræddust við í
hálfa klukkustund eftir að leið-
togafundi APEC lauk í gær. Þeir
töluðu einkum um samskipti ríkj-
anna og viðræðurnar við kommún-
istastjórnina í Norður-Kóreu.
Leiðtogarnir ræddu hvalveiði-
deiluna stuttlega og Ciinton sagði
að Bandaríkjastjórn vildi að Jap-
anir drægju úr hvalveiðum sínum
undan Suðurskautslandinu. Japan-
ir segja að veiðarnar séu liður í
visindarannsóknum þeirra.
Stjórn Ciintons hefur hótað að
grípa til refsiaðgerða vegna deil-
í stofnunina einhvern tíma síðar.
Leiðtogamir létu ennfremur í ljósi
áhyggjur af háu heimsmarkaðsverði á
olíu. Þá sögðu þeir að stefna bæri að
unnar en forsetinn vakti ekki máls
á þeim möguleika, að sögn Jacks
Pritchards, sérfræðings þjóðar-
öryggisráðs Bandaríkjanna í mál-
efnum Asiu. „Clinton sagði að
hann hefði enn áhyggjur af mál-
inu. Við viljum vinna með Japön-
um að lausn þessa máls sem er
mikilvægt fyrir Bandaríkin og
önnur ríki. En þeir ræddu ekki
neinar sérstakar tillögur um
hvemig hægt væri að leiða deil-
una til lykta og Clinton ræddi ekki
refsiaðgerðir."
Japanskur embættismaður sagði
að Clinton hefði sagt að það væri
ekki þess virði fyrir Japani að
skaða mikilvæg tengsl ríkjanna
með því að halda hvalveiðunum
áfram. Mori hefði svarað að mikil-
vægt væri fyrir hcimsbyggðina að
taka ákvörðun um framhald hval-
veiða sem byggðust á því að safna
vfsindalegum upplýsingum.
því að milljarðar íbúa APEC-ríkjanna
fengju aðgang að Netinu fyrir árið
2010, þótt það krefjist mikilla fjárfest-
inga í mörgum landanna.
Soldáninn sagði að leiðtogamir
hefðu stutt tillögu Suður-Kóreu um
að Norður-Kórea fengi að skipa full-
trúa í nokkrar af nefndum APEC til
að auðvelda kommúnistaríkinu að
ijúfa einangrun sína á alþjóðavett-
vangi.
Valtír leiðtogar
Fundurinn í Brúnei er sá síðasti á
vegum APEC sem Clinton situr áður
en hann lætur af embætti í janúar.
Margir leiðtoganna á fundinum eiga
undir högg að sækja heima fyrir,
þeirra á meðal Joseph Estrada, for-
seti Filippseyja, sem stendur frammi
fyrir málshöfðun til embættismissis
vegna ásakana um mútuþægni. Þá
hefur Alberto Fujimori, forseti Perú,
neyðst til að lýsa því yfir að hann láti
af embætti á næsta ári vegna spilling-
armáls fyrrverandi bandamanns síns
og Yoshiro Mori, forsætisráðherra
Japans, reynir að veijast tilraunum
nokkurra flokksbræðra sinna til að
fella stjómina með vantrauststillögu
á þinginu.
Orðrómur var jafnvel á kreiki um
að Fujimori hygðist óska eftir hæli
sem pólitískur flóttamaðui- í Malasíu
eftir fundinn en forsætisráðhema
landsins, Mahathir Mohamad, sagði
að það væri algjörlega úr lausu lofti
gripið.
Clinton varar Japani
við hvalveiðum
Umdeild nefnd velur
rótarlén til úthlutunar
Marina del Rey. AP.
ÁKVÖRÐUN hinnar bandarísku
netnefndar um úthlutun nafna og
númera, Icann (Intemet Corporat-
ion for Assigned Names and Numb-
ers) um hvaða nýju rótarlénum verð-
ur úthlutað og til hvaða fyrii-tækja
átti að liggja fyrir í gærkvöldi að ís-
lenskum tíma.
Langmest notaða rótarlén í heimi
er .com og er nú svo komið að öllum
góðum vefföngum á því léni hefur
verið úthlutað, en um 20 milljónir
veffanga em skráðar á því léni. Lík-
legt er talið að um sex rótarlénum
verði úthlutað nú í þessari umferð og
myndi það auka verulega möguleika
á einfóldum vefföngum. Meðal
þeirra rótarléna sem rætt er um að
verði úthlutað em .web og .biz til fyr-
irtækja og stofnana og .nom, .per, .i
og .name til einstaklinga.
43 fyrirtæki tóku þátt í útboðinu
en það kostaði 50.000 dollara að taka
þátt í því eða 4,4 milljónir króna.
Fyrirtækin sem verða valin munu
síðan geta krafist nokkurra doliara
gjalds fyrir hvert veffang á sínu léni.
Það getur þýtt mörg hundmð millj-
arða króna til þeirra fyrirtækja sem
verða hlutskörpust.
Nefndin, sem hefur verið mjög
umdeild, var sett á laggimar af
Bandaríkjastjóm fyrir tveimur ár-
um. Fráfarandi formaður hennar,
Esther Dyson, sagði að nefndin hefði
þurft að kljást við það vandamál að
starfa á gmnni almenns samkomu-
lags sem væri stundum mjög óljóst.
Fyrirtækið Network Solutions Inc.
efaðist t.d. um rétt Icann til að efna
til útboðs um rótarlén og þrátt fyrir
að nefndin sé ekki jafnumdeild nú á
hún enn í erfíðleikum með að fylgja
ákvörðunum sínum eftir.
Málaferli í uppsiglingu
Hluti stjórnenda rótarléna utan
Bandaríkjanna hefur t.d. tekið þá
ákvörðun að virða nefndina að vett-
ugi. Þess utan tók hópur fulltrúa not-
enda Netsins sig til og mætti á ár-
legan fund nefndarinnar til að
krefjast afsagnar fjögurra stjómar-
meðlima. Einnig hafa nokkur mál
verið höfðuð á hendur nefndinni og
önnur jafnvel í uppsiglingu vegna út-
hlutunarinnar.
Handhafar .bz lénsins höfðuðu t.d.
mál á hendur Icann til að reyna að
koma í veg fyrir úthlutun .biz á þeim
forsendum að það væri of líkt ,bz.
Það rótarlén tilheyrði landinu Belize
sem er í Mið-Ameríku sem seldi rétt-
inn á því til fyrirtækis í St. Louis.
Fyrirtækið tapaði reyndar málinu
en mörg önnur mál vofa yfir.
Icann á t.d. á hættu að lenda í
meiðyrðamálshöfðun vegna þess að
nefndin varaði notendur við vefþjón-
um sem starfa undir rótarlénum sem
hefur ekki verið úthlutað. Þar á með-
al er rótarlénið .web en Image On-
line Design Inc. hefur sl. 5 ár skráð
veffong á því. Fyrirtækið er meðal
umsækjenda um .web rótarlénið.
Einnig efast stjórnendur rótar-
léna ríkja, en þá er átt við endingar
eins og .is sem er lén íslands og .fr
fyrir Frakkland, um hlutverk Icann.
Icann væntir þess að fá yfir millj-
ón dollara á ári í gjöld frá þessum
stjómendum sem hafa verið að
draga í efa að þeir verði nú að greiða
fyrir þjónusu sem áður var ókeypis.
Raddir hafa heyrst sem krefjast
aukinna áhrifa þessara stjómenda á
stefnu nefndarinnar. Seta nefndar-
manna, sem voru tilnefndir en ekki
kosnir af notendum Netsins eins og
nú tíðkast, er líka umdeild. Hætta er
talin á að þeir hafi fyrst og íremst
hagsmuni fyrirtækja að leiðarljósi
en ekki notenda Netsins.