Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1887, Blaðsíða 13

'3
Skyraska viatarsaltslaus:
Fosforsýra . . • 44.15 °lo
Kalk .... . 19,10 —
Magr.esía . . . . 3.!8 —
Kalf .... . 22,46 —
Natron . . . . 0,20 —
Járnsýringur • 0,17 —
Brennisteinssýra 9.94 —
Kfsilsýra . . . . 0,80 —
samtals 100,00
Rannsókn þessi ber ljóslega með sjer, að hjer gætir mest fos-
forsýrunnar eins og i hvíta efninu í krukkunni nr. 1, en sá er
munurinn á hvíta efninu og skyröskunni, að í hinni siðari er mik-
ið af kalí, en mikið minna af kalki. Brennisteinssýran er tiltölu-
lega mikil í skyröskunni, og getur hún eigi stafað frá öðru en
brennisteini ostefnisins, sem við brunann hefir sýrzt í brennisteins-
sýru1. Sýra þessi heyrir þvi eiginlega ekki til öskuefni skyrsins.
Ef vjer því sleppum brennisteinssýrunni, og setjum svo að magnesía,
kalí og natron sje í sambandi við fosforsýru, sem neutröl fosforsúr
sölt, verður hlutfallið milli allrar hinnar eptirskyldu fosforsýru og
alls kalksins eins og 100 : 66, sem nákvæmlega er hið sama hlut-
fa.ll, sem fundið er milli fosforsýrunnar og kalksins í hvíta efninu
úr krukkunni nr. 1. Eigi þetta efni uppruna sinn að rekja til skyrs
þá verður að ætla, að magnesía og kalí, sem í skyrinu er, hafi að
mestu leyti horfið á burt, sem neutröl fosforsúr sölt, við að liggja í
jörðunni. En þar eð þessir partar at öskunni eru eigi svo nátengd-
ir ostefninu, eins og kalk og fosforsýra, er einnig mjög sennilegt,
að vatnið í jörðunni hafi skolað þeim úr skyrinu, áður en organ-
sku partar efnisins voru orðnir fullkomlega ummyndaðir.
það kann nú að vera efasamt, að þessi sjerstaka matartegund
úr mjólk, sem íslendingar nefna skyr, hafi að öllu verið búin til á
sama hátt fyrir goo árum, eins og nú á dögum. Einkum gæti það
verið efunarmál, hvort íslendingar, um þær mundir er Njála gjörð-
ist, hafa notað hleypi til að búa til jafnsúrt efni, og skyrið er; að
minnsta kosti er, eins og kunnugt er, hægt að ná ostefni út úr
mjólk, einungis með því að láta hana súrna af sjálfu sjer. jpað
væri þvi hugsanlegt, að hvíta efnið stafaði frá osti, sem til væri
búinn úr mjólk, sem hefði sýrzt á þennan hátt. Jeg hefi því einnig
rannsakað ösku ostefnis, sem tekið er úr mjólk, sem súrnað hefir
1) f>ar eð kúamjólk inniheldur mjög lítið af brennisteinssúrum sölt-
um, hlýtur brennisteinssýran, sem jafnan er í mjólkuröskunni, að stafa
mestmegnis frá brennisteini í eggjahvítunni.