Fréttablaðið - 18.02.2002, Blaðsíða 10

FRÉTTABLAÐIÐ
18. febrúar 2002 MÁNUDAGUR
FRETTABLAÐiÐ
Útgáfufélag: Fréttablaðið ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Gunnar Smári Egilsson
og Jónas Kristjánsson
Fréttastjórar: Pétur Gunnarsson
og Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Þverholti 9, 105 Reykjavlk
Aðalsimi: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: 'ritstjorn@frettabladid.is
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Fréttablaðið ehf.
Plötugerð: iP-prentþjónustan ehf.
Prentun: isafoldarprentsmiðja hf.
Fréttaþjónusta á Netinu: Vísir.is
Fréttablaðinu er dreift ókeypis til allra heimila á hö-
fuðborgarsvæðinu. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
BRÉF TIL BLAÐSINS
.. —-
Bjór og létt-
vín í búðir
Trausti Björgvinsson skrifar:
Ummæíi ðgmundar Jónasson-
ar þingmanns Vinstri grænna,
þegar hann ræddi afnám einokun
ÁTVR í Silfri Egils eru athyglis-
verð. Ein rökin fyrir einokuninni
hjá honum var að ríkisverslunin
gæti haldið verðinu niðri og ætti
að auka fjölbreytni. Hingað til
hefur verið litið á hátt verð á
áfengi sem lið í forvörnum; það
þurfi að hindra aðgengi og verð-
leggja þessa vörutegund hátt til
að minnka neyslu. En ef það er
ekki lengur málið má segja að
þróunin sé jákvæð.
Ein leið til að ná niður verð-
bólgu er að lækka gjöld sem lögð
eru á áfengi. Samhliða því væri
ágætt að geta nálgast þessa lög-
legu neysluvöru í matvörubúðum.
Ég treysti fólki í matvöruverslun-
um fullkomlega til að fylgjast
með því að unglingar kaupi ekki
áfengi rétt eins og starfsmönnum
ríkisins. Við íslendingar getum
umgengist þessa vöru eins og aðr-
ar Evrópuþjóðir. Eða finnst Ög-
mundi það ekki? ■
10
DEBET
Réttlaus og stéttlaus
„Það er ókostur á öllum sviðum að fá verktakágreiðslur eink-
um og sér í lagi fyrir þá sem uppfylla allar skyldur launþega
við atvinnurekanda," segir Ólafur Hrólfsson fyrrum sölustjóri
hjá Genealogia Islandorum. „Það fylgir því enginn réttur það
hef ég fengið að reyna í viðureign minni við þrotabú félagsins.
Eitt það versta er að menn eru ábyrgir fyrir virðisaukaskatti
þrátt fyrir að þeir fái hann aldrei greiddan," segir Ólafur.
„Nær undantekningalaust leggur þú meira af mörkum en þú
færð greitt fyrir sértu verktaki. Manni hættir líka til að van-
meta vinnu sína og leggja fram of lága reikinga, Ekki má held-
ur gleyma því að maður er bæði stéttlaus og réttlaus." segir
Jóhanna I-Iarðardóttir. „Menn gleyma oft hver kostnaður þeir-
ra er við að taka við verktakagreiðslum. Þeir þurfa að greiða
öll þau gjöld sem atvinnurekandi þeirra greiðir alla jafna.
s.s.tryggingagjald, hlut altvinnurekanda í lífeyrissjóð, Það er
enginn réttur til veikinda, sumarfrís og atvinnuöryggi er ekki
fyrir hendi,“ segir Bergur Guðnason. „Starfi menn eins og launþegar og fá
allan kostnað vegna starfsins greiddan er það ekki annað en gerviverktaka
og er ekki heimilt samkvæmt lögum,“ segir Jón Ásgeir Sigurðsson. ■
Eiginn herra
„Kosturinn er að þú ræður hvaða verkefni þú tekur að
þér. Ekki síður er það kostur að geta ráðið vinnutíma sín-
um og mér hefur alltaf þótt gott að geta unnið í skorpum
og eiga síðan gott frí inni á milli,“ segir Jóhanna Harðar-
dóttir blaðamaður.
„Það getur verið gott fyrir þá sem skulda mikið eink-
um skatta eða eru jafnvel gjaldþrota að.fá greitt sem
verktakar," segir Bergur Guðnason hdi. Hanrt segir þá
sem skuldi meðlög langt aftur í tímann gjarnan velja þá
leið að óska eftir verktakagreiðslum. „Áð öðrum kosti
fengju menn lítið útborgað. Á það bera að líta að þetta
gera menn ekki nema illa sé ástatt fyrir þeim en ekki
endiþega vegna þess að sé betra fyrir þá að öðru leyti.“
Jón Ásgeir Sigurðsson fulltrúi hjá ríkisskattstjóra segir
að frá sjónarmiðum embættisins séu menn betur settir
að þiggja verktakagreiðslur hafi þeir sannarlega kostnað
af atvinnu sinni. „Þá hafa þeir heimild til að telja hann fram til gjalda
á skattframtali." ■
Með nýjum dómi Hæstaréttar
hefur verið staðfest að staða
verktaka á vinnumarkaði er
ótrygg við gjaldþrot vinnu-
veitanda. Hverjir eru kostir og
ókostir þess fyrir almenna
launamenn að ráða sig upp á
verktakakjör til starfa?
JÓNAS SKRIFAR:
Dr. Jekyll er Mr. Hyde
Persaflóastríðinu lauk aldrei. Bush eldri lýsti yfir
sigri og skildi uppreisnarmenn í írak eftir í klóm
Saddam Hussein árið 1991. Síðan hefur forseti
Iraks ögrað forsetum Bandaríkjanna hverjum á
fætur öðrum. Nú er komið að málalokum. Bush
yngri hyggst loksins ljúka verki föður síns.
Erfitt er að mæla gegn slíku. Saddam Hussein
er sem fyrr hættulegur umhverfinu og reynir að
safna fjöldaslátrunarvopnum. Hann er að vísu fast-
ari í sessi en Talibanar í Afganistan, en á þó við að
etja eins konar ígildi Norðurbandalags í minni-
hlutahópum Kúrda í norðri og Sjíta í suðri.
Margir efast um, að Bandaríkin geti reitt sig á
mikinn stuðning innan íraks eftir ófarirnar 1991.
Við verðum þó fremur að treysta mati bandarískra
herstjóra á stöðunni. Þeir virðast telja sig geta velt
Saddam Hussein úr sessi án teljandi mannfórna af
sinni hálfu og án mikils mannfalls almennings.
Fyrirhuguð styrjöld Bandaríkjanna við Saddam
Hussein íraksforseta er ekki framhald stríðs þeir-
ra við Talibana og al Kaída í Afganistan. Engin
gögn benda til, að Saddam Hussein tengist hryðju-
verkum þeirra á Vesturlöndum. Þvert á móti hefur
hann haldið sig til hlés um langt árabil.
Ef menn vilja styðja fyrirhugaða árás á Saddam
Hussein, geta þeir ekki gert það með tilvísun til að-
ildar hans að hryðjuverkum á Vesturlöndum. Hún
verður aðeins studd þeim rökum, að hún sé eðlilegt
framhald af stríði, sem menn létu undir höfuð
leggjast að ljúka fyrir einum áratug.
Hitt er svo annað og verra mál, að heimurinn er
allt annar en hann var fyrir áratug og raunar allt
annar en hann var fyrir hryðjuverkin á Manhattan
og í Pentagon í haust. Bandaríkin hafa breytzt. Þau
eru orðin að einráðu heimsveldi, sem fer sínu fram
án nokkurs tillits til bandamanna sinna.
Þessi breyting hófst fyrir valdatöku Bush yngri
og magnaðist eftir hana. Bandaríkin hafa um nokk-
urt skeið neitað að taka á sig nokkrar alþjóðlegar
skuldbindingar til þess að takmarka ekki svigrúm
ORÐRÉTT
„Heimurinn er allt annar en hann var
fyrir áratug og raunar allt annar en hann
varfyrir hryðjuverkin ... í haust.
Bandaríkin hafa breytzt.
Þau eru orðin að einráðu heimsveldi “
sitt. Bandaríkin hafa tekið við af Sovétríkjunum
sálugu sem afl hins illa í heiminum.
Bandaríkin eru nánast að hætta stuðningi við
þróunarlöndin og greiða ekki hlut sinn af kostnaði
Sameinuðu þjóðanna. Þau undirrita ekki samninga
um jarðsprengjubann og efnavopnaeftirlit. Þau
hafna alþjóðlega stríðsglæpadómstólnum og tak-
mörkunum á útblæstri eiturefna.
Raunar ákvað Bush Bandaríkjaforseti í lok síð- :
ustu viku að auka útblástur eiturefna eins mikið á
þessum áratug og Evrópa hefur tekið að sér að
minnka hann á sama tíma. Eiginhagsmunastefna
Bandaríkjanna er orðin svo eindregin, að hún er
orðin að mestu ögrun mannkyns á nýrri öld.
Með sigrinum í Afganistan fundu Bandaríkin
hernaðarmátt sinn og megin. Með auknum stuðn-
ingi við hryðjuverkaríkið ísrael hafa Bandaríkin
myndað nýjan öxul hins illa í heiminum, studdan
nýjum leppríkjum á borð við Pakistan, sem er ein
mesta gróðrarstía hryðjuverka í heiminum.
Evrópa á ekki heima í þessu bandalagi og er far-
in að átta sig á hinni nýju og alvarlegu stöðu heims-
mála. Hver ráðamaður Evrópu á fætur öðrum er
farinn að stinga við fótum, Chris Patten, Hubert
Vedrine og Joschka Fischer. Menn eru farnir að sjá
Dr.Jekyll breytast í Mr. Hyde.
í ljósi þess, að það eru Bandaríkin og Bush
miklu fremur en írak og Saddam Hussein, sem eru
hættuleg umheiminum, má Evrópa alls ekki láta
flækja sig í nýtt ofbeldi af hálfu Bandaríkjanna.
Jónas Kristjánsson
EKKI AÐ FURÐA AÐ EIÐ SVÍÐI
„Þetta er nokkuð
sem ég mun sjá eft-
ir alla tíð, þetta er
mesta eftirsjá mín
á knattspyrnuferl-
inum til þessa - að
hafa ekki spilað við
hliðina á pabba. Ég
er enn að ímynda mér hvernig til-
finning hefði verið að fá sending-
ar frá honum.“
Eiður Smári Guójohnsen um það ákvörð-
un aðstandenda landsiiðsins að láta þá
feðga ekki spila hlið við hlið í Eistlandi.
Mbl. 17.febrúar.
ALDREI OF SEINT AÐ LÆRA
„Þetta mál kennir okkur að það
skiptir miklu máli að stofnanir
kunni að fara að reglum og einnig
er mikilvægt að læknar vandi sína
stjórnsýlu.
Sturla Böðvarsson samgönguráðherra um
mál trúðanarlæknis Flugmálstjórnar og
afskipti ráðuneytisins af heilbrigðisvott-
orði Árna G. Sigurssonar flugmanns. Mbl.
17. febrúar.
SÉR ER NÚ HVER SÁTTIN
„Þetta er hluti af
þessum díl, karl
minn. Ég er búinn
að skila öllum mín-
um kortum sem ég
hafði á vegum Sím-
ans og öllum mín-
um fjárhagslegu
samskiptum við fyrirtækið er lok-
ið í fullri sátt.“
Þórarinn Viðar Þórarinsson um hvers
vegna hann noti viðskiptakort í eigu Sím-
ans til kaupa á bensini á bílinn eftir að
hafa gengið frá starfslokasamningi. DV.
16. febrúar.
KVIÐDÓMURINN:
Opinber þjónusta á afturfótunum
eða framtak öllum til hagsbóta
Innan skamms stendur til að opnuð verði fyrsta einkarekna heilsugæslustöðin. Stefna stjórnvalda hefur alla tið verið að
á íslandi væri rekin góð opinber heilbrigðisþjónusta. Skiptar skoðanir eru um ágæti einkareksturs í heibrigðisþjónustu.
GARÐAR
SVERRISSON
FORMAÐUR ÖBÍ
Setur að mér hroll
HGarðar segir að í
fljótu bragði
kunni þetta að
virðast saklaus
nýbreytni. „En sé
þetta skoðað í
samhengi við aðra
markaðsvæðingu
í velferðarþjón-
ustunni þá setur að mér hroll. Hér
er kerfisbundið verið að naga í
sundur flestar mikilvægustu stoð-
ir mannúðlegrar samfélagsgerð-
ar. Efnalítið fólk er farið að veigra
sér við að undirgangast læknis-
rannsóknir og leysa út nauðsynleg
lyf, að ekki sé minnst á tannvið-
gerðir og gleraugu. Hvergi er
einkavæðingin þó alvarlegri en í
tryggingamálum þar sem sím-
hringingum og auglýsingum er
linnulaust beitt til að hræða þá
sem efni hafa og heilsu að tryggja
sig og sína gagnvart sjúkdómum
og örorku til að forða þeir sér frá í
að þurfa eingöngu að reiða sig á :
þá lögákveðnu fátækt sem við j
köllum almannatryggingar." ■ I
GUNNAR INGI
GUNNARSSON
HEILSUGÆSLULÆKNIR I ÁRBÆ
Kerfi á afturfótum
Gunnar Ingi segir
það eingöngu hafa
verið spurning um
tíma hvenær al-
vöru einkarekstur
færi af stað. „Ég
er ekki á móti
einkarekstri sem
slíkum ef hægt er
að ganga út frá því að sjúklingar
hafi frjálst val um að sækja þjón-
ustu til einkageirans eða velferða-
kerfisins. Eins og málum er nú
háttað er það ekki hægt. Opinbera
velferðakerfið er á afturfótunum
með þá þjónustu sem því ber að
veita í þessu íbúðarhverfi. Því
skapast grundvöllur fyrir annars
konar rekstur. Er það tilviljun að
hið opinbera skuli draga úr þjón-
ustu eða er það vísvitandi stefna
og gert til að skapa grundvöll fyrir
einkarekstur? Ef við göngum út
frá því að opinbera kerfið sinni
sínum skyldum að fullu þá finnst
mér í lagi að hafa einkarekstur.
Aðeins aó því tilskyldu.“ ■
KATRÍN
FJELDSTED
LÆKNIR OG ALÞINGISMAÐUR
Gott aðhald
Mín fyrstu við-
brögð eru að
fagna endurkomu
þessara ágætu
manna í heimilis-
lækningar að
nýju. Eg vona að
þeir standi við þau
fyrirheit sem þeir
boða og bjóði allar hliðar heilsu-
gæslu,“ segir Katrín Fjeldsted
sem sæti á í heilbrigðisnefnd Al-
þingis. Katrín segir að spennandi
verði að fylgjast með þeim og tel-
ur að framtak þeirra muni verða
öllum til góða. „ Ekki síst tel ég að
frumkvæði þeirri geti orðið
stjórnvöldum gott aðhald um að
halda þeim gæðum sem eru hér á
læknisþjónustu . Ég held að eng-
inn þurfi að óttast og ef þeir veita
betri þjónustu en er að fá á heilsu-
gæslustöðvum nú þegar má hún
vera góð.“ Katrín segir það mætti
vera mikið áhyggjuefni ef heilsu-
gæslan þyldi ekki samkeppnina
og óskar þeim Guðbirni og Sverri
til hamingju. ■
ÞURÍÐUR
BACKMAN,
ALÞINGISMAÐUR
Spark í afturenda
„Ég hef þá skoðun
að heilsugæslan
eigi að vera rekin
innan heilbrigðis-
kerfisins. Með til-
komu þessarar
einkareknu stöðv-
ar er kominn
rekstur sem settur
er út fyrir sviga og gengur þvert á
núgildandi lög.“ Þuríður telur að
þrýstingur heilsugæslulækna að
sitja við sama borð og aðrir sér-
fræðingar hafi haft áhrif. „Þetta er
hluti af þeirra sérfræðibaráttu því »
þeir hafa aldrei verið ánægðir með
að þau kjör sem þeir búa við á
heilsugæslustöðvunum. Það segir
sig sjálft að þeir sem hafa efni á að
kaupa sig inn á einkarekna stöð og
fá forgang koma til með að gera
það. Ég vona að þetta verði spark í
afturenda stjórnvalda og valdi því
að þar á bæ taki menn til hendinni
og tryggi öllum greiðan aðgang að
læknisþjónustu. Ég er á móti nýju
einkavæddu heilbrigðiskerfi við
hliðina á hinu opinbera." ■
ÓLAFUR
ÓLAFSSON
FYRRUM LANDLÆKNIR
til“
„Eigurn við ekki
að sjá hvernig
þetta reynist.
Spurning hvort
hægt er að reka
slíka stöð án þess
að vera á verk-
takasamningi við
Tryggingastofn-
un,“ segir Ólafur Olafsson fyrrum
landlæknir og formaður Félags
eldri borgara. Hann segir reynsl-
una af rekstri heilsulækninga í
einkaeign vera dálítið misjafna.
„Ef þetta gengur hér er það vel.
Þar sem ég þekki til hættir rekstr-
inum til að verða dýrari hjá einka-
stöðvum. Iíættan er að það lendi á
þeim sem hafa betri efni.“ ■
„Sjáum