Alþýðublaðið - 10.03.1959, Blaðsíða 5

Kafli úr þingrœðu eftir dr.
Gunnlaug Þórðarson.
DR. GUNNLAUGUR ÞÓRÐ-
ARSON flutti nýlega á al-
þingi frumvörp um nafngiftir
fyrirtækja. Fer hér á eftir
kafli úr ræðu, er hann flutti
um mál þetta í alþingi:
í GREINARGERÐ er vikið
að ástæðum fyrir flutningi
þessara frumvarpa og þarf ég
litlu við að bæta. Það skal
þegar tekið fram í upphafi,
að þótt ég hafi í greinargerð
vikið aðeins og einu veitinga-
húsi og að einu fyrirhuguðu
gistihúsi hér í bæ, þá er það
aðeins af því, að þessi dæmi
eru einna nærtækust, þar sem
hér er um ný nöfn að ræða,
en þetta er hins vegar engan
veginn gert fyrirtækjum þess
um til hnjóðs né til þess að
beina skeytum að þeim sem
slíkum. Enda er af nógu að
taka í þessu efni.
Eins og vikið er að í grein-
argerð, hefur Alþingi verið
mjög strangt varðandi nöfn
þeirra erlendra mann, er feng
ið hafa íslenzkan ríkisborg-
ararétt. Sama er að segja, þeg
ar jarðeigendur hafa viljað
breyta um nafn á jörðum sín-
um eða þegar stofna skal ný-
býli. Engar slíkar nafnabreyt-
ingar eða nafngiftir eru levfð
ar, án þess að sérstök nefnd,
örnefnanefnd, hafi fjallað um
þær áður. Hins vegar hefur
Alþingi látið sig einu gilda,
þótt hvers konar fyrirtæki
beri hvaða nafnskrípi sem er.
En þó er mála sannast, að
nafn einstaks manns eða
bóndabýlis varðar almenning
miklu minna en nafn fyrir-
tækis, sem ef til vill auglýsir
nafn sitt með gríðarstóru ljósa
skilti og lætur það klingja í
eyrum hlustenda í auglýsinga
þætti ríkisútvarpsins dag eft-
ir dag. Að mínum dómi er
nafnsift fyrirtækis menning-
aratriði, sem ekki má virða
að vettugi. Og kominn er tími
til þess, að Alþingi stemmi
stigu fyrir því menningar-
leysi, er átt hefur sér stað í
þessu efni.
Sumar þessar nafngiftir
gefa til kynna furðulegt sam-
bland af vanmetakennd og of-
látungshætti. íslenzkan virð-
ist að dómi þessara manna
ekki nógu fínt mál, til þess að
geta séð fyrir nofnum á fyrir-
tækjum þeirra. Erlendar stór-
borgir eða merkisstaðir verða
þá fyrir valinu í þessu efni,
og er mér einna minnisstæð-
ast nafn á veitingastað, ó-
merkilegum veitingastað, sem
rekinn var fyrir nokkrum ár-
um, sem hét Café Broadway.
Skylt er að geta þess, að
íslenzkir veitingamenn eða
kaupsýslumenn eru ekki und-
ir sömu sök seldir og eru þeir
allmargir, sem skýrt hafa at-
vinnutæki sín þjóðlegum nöfn
um. Má í því sambandi nefna
Hótel Borg, en eigandi þess
veitinga- og gistihúss hafði
áratugum saman dvalizt með
erlendum þjóðum og kunni
þess vegna e.t.v. betur en ella
að meta þjóðleg verðmæti,
enda varð bær Egils Skalla-
grímssonar fyrir valinu, þeg-
ar hann gaf fyrirtæki sínu
nafn. Ennfremur má nefna
nöfn . eins og veitingahúsin:
Röðul, Vík og Hressingar-
skálinn; verzlanirnar Gull-
foss, Feldur, Markaðurinn;
verksmiðjurnar Vífilsfell,
Frón, Esja o.s.frv. Tel ég ó-
þarft að fjölyrða frekar um
þessi tvö frumivörp; sem hér
eru á dagskrá. Vil ég víkja að
einu framkvæmdaratriði. Nú
kann að vera álitamál, hvort
tiltekið nafn getur talizt ís-
lenzkt og að sitt sýnist hverj-
um. Tel ég bæjarfógetum,
sýslumönnum og lögreglu-
stjórum treystandi til þess að
skera úr í þessu efni og legg
þvf til, að komið verði á fót
sérstakri stofnun til þess að
skera úr um það, en einnig
mætti þó hugsa sér að færa
út valdsvið örnefnanefndar
að þessu leyti.
Þá vil ég ítreka tilmæli um,
að hlutaðeigandi stjórnarvöld
hlutist til um, að gerð verði
heildarskrá yfir lögskráð
firmanöfn og að tilmælum
verði síðan beint til hlutað-
eigandi um, að erlendum nöfn
um verði breytt í samræmi
við tilgang þessa frumvarps.
IIIIHttlMIIIIIIIIIIII»ailHIIII|l!llllin||l||IIII|||||||||||||lll
I Hin þunga l
I stjarna9
I sem hvarf
Washington (UPI). —|
| Stjörnufræðingar telja að |
| þeir hafi fundið „Neutron111
| stjörnu þar sem efnið er í |
| óvenjulega þéttu ástandi, |
| svo þéttu, að einn kúbik-1
| sentimetri vegur milljónir |
| tonna. Á tímabilinu frá á- |
| gúst 1954 og nóvember |
| 1958 splundraðist stjarnan §
| og hvarf af sjónarsViðinu. \
| Vinna stjörnufræðingar nú I
| að því að finna leifar |
| hennar. |
„Neutron“ stjarnan hef-f
| ur aldrei sést fyrr, en vís- |
| indamaður við Kaliforníu- |
I háskóla hefur sagt fyrir |
| um tilveru þeirra. Hann i
| segir, að sumar „deyjandi“ |
| stjörnur séu svo samþjapp- |
| aðar að rúmmál þeirra |
| verði sama og ekki neitt en |
| haldi þyngd sinni. Stjörnu- |
| fræðingar hafa lengi þekkt |
I hinar svonefndu „hvítu |
| dverga“, sem eru svo þétt- |
| ar í sér, að einn kúbiksenti §
I metri vegur um 20—30 i
1 tonn, en „Neutron“ stjörn- \
| ur geta vegið allt að 100 f
f milljónum tonna hver kú- |
| biksentimetri. Þessi þétta f
| stjarna fannst fyrst í f
| stjörnuathugunarstöðinni |
1 á Palomarfjalli í Banda- f
| ríkjunum. |
rí »
IIMIHUIIIUIIUIllUIIUMUUIlUlUUUUlUlltUlUHUaHIIIH
Frá Fáskrúðfirði:
Rabbað við Sigurð Hjarfarson, frétfaritara Albýðublaðsins
ÞRÍR nýlegir þilfarsbátar
eru gerðir út frá Fáskrúðs-
firði í vetur og hafa þeir afl-
að vel, sérstaklega framan af,
áður en brá til ótíðarinnar,
sem verið hefur að undan-
förnu. Athyglisvert þykir
það, hve fiskurinn er góður
og að meira veiðist nú af ýsu
en áður. Þykir sjómönnum
þetta merki þess, að árangurs
megi vænta af stækkun fisk-
veiðilögsögunnar, ef svo fer
fram sem á horfist.
Auk þilfarsbátanna eru
margir smærri trillubátar
gerðir út á handfæri og línu
frá Fáskrúðsfirði og’ bærinn á
hlutdeild í tog'urunum Vetti
og Austfirðingi, sem eru sam-
eign Fáskrúðsfjarðar, Reyðar-
fjarðar og' Eskifjarðar.
MKD BE7TA MÓTI.
Er blaðið átti samtal við
Sigurð Hjartarson, fréttarit-
ara sinn á Fáskrúðsfirði, og
innti hann eftir atvinnuhátt-
um austur þar, lét hann vel
yfir og kvað atvinnu á síðast-
liðnu ári hafa verið mikla og'
afkomu manna með bezta
móti. Hún bygsist öll á út-
gerð, tvö frystihús vinna úr
aflanum og hefur mikil at-
vinna verið við þau.
50 M. HAFNARBRYGGJA.
Af framkvæmdum er helzt
að geta þess, sagði- Sigurður,
að 50 metra löng hafnar-
brvggja var fullgerð á síðast-
liðnu ári og geta nú öll ís’-
lenzk hafskip lagzt þar að
brvggju. í fvrravor hófst
bvgping félagsheimilis, sem
öll félög í bænum standa að,
hafnarsióður bvggði af-
greiðsluhús við höfnina og
minnst fimm íbúðarhús eru í
smíðum. Af þeim eru þrjú
reist á vegum Byggingarfé-
lágs verkamanna.
VFGIR AKFÆRIR.
Unnið var í fyrrasumar að
lag'ningu vegar milli Fáskrúðs
fjarðar 0g Stöðvarfjai'ðar og
hugsa Stöðfirðingar gott til
hins nýja vegar, enda var
gamla leiðin illfær öllum
venjulegum bifreiðum. Vegar
samgöngur eru líka orðnar
sæmilega góðar frá Fáskrúðs-
firði yfir til Reyðarfjarðar og
Norðurfjarðanna og um þess-
ar mundir eru til dæmis allar
ýmsar minjar um dvöl Fransk
manna enn sjáanlegar, svo
sem spítalagrunnur og fransk
ur kirkjugarður rétt utan við
þorpið og segir hann sína
sögu.
NÆG VINNA HEIMAVIÐ.
íbúar í Fáskrúðsfirði voru
árið 1930 um 640 talsins en
eru nú laust innan við 600.
Síðustu árin hefur íbúum
ekki fækkað, og í vetur mun
verkafólk ekki hafa farið til
annarra staða í atvinnuleit.
Undanfama daga hafa nokkr-
ir Færeyingar komið til Fá-
skrúðsfjarðar og verið ráðnir
á bátana.
Sigurður Hjartarson
leiðir opnar eftir leysingarn-
ar um daginn.
RAFMAGN AÐ VORI.
Síðustu tvö árin hefur ver-
ið unnið að vatnsveitu til
handa öllu þorpinu. Er hún
nýlega komin að fullum not-
um og var mikið mannvirki.
Þá var nýlega byggð spenni-
stöð inn af bænum og lagn-
ingu raflinunnar frá Gríms-
árvirkjun miðaði vel. Mun
Fáskrúðsfjörður fá rafmagn
þaðan snemma næsta sumar.
FRÁ TÍMUM FRANS-
MANNA.
Fáslcrúðsfjörður átti sitt
mesta blómaskeið á fyrstu
áratugum aldarinnar, en þorp
ið tók að byggjast skömmu
upp úr aldamótunum. Áður
hafði þar verið mikil viðlega
hjá frönskum skútum og' eru
5000 króna
ÞEGAR undrabarnið Gitta
skemmti á Selfossi nýlega, var
aðsókn að samkomunni afar
mikil, eins og nærri má geta.
Er líða tók á kvöldið, fór að
bera mjög á ölvun, enda var
þröngt í salnum og menn í há-
tíðaskapi.
Þó var einn a.m.k. ekki sem
aðrir til skapsmunanna, því að
berserkur nokkur gerðist all-
uppvöðslusamur. Ruddi sá sér
braut gegnum mannfjöldann,
unz liann staðnæmdist hjá pilti
einum og skipti það engum tog-
um, að berserkur greiddi pilt-
inum högg mikið í andlitið með
knýttum linefa. Pilturinn féll
við höggið og hlaut sprungna
vör og brotna framtönn í efri
góm.
Daginn eftir skoðaði tann-
læknir brotið og mat tönnina á
1000—2500 krónur. Þar næsta
dag kom málið fyrir rétt og
urðu niálalok þau, að árásar-
maður féllst á að greiða tæpar
5000 kr. upp í viðgerðina og
skaðabætur.
Alþýðublaðið — 10. marz 1959 — §