Lögberg - 29.07.1954, Qupperneq 26

26
LÖGBEHG, FIMMTUDAGINN, 29. JÚLl, 1954
Ketilríður stóð fyrir norðan skemmuna meðan skap hennar
var að kyrrast. Hvað var nú til ráða? Hún varð að reyna að útvega
sér einhvern samastað. Þetta yrði ekki hægt að laga, ekki einu
sinni þó að Dísa færi bónarveg til húsbóndans eins og stundum
áður. Hann var svo fjandi reiður núna, mannskepnan. Hún viður-
kenndi það með sjálfri sér, að hún hefði farið ógætilega. Og af
því varð hún að súpa seyðið. Hún hafði aldrei fyrr gengið í ber-
högg við húsbónda sinn, heldur unnið á bak við hann. Hann var
óvanur því, að honum væri andmælt, og varð vitlaus, ef hann
reiddist.
Hún virti fyrir sér bæina, sem næstir voru, og athugaði hvar
helzt myndi vera vinnuþörf. Hvammur var næstur. Sigurður var
einn núna. Hann hafði tekið kaupamann á túnið, eins og hann
var vanur, enda búinn að hirða það og byrjaður á engi. Það var
líka orðið fljótslegið núna, Hvammstúnið, næstum allt rennislétt.
Ekki vantaði dugnaðinn. En það kvörtuðu flestir undan vinnu-
brögðunum á heimilinu. En þrældómnum var hún vönust frá
blautu barnsbeini. Samt gat hún ekki hugsað til þess að bjóða
þeim vinnu sína. Húsmóðirin var ekki aðlaðandi, heldur köld og
merkileg í viðmóti.
Á Hjalla var aldrei tekin vandalaus manneskja. Bræðurnir
voru líka að verða fullorðnir. Auðvitað voru þeir engir menn til
vinnu, frekar en karlinn eða kerlingin. Það hafði alltaf gengið
heldur lítið á heimilinu því. Þau voru ánægð með allt, hvernig
sem það gekk, og hversu lítil sem uppgripin voru, var aldrei talað
um það. Allt hafði það komizt af, enda var það ekki þakkar vert,
því að þau komu upp tveimur krökkum. Hann vann svo oft annars
staðar og tók víst ekki litla dagpeninga.
Og þarna rétt á móti voru kofagreyin á jarðbrú í gúlhvítu,
nýslegnu túninu. Hann var þá búinn að skafa af því og hirða það,
strákgreyið. Það var ekki laust við, að hún æskti þess að eiga
athvarf í þessum lélegu húsakynnum, og eiginlega var það í
fyrsta sinn síðan hún yfirgaf þau. Það var léttara fyrir hana að
vera á allsnægtaheimilum og fá allt hjá öðrum, heldur en að basla
og þræla, síóánægð, og hafa þó aldrei til hnífs og skeiðar. Ekki
þýddi mikið að láta sér detta í hug að komast þangað. Þetta voru
víst allslausir vesalingar. Reyndar þekkti hún það lítið, heyrði
aðeins hvernig aðrir töluðu. Þau voru sögð fjarska vandaðar
manneskjur. Ekki var ólíklegt, að verið væri að benda henni á,
hvað þau hefðu fram yfir hana og mann hennar, sem höfðu hokrað
á þessu býli á undan þeim.
Svo var það Hóll. Það sást til hans þarna efst uppi undir
fjallinu. Það var eins og hann liti smáum augum á hina bæina,
sem neðar stóðu. Hvergi var eins mikið óslegið af túninu og þar.
Erlendur var einn við sláttinn. Sigurður gamli var hættur að
kalla og lá þögull í kirkjugarðinum undir ógrónu leiði. Ekki var
ólíklegt, að það sæist, að hann var horfinn, hvað vinnubrögðin
áhrærði. Þó að hann væri gamalmenni að árum, þá vann hann á við
þá yngri, svona suma hverja. Ekki væri ómögulegt, að Erlendur
gæti þegið vinnuna hennar þessar vikur, sem eftir væru af
slættinum.
Erlendur bóndi sat á kassa fyrir norðan bæixm og dró ljáinn á
fyrir morgundaginn. Eldri sonur hans, Sigurður, sneri fyrir hann.
Allt í einu var honum heilsað kumpánlega. Þar var þá komin
Ketilríður gamla, nágrannakona hans, berfætt, með sokka og skó
undir hendinni.
„Hvað er nú þetta?“ sagði hann, þegar hann hafði tekið undir
kveðju hennar. „Þú komin hingað allt í einu, og það á berum
fótunum. Ég var að geta þess til, að verið væri að drekka töðu-
gjöldin þar fremra, bg var að hugsa um að skreppa yfir um og
vita, hvort ég fengi ekki reykinn af réttunum. Trúlega hefur Jón
átt eitthvað út í“.
„Ekki vantaði það, nóg var veitt, helzt til mikið af víninu,
eða svo virðist vera, þegar farið er að hella út í bollana hjá börn-
unum hvað þá öðrum“, svaraði hún og settist niður á kassaskrifli,
sem var þar nærri, og fór að klæða sig í sokkana.
„Þau hafa gott af því eins og aðrir“, sagði Erlendur glaðlega.
„Ég er anzi hrædd um, að þú hefðir orðið að raka þig, ef þú
hefðir ekki átt að stinga í stúf við hina stroknu og sköfnu“, sagði
Ketilríður. Henni leizt ekki á kolsvartan skeggkragann, sjálfsagt
hálfsmánaðar gamlan, sem bóndinn hafði látið sér vaxa. Það var
nú eins og fyrr, þjónustan hjá henni Helgu. Buxurnar rifnar á
hnjánum og skórnir ógeðslega varpslitnir. Það var óvanalegt að
sjá það þar fram frá.
„Það hefði ég nú sjálfsagt gert“, sagði hann. „En það er
eðlilegt að þeir séu álitlegir þar, þeir eru alltag að halda sér til
fyrir stúlknaskaranum. En ég hef ekki einu sinni tíma til að raka
mig, má enga stund missa. Þær eru alltaf á hælunum á mér,
Gudda og kerlingin, Ég er farinn að óttast, að ég komist aldrei úr
túninu. Það munar um ljáför karlskrjóðsins, og svo eru fjandans
þúfurnar alltaf heldur seinunnar. Ég öfunda þá þarna fyrir handan,
að geta skárað túnin eins og engjarnar“.
„Ójá, þeim er farið að fækka þúfunum hjá Sigga greyinu",
sagði hún og virti fyrir sér Hvammstúnið, sem blasti við rétt á
móti. „Þeir hafa ekki gert meira en hann hefur gert á þessum
árum, sem litu hann hornauga, þegar hann kom fram í dalinn“,
bætti hún við og gaf.Erlendi homauga.
„Það er ótrúlegur dugnaður í mannskrattanum“, sagði Er-
lendur. „En upphaflega var þó Hvammstúnið ólíkt greiðfærara
en þetta tún, sem eiginlega var allt þýft“.
Ketilríður hafði lokið við að klæða sig til fótanna, og stóð upp
af mölbrotnum kassagarminum. „Hann er orðinn lélegur þessi
kassi“, sagði hún glottandi. „Það er eins og vant er, allt þarf að
láta undan mér“.
„Það gerir víst ekki mikið til — Helga þiggur hann í eldinn",
sagði Erlendur og hélt svo áfram fyrri umræðum. „Ég var meira
að segja að hugsa um að hafa með mér „nikkuna". Heldurðu að
það hefði ekki verið farið að snúast eitthvað svona af gömlum
vana. Það hefði verið notalegt, að lyfta sér upp eina kvöldstund
frá déskotans búskaparþvarginu“.
„Líklega hefðu undirtektirnar orðið heldur daufar, því að
veizlan varð hálf endaslepp, svona þér að segja. Ég býst við, að
mér verði kennt það allt, eins og vant er. Öllu illu á ég að koma af
stað. Þær eru líka, eins og þú þekkir, óþarflega hvassar í mér
tennurnar stundum. Það kemur sér sjaldan vel. Og endirinn varð
sá, að við köstuðum saman orðum, hústfóndinn og ég. Það má
heita, að það sé í fyrsta skipti í þessi fimm ár, sem ég er búinn að
vera þar“.
„Það kalla ég alveg stórmerkilegt“, sagði Erlendur. „Við
hefðum verið búin að hnakkbítast nokkrum sinnum á því tímabili,
gamla mín“.
Ketilríður hló kaldranalega. „Ekki er það ómögulegt“, sagði
hún. „En nú er bezt að komast að erindinu. Ég sá, að þig vantar
fyrirvinnu. Þú veizt, að ég kann að halda á orfi og beita því. Viltu
taka mig þessar fáu vikur sem eftir eru til sláttarloka? Á Nauta-
flötum vinn ég ekki handarvik lengur.
Erlendur stóð upp og aðgætti ljáinn vandlega, hvort hann
væri sæmilega dreginn, stakk honum svo í skemmuvegginn og
sagði við drenginn, sem beið með hendina á sveifinni:
„Þetta er búið, vinur minn“.
Ketilríður virti fyrir sér þreknar herðar drengsins og krafta-
legar hendurnar.
„Hann þyrfti ekki að hugsa sér það, að klæðast fötunum af
bóndasyninum þarna fram á stórbýlinu, drengurinn þessi. Þau
yrðu líklega heldur þröng á hann“, sagði hún og glotti kuldalega.
„Hann er líka eldri“, sagði Erlendur.
„O, þetta verður aldrei annað en kreista og vesöld þessi Jakob.
Hann skælir eins og stelpa ennþá, bráðum tíu ára. En við hverju
öðru er að búast, út af þessum dévoðans slarkara kominn“.
„Hann er alveg eins og hún“, sagði Erlendur. Svo bætti hann
við hlæjandi: „Kannske þér detti í hug, að maður geti ekki átt
krakka, sem dugur er í, þó að maður fái sér í staupinu við og við?“
„Ójá, ég er nú svona hjátrúarfull og heimsk eða hvað sem þú
vilt kalla það“.
„Nei, hættu nú alveg og komdu í bæinn. Það er víst eitthvað
til á könnunni hjá konunni. Vinnuna þína þigg ég með þökkum“.
Um mjaltatímann um kvöldið kom Ketilríður heim með
reiðingshest í taumi. Hún tróð rúmfötunum og hversdagsfötunum
þeirra meðfram ofan í tvo stóra poka, sem hún hafði meðferðis.
Aðrar voru eigur hennar ekki, nema skrautmáluð kista, sem var
upp á dyralofti. Hana lét hún óhreyfða.
Ekkert af heimilisfólkinu var sjáanlegt. Kvenfólkið var að
mjólka, en karlmennirnir voru frammi í skála. Dísa kom hlaup-
andi heim frá kvíunum, þegar hún sá til ferða móður sinnar.
„Hvers vegna ertu að koma með þennan hest?“ spurði hún
forvitin.
„Ég er að fara, eins og þú veizt líklega. Þér er bezt að kveðja,
ef þú sérð þá nokkra manneskjuna. Ég veit svo sem ekki hvar allt
heimilisfólkið heldur sig“.
Dísa fór inn og kom aftur. „Það er epginn inni í húsinu“,
sagði hún.
„Vertu þá ekkert að hugsa um að kveðja þetta hyski“, sagði
móðir hennar í reiði sinni og snaraði pokanum til klakks. Dísa
hljóp út í fjós. Þar vissi hún að Borghildur mundi vera.
„Hvert ertu að fara, anginn litli?“ spurði Borghildur.
„Ég veit það ekki. Mamma sagði mér að koma með sér. Hún
er ósköp reið. Ég vildi heldur vera hjá þér, heldur en fara með
henni“, snökti Dísa.
„Þér líður vel, hvar sem þú ert hjá henni mömmu þinni“,
sagði Borghildur til að hughreysta telpna, en ekki af sannfæringu.
Svo setti hún frá sér mjólkurfötuna og gekk heim á hlaðið með
Dísu sér við hlið. „Dísu var boðið að vera“, sagði hún við Ketilríði.
Hún vill helzt verða eftir“.
„Það verður sjálfsagt ekkert af því“, svaraði Ketilríður. „Fyrst
að ég er hrakin héðan, þá fylgir hún mér“.
„Þetta er þér sjálfri að kenna“, sagði Borghildur ávítandi.
„En mér finnst að þú ættir að lofa krakkanum að verða eftir, fyrst
hún vill ekki fara“.
„Ég efast ekki um, að mér verði kennt um það, eins og vant
er“, sagði Ketilríður í annað sinn á þessum degi. „Bíddu bara við,
þangað til röðin kemur að þér“, bætti hún við.
„Heldurðu að mér verði sagt í burtu? Ekki býst ég við því“,
sagði Borghildur.
„Þú veizt hvað það gildir, að hafa hylli húsbóndans“, þusaði
Ketilríður og gekk úr hlaði með hestinn í taumi. Dísa skokkaði
snökktandi við hlið hennar.
Mjaltakonurnar horfðu á eftir þeim yfir kvíavegginn og and-
vörpuðu af feginleik. „Hamingjunni sé lof, að hún er farin“,
sagði Lína.
Siggi stóð við skálagluggann og hló: „Það er brúni jálkurinn
frá Hóli, sem hún er með. Það verður gaman fyrir Ella að fá hana.
Halló! Lukkulega ferð fyrir bátinn!“ kallaði hann út um opinn
skálagluggann.
Ketilríður var ekki komin lengra en það, að hún heyrði til
hans, en hún anzaði engu.
Næsta morgun tók Ketilriður sér orf í hönd. Það var orðið
langt síðan hún hafði slegið, en alltaf hafði henni fallið betur við
það verkfæri en hrífuna.
Það fór að ganga á skikann, sem eftir var af Hálstúninu. En
oft þurfti hún að líta fram á Nautaflataengjarnar.
„Þeir þurfa varla að óttast, að þær krafsi í hælana á þeim,
stelpugreyin. Það er heldur engin von til þess, þeir eru allir dug-
legir við orfið“, sagði hún.
Seinnihluta dagsins kom þriðja rakstrarkonan í ljósmál. „Hvað
er nú þetta? Ekki nema Borghildur komin út úr maskínuhitanum.
Ja, sei-sei. En hún er rösk, þegar hún tekur á því. Þær verða á
kafi í ljá samt“.
Þannig rausaði Ketilríður dagsdaglega um vinnubrögðin á
Nautaflötum. Erlendur fór þá að hlæja að því, hvað henni þætti í
raun og veru vænt um.þá, karlmennina þarna fyrir handan ána.
Hún gæti hreint hvergi haft augun eða hugann nema þar, sem
þeir væru. Ekki vildi hún kannast við að svo væri, og hætti því
að mestu leyti að tala um, hvernig heyskapurinn gengi þar framfrá.
KETILRÍÐUR KEMUR AFTUR
Það varð mikil breyting til þess betra á heimilislífinu á
Nautaflötum eftir burtför Ketilríðar. Allir voru hjartanlega
ánægðir yfir því að vera lausir við hana. Jakob var sá eini, sem
minntist á þær mæðgur, eða reyndar var það aðeins Dísa, sem
hann saknaði, þegar hann var að sækja kýrnar og hrossin.
Dísa fékk að ríða í réttirnar með sonum Erlendar, Sigurði og
Birni. Hún bað Jón hreppstjóra snöktandi að lofa sér að koma aftur
til Jakobs. Hann gaf henni brjóstsykur og tvo gljáandi tveggja
krónu peninga og sagði, að hún mætti koma, ef mamma hennar
vildi leyfa henni það. Ef einhver ferð varð á milli bæjanna, bað
Ketilríður alltaf að heilsa öllum á blessuðu heimilinu, og bað að
segja hjónunum það, að Dísa gréti sig í svefn á hverju kvöldi og
gæti ekki um annað talað allan daginn en Jakob og gullin, sem
þau höfðu leikið sér að á kvíabólinu. Hún væri hætt að borða, og
væri orðin grindhoruð. Sjaldan var þessum skilaboðum komið
þangað, sem þau áttu að fara, því venjulega var það Siggi eða
Þórður, sem áttu að flytja þau, og þá langaði ekki til að hæna þær
mæðgur að heimilinu aftur. Samt var það svo, eins og aft vill
verða^ að gallarnir gleymdust og deyfðust, eftir því sem vikurnar
urðu fleiri frá því að þær fluttust burtu. Siggi hafði það meira að
segja til, að rifja upp hnýfilyrði Ketilríðar og hlæja að þeim, til
dæmis eins og það, að Þórður væri mesta almennilegheita skinn
fyrir utan alla sína skammarlegu galla, og að Borghildur geymdi
hálft vitið inni í búrskápnum. Jón hafði líka getið þess við konu
sína, að Dísa hefði beðið um að mega koma aftur, og Anna talaði
oft um það við Borghildi, að það væri leiðinlegt, ef henni liði ekki
vel, aumingjanum litla. Það fannst Borghildi líka.
Hreppaskiladaginn sást, til Ketilríðar með Dísu úti á eyrunum.
Hún bar pokaskjatta á bakinu, sem hún skildi eftir utan við tún-
garðinn. Vinnumennirnir og Lína voru niðri á stekk að hreinsa
ærnar og sáu því til ferða hennar.
„Nú verður Katla mjúkmál", sagði Siggi. „Líklega er hún
orðin uppgefin á að vera á Hóli?“
Anna og Borghildur sátu í eldhúsinu, þegar Ketilríður var
allt í einu komin inn á gólfið, brosandi út að eyrum. Hún faðmaði
þær og kyssti og þakkaði fyrir alla góða viðkynningu. Dísa gerði
hið sama.
„Mér var ómögulegt að láta það dragast lengur, að Dísa mín
fengi að sjá ykkur“, byrjaði Ketilríður. „Hún fannst niður við á i
gær og var víst að hugsa um að vaða yfir hana. Mig langar ekki til
þess að hún taki upp á því aftur. Þó að áin sé væð hverjum hundi,
þá býst ég við, að hún gæti farið flatt í henni. Það er nú meira
óyndið í barninu. Alltaf er það umtalsefnið: pabbi, mamma og
Jakob — sífellt Jakob og aftur Jakob. Ekki gerir Jakob þetta,
segir hún nokkrum sinnum við þá Hólsbræðurna, þegar henni
ofböður hvernig þeir láta“.
Announcing
The Opening Of
McKAGUE, SIGMAR & CHIMCHAK, Realtors
R. E. McKAGUE
S. M. SIGMAR
J. W. CHIMCHAK
M. R. COMBERBACH
OVER FORTY COMBINED YEARS OF EXPERIENCE
REAL ESTATE • MORTGAGE LOANS
INSURANCE • PROPERTY MANAGEMENT
WE INVITE YOUR PATRONAGE
McKAGUE, SIGMAR & CHIMCHAK
306 AVENUE BUILDING
REALTORS
PHONE 92-5177-8