Heimskringla - 10.07.1929, Qupperneq 5

WINNIPEG, 3. JÚLÍ 1929
HEIMSKRINGLA
5. BLAÐSÍÐA
íyrrum sendiherra í París og í For-
wm, eftir Munró prófessor, í stjórn-
fræði i Harvardháskóla. BáSir höf-
undarnir gagnrýna all þunglega iýð
ræðiö en einkum hinn almenna kosn
ingarétt. Þeir leggja áherzlu á
það, eins og margir aðrir, að það sé
ástæðulaust og geti verið hættulegt,
að henda svo mikilsverðum réttind-
urn í hvern sem er, án þess að hafa
nokkura tryggingu fyrir því, að þeir
kunni með þau að fara.
Karey segir til dæmis frá því, að
í heimsstyrjöldinni hafi tvær miljón-
ir hermanna verið látnir ganga und-
ir einskonar gáfnapróf. Tæpur
helmingur reyndust miðlungsmenn,
hinir voru álika margir fyrir ofan
og neðan meðallag, en aðeins 13%
töldust hafa góðar gáfur, en fáir
framúrskarandi góðar. Munró seg
ir einnig frá því, að af 26.702 kjós-
endum, sem látnir voru ganga undir
einskonar létt stjórnmálapróf í New
York borg árið 1927 stóðust 4.472
ekki prófið.
Hvað á að gera til þess að bjarga
kosningaréttinum og lýðræðinu, og
þar með stjórnmálavelferð landanna
úr höndum þekingarlausra miðlungs
manna ? Rétturinn verður ekki tek-
inn af mönnum upp úr þurru, úr því
sem orðið er. Almennur kosninga-
réttur helzt sjálfsagt i einhverju
íormi meðan lýðstjórn helzt. En
það þarf ekki að merkja það, segir
Munró, að almennur kosningarétturl
verði ávalt skilin þannig, að enga
megi útiloka. Mönnum hættir við
þvi að gera of mikið úr því hversu
borgararnir sjálfir séu alment fíkn-
,r í þennan rétt. Hann spratt upp
af frönsku byltingunni, en vöxtur
hans hefir verið lang örastur siðustu
tíu árin. Vöxtur lýðræðisins og
frelsisskvaldursins hefir verið nokk
uð galgopalegur. Það er hægt að
breyta um stjórnarfar, en viðfangs-
efni stjórnmálanna breytast ekki.
^að er misráðið að ausa auknum í-
hlutunarrétti um stjórnmál (kosninga
rétti) í mikinn fjölda nýrra og ó-
reyndra kjósenda einmitt þegar þörf
in var sem mest á festu i stjórnar-
farinu og öruggri leiðsögn. Allur
þorri hinna nýju kjósenda Evrópu-
landanna skildi ekki úrlausnarefnin,
sem fyrir lágu eftir ófriðinn og
reynslan sýnir það, að þeir hafa
notað atkvæði sín til þess að tefja
íyrir heilbrigðri úrlausn þeirra.
Það er oft sagt, að “sérhver miðl-
ungsgefinn kjósandi, geti skilið öll
almenn stjórnmál, ef hann reynir
það’.’ Þetta er rétt með þrennum
fyrirvara, þeim, að margir. kjósend-
ur eru sannarlega minna en miðlungi
vel gefnir, að talsvert mikill hluti
kjósenda vill alls ekki reyna að skilja
stjórnmál, og að fæst stjórnmál eru
nú orðið “almenn,” í nokkurri merk
mgu orðsins. Stjórnmál eru orðin
mjög sérstaklegs eðlis, skattamál.sani
göngumáþflotamál eru allt flókin mál,
sem menn þurfa að kynna sér sérstak
lega. Þriðjungur kjósenda veit
sjálfsagt ekki meira um þessi mál,
en þeir vita um vélfræði, ljósfræði
eða afstæðiskenningu Einsteins. Það
þarf alveg jafn miklar gáfur til þess
að skilja hvað af þessu sem er.
Munurinn er aðeins sá, að menn eru
fúsir til þess, að viðurkenna van-
þekkingu sína til dæmis á afstæðis-
kenningunni, en þykir sjálfsagt, að
halda á “frjálsum og jöfnum” hæfi-
leikum til að skilja stjórnmálin. En
fæstir almennir borgarar leggja á sig
erfiði til þess að skilja stjórnmál.
Almennur kjósandi er störfum hlað
inn. Þegar hann er það ekki, er
hann þreyttur. Þegar hann er þreytt
ur hlustar hann á radio eða horfir
á kvikmyndir. En úr hvorugum
þeim stað fær hann stjórnmálaþekk
ingu.
En kjósandinn getur lesið blöðin
er sagt. En fæst blöð leggja nú
áherzlu á almenna, nytsama fræðslu.
Þau leggja flest meiri áherzlu á fá-
nýtt efni, sniðið fyrir miðlungsgáf-
ur, eða minni, heldur en á raun-
verulegar upplýsingar og þroskaíidi
greinar. En samt er varla hægt að
saka þessi blöð. Þau eru spegill
lesendanna. Fólkið vill hafa þau
svona.
Hvað á að gera? Gildi lýðræðis
ins veltur að langmestu leyti á hæfi-
leikum kjósendanna, á meðallagi alls
þorra þeirra. Ef meðallagið fer
lækkandi fer lýðræðið þverrandi unz
það deyr. En það er hægt að bæta
úr þessu.
í New York ríki er byrjað á
merkilegri tilraun í þessa átt. Þar
er byrjað á því, að reyna að vinsa
úr gáfnalegustu kjósendurna. Það
er fyrst og fremst gert með skóla-
prófunum. Þeir, sem hafa ekki
staðist venjuleg, einföld próf í barna-
eða unglingaskólum ríkisins fá ekki
kosningarétt. Þeir, sem einhverra
hluta vegna hafa ekki verið í skól-
um, eða tekið próf þar, verða að
ganga undir sérstakt kosningapróf.
Það er mjög einfalt og lágmarks-
kröfurnar litlar. Prófið á ekki að
sýna þekkingu á sérstökum stjórn-
málum, heldur hæfileika í meðferð á
undirstöðuatriði þekkingarinnar, því
að geta lesið (eins og oft eins og
kjósandinn vill), nokkuð af almennu
máli svo að hann geti gert stutta og
sundurliðaða grein fyrir því á eft-
ir, með því að svara spurningum úr
því á sérstakt eyðublað. Ætla mætti
að hver sá, sem lært hefir að lesa
og skrifa, gæti staðist slíkt próf. En
reynslan hefir orðið sú vestra, að
einn af hverjum fimm hefir fallið.
Almennur kosningaréttur, án slíks
prófs, merkir það, segir próf. Munró,
að fimmtungur kjósendanna hefir
ekkert við réttinn að gera, nógu
margir til þess að geta ráðið úrslit-
um.
Slíkt próf er á engan hátt i neinu
ósamræmi við anda lýðræðisins í
landi, sem veitir öllum jafna, end-
urgjaldslausa barnafræðslu. Það er
sjálfsvarnarráðstöfun fyrir þjóð-
félagið. Próf er heiintað af hverj
um þeirn, sem vil'l aka bíl á þjóðvegi.
Kjörseðill er miklu hættulegri í
slæmum höndum en bíll. Það er
sannarlega ekki gagnstætt anda lýð-
ræðisins, að leita ráða til varnar
gegn þeim hættum, sem styðja að
lýðræðinu. En myndi þetta vera
varnarráðið ?—Lögrétta.
Matthías Einarsson
lœknir, fimmtugur
Margir eru læknarnir í Reykjavík
og margir slyngir (þeir eru nú ekki
færri en 401), en þó má með nokkur-
um sanni segja, að Matthías Ein-
arsson beri höfuð og herðar yfir okk
ur alla.
Margt ber til þess, og það ekki
síst, að Matthias er afbitrða læknir.
Hann hefir ætíð haft óskiftan, ó-
þreytandi áhuga á læknislist og lækn
isstörfum, og jafnframt hefir honum
ýerið flest vel gefið, sem þarf til
þess að verða ágætur læknir. Það
er því ekki að undra þó hann hafi
bæði flesta sjúklingana og geri flesta
skurðina. Væri þetta eitt nóg til
þess að gera hann þjóðkunnann mann,
enda þekkir hér hvert barn “Matthías
lækni.’
Annað er það í fari Matthíasar,
þrek og karlmcnnska. Hann er mik-
ill maður á velli og hinn höfðingleg-
asti, gamall og nýr iþróttamaður með
óbilandi fjör og heilsu. Það er
þetta, sem hefir gert honum kleift
að vinna margra manna verk, dag
eftir dag, sýknt og heilagt öll þessi
ár, sem hann hefir starfað hér. Jafn
vel þó hann hafi beinbrotríað, þá
hefir hann ekki tollað í rúminu nema
fáa daga, þotið síðan í bíl milli sjúkl
inganna og gengið síðan við staf inn
í húsin. Eg geri ráð fyrir því, að
vinnutími Matthíasar sé sjaldan
styttri en tvennar 8 klukkustundir og
stundum efalaust lengri- Og vinna
læknanna er samfara sífeldum áhyggj
um, seni oft eru hálfu verri en lík-
amlega erfiðið.
En þrátt fyrir alt strit og áhyggj
ur lætur Matthías litt á sjá. Ef lækn-
ar hér færu í glímu geri ég ráð fyrir
að hann skelti okkur öllum, nema
ef til vill Halldóri Hansen, sem er
líka íþrótta- og kunnáttumaður. Og
þó einhver vildi beita brögðum og
bjóða Matthiasi í kappdrykkju, þá er
það víst að öllum yrði hált á því.
Vín getur hann drukkið með ánægju,
en hann meltir það eins og nýmjólk
og verður ekki fullur sem aðrir
menn.
Matthías er fyrsti læknirinn, sem
áræddi að setjast hér að sem ólaun-
aður læknir. Nokkurt áræði þurfti
til þess á þeim dögum, því nóg stóð
til boða af álitlegum embættum, og
mörgum þótti ólíklegt, að nokkur
gæti lifað hér af lækningum einum.
‘Þér getið sezt að sem starfandi
læknir, en auðvitað getið þér ekki
lifað af því,” sagði Jónassen gamli,
landlæknir við hann. “Þér getið
ncfnt eina krónu fyrir læknisskoð-
un) við fólkið, en náttúrlega borgar
það hana ekki!” bætti hann við. Þó
litu aðrir bjartar á þetta eins og G.
M. og ég. Reynslan hefir sýnt, að
Matthías er hér brautryðjandi, enda
hafa margir fetað í hans fótspor.
Ef nefna skyldi þriðja einkenni
Matthiasar, þá myndi ég telja ör-
lyndi og brjóstgœði. Það er ekki
nóg með það, að hann hafi gefið
fjökla fátækra læknishjálp eða selt
þeim hana við litlu verði, heldur er
svo sagt, að hann hafi igetað fáum
r.eitað um að ganga í ábyrgð fyrir
þá, ef til hans var leitað. Honum
hefir orðið hált á þessu, að sögn, eins
og fleirum, og þrátt fyrir ríflegar
tekjur hefir hann lítt safnað fé, og
væri þó vel að því kominn. En
hvernig, sem þessu er farið, þá er það
víst, að hann hefir orðið öllum mönn
um vinsælli, og mun það sjaldgæft,
að læknir njóti sliks almennings-
trausts og almenningshylli sem Matt-
hías Einarsson-
En það er ekki eingöngu almenning
ur, sem lítur þannig á Matthías.
Læknarnir, sem eru hnútunum
kunnugastir, virða hann engu minna.
Það er lika hrein ánægja að horfa
á Matthías vinna og gera skurði.
Allt gengur sinn fasta, örugga en
hraða gang og áhöldin leika í hönd
um þessa íþróttamanns í handlækn-
ingum. Það er slíkum mönnum að
þakka, að íslendingar igeti nú fengið
eins góða læknishjálp hér á landi og
þó þeir leituðu til beztu lækna er-
lendis, að minnsta kosti við þeim
meinsemdum, sem lækna má með
hnífnum. Og það er ekki eingöngu
að þetta spari oss fé í þúsundatali
og forði mörgum frá bráðum bana,
heldur er það þjóðarsómi, sem ekki
verður metinn til peninga.
Guðtn. Hanncsson.
—Vísir.
Enn að klæða landið
Skrifið eftir
HOT-0< | ^
Beztu skamtar við höfuðverk.
kvefi og beinverkjum- Þér þurfiö
ekki að líða af gigt. Tveir Asco
skamtar bæía hana samstundis. Asco
læknar höfuðverk, verki innvortis,
eða hvar sem eru. Asco er ekki
eingöngti Aspirin, það er meira.
Kostar 10 cent í lyfjabúðum
___Skriiið__
ASCO PHARMACIAL CO.,
WINNIPEG, MAN.
j Það er nú komið á annað ár siðan
að ég fyrst hóf ntáls á að Vestur-
Islendingar sæmdu fósturlandið, með
því að hjálpa til að gróðursetja skóg
á Islandi.
Yrnsar raddir hafa heyrst bæði með
og mót. Hafa einstöku menn haft
! þá hugmynd, að engin tiltök væru til
þess, að ætla sér að skógrækta Is-
i land, þrátt fyrir það, að einn sér-
j fræðingur í skógrækt, hefir sannað
| að skógur getur þrifist á Islandi.
; Maður þessi er S. Sigurðsson. Aftur
og aftur sjást greinar eftir hann, er
sanna möguleika á skógrækt lands-
ins, ef rækt væri lögð við, og sér-
staklega á hr- Sigurðsson þakkir skil
ið fyrir hans skýru og góðu ritgerð,
er birtist í 9. og 23. júníblöðum
Tímans í fyrra.
I Lögbergi og Heimskringlu 26.
júní þ. á. er ritgerð eftir hr. Hákon
Bjarnason, þar sem hann hrekur þær
mótbárur, er komu í bréfum frá Is-
landi. Er hann meðmæltur tillögu
minni um að vér Vestur-Islendingar
leggjum hönd á plóginn; endar hann
grein sina á þann hátt að segja: “og
það bezta, sem Vestur-Islendingar
geta gert móðurjörð sinni, er að
stofna skógræktunarsjóð, sem varið
væri til þess að klæða landið.”—
Eg er Hákoni Bjarnason sammála,
að með-engu móti gætum vér sýnt
hlýleik vorn til fósturjarðarinnar bet-
ur, en að hlúa að gróðri liennar.
Nefn var kosin á síðasta Þjóðrækn
isþingi, og var ég kosinn formaður
þeirrar nefndar, til að vinna að þessu
skógræktarmáli.
Þykir mér stórlega fyrir því að
þurfa að segja að ekkert hefir gerst.
Samnefndarmenn mínir geta ekki séð,
að til nokkurs sé að mynda skóg-
ræktunarsjóð fyrir Island. En ef
ekki er sjóður eða peningar, þá er
'ekki líklegt að mikið verði gert, því
ekki mun mikið fræ geta fengist undir
5 dali pundið.
Það var tillaga mín í fyrstu að hver
sá, er heim færi, færi ekki með minna
en 10 pund af fræi. Það myndi vera
um 50 dala virði á hvern mann. Bréf
komu frá stöku mönnum, er málinu
voru hlyntir, er álitu, að ég færi fram
á mjög lítið, aðeins 10 pund á mann;
en eins og nú stendur málið, er ekki
líklegt að það verði eins punds virði,
á mann, hvað þá meira-
Það er nú fengin full sönnun á
þv5, að Bandarikjastjórnin ætli að
sæma Island með minnisvarða af
Leifi Eiríkssyni heppna. Líkur eru
til þess að Sambandsstjórn Canada
sæmi fósturlandið á einhvern hátt.
Heyrst hefir það, að íslendingar
þeir, er fara heim 1930, ætli að minn
ast íslands með 60,000 kr. virði af
húsgögnum til Landsspítalans. Þetta
er allt gott og fagurt;; en nú vil ég
spyrja: Hvernig eigum vér, sem eftir
sitjum, að minnast Islands'? Eig-
um vér að halda að oss höndum, og
K______'Mj ( I
Að rjúki úr skóginum eða strompinum-
HVORTTVÉGGJA FÆST EKKI
ivieira en neimingur alls íðnaðar í Canada hvílir á timbri sem
hráefni. I>egar búið er að eýðileggja skógana verða
verkstæðin að hætta, tekjur járnbrautanna þverra, verzlunin
stöðvast og velmegun hverfur.
Issued by authority of
Honoitrablc Charlcs Stewart,
Minister of the Interior.
FREVENT FOREST FIRES
gera ekkert, á svona sögulega-rikúm
tima landsins. Eða eigum vér
aðeins að minnast landsins með söngv
um og fögrum ræðum, um fyrri frægð
og frania? Eða eigum vér að taka
saman höndum við frændur vora á
Islandi og hjálpa til að gera landið
að betra landi, með því að klœða
það?
8. júli, 1929.
B. Magnússon,
428 Quecn St., St. Jamcs.
FJÆR OG NÆR
Hingað kom á miðvikudaginn hr.
Haraldur Þorsteinsson frá Leslie,
Sask., í lækniserindum og dvelur hér
sennilega nokkurn títna.
Miðvikudaginn 3. júli voru þau
Alfred Albert Burch, frá Winnipeg,
og Svafa Sigurðsson frá Óak Viefw,
Man., gefin saman í hjónaband af
j séra Rúnólfi Marteinssyni, að 493
Lipton stræti.
Thiíi.smtyljitn (Eomjiang,
INCORPORATED MAV 1670.
j H.
B.
JAMAICA
og
DEMARA
ROMM
C.
H. B. C.
ROMM
ÞJÓÐKUNNUGT
UM
VESTUR-KANADA
f MEIR
EN HUNDRAÐ
ÁR
Löggilt 1670
Hefir því rekið viðskifti í
259 á
ar
Ifubstm’s íBciú Co.
1860 1008 TO'UAV
FRAMFÖR
HiEILBRIGÐAR Viðskiftareglur og hægfara eðlilegur
vöxtur, eru ástæðumar fyrir stöðugri sextíu ára fram-
för þessa banka.
í dag er hann einn af fremstu bönkum heimsins.
Hann nær til viðskiftanna í öllum þeirra myndum, og í
utanlands viðskiftum stendur hann í röð fremstu
banka.
THE ROYAL BANK
OF CANADA
Kven-Skó
Fullnaðantrygging fyrir Stílfógrum Kven-skóm
er auðkennd með
stimpluðu á hvern skósóla
ALLRA NÝJUSTU TILBRIGÐI
AUSTRÆNNAR TÍZKU
og lang fullkomnasta skósnið og þægindi er innifalið í
þessum ágætis skórn
Seldir í öllum helztu
Skósölubúðum
THE
GREAT WEST SADDLERY
CO., LTD., WINNIPEG
CALGARY EDMONTON
REGINA SASKATOON