Kirkjublaðið - 01.05.1896, Blaðsíða 12
93
fer þeira likt og köppunum í sögunura, sera gengu ber-
serksgang svo að ekki hjelt við, að þeir urðu ijemagna
á eptir. Og andleg áreynsla oftekur menn ekki síður en
verkleg og veraldleg. Menn hafa, og víst með rjettu,
harmað það, að Lúter skyldi ekki gjöra söfnuðina, heldur
þjóðhöfðingjana að arftakendum pátans og fá þeira í hend-
ur æðstu völd allra trúar- og kirkjumála. Reyndar var
hann til þess neyddur af hinu stjórnlega fyrirkoraulagi
bæði á Þýzkalandi og á Norðurlöndura. En afleiðingin
varð trúarbót hans dýr og skaðleg. Höfðingjarnir þóttust
með þvflíkri »enduibót« hafa ekki einungis himininn
höndum tekið, heldur og öll gæði þessa heims, það er
að skiija: frjáls umráð yfir klerkum, klaustrura og kirkj-
um; það er með öðrura orðum, tvöföld völd og margföld
auðæfi. Þessi auknu völd og auður gjörði þá fyrst raeir
en mynduga, svo þeir smám saraan gátu náð fullu ein-
veldi í flestum löndura Norðurálfunnar, því þótt aðallinn
væri lengi seigur, stóðst ekkert við þar sem allir lögðu
saman; konungar, klerkar og borgarar. Alþýðunnar
(bænda) gætti enn ekki. En siðbótin (og fleiri frarafara-
efni tíraanna) haf'ði nú sarat sundur höggið þann audans
fjötur, sem ekkort kúgunarvald hafði krapt til að sjóða
framar saman. Einkum er stórmerkileg siðbót Kalvíns í
þessa stefnu, sem var eins frjálsleg að stjórnarfyrirkorau-
laginu sem ófrjálsleg að trúfræðinni til. Það eru hin-
ar reformeruðu kirkjur, sem mesta nytsemi hafa unnið
f.vrir frelsið, það er fyrir vöxt og viðgang þjóðanna. Safn-
aðastjórnin kenndi þjóðunum frjálsa lýðstjórn, þar sem
hún ekki þekktist áður, en jók hana og festi, þar sem
hún var kunn, svo sem í Sviss og í borgum Þýzkalands
og Norðurlandanna. En merkilegust er saga Englands,
stríð parlamentisins og trúarflokkanna móti konungsvald-
inu. I þvf landi birtist allt sem hjer er bent á i stórum
stýl. Á Englandi, og á Skotlandi var það fyrst, að lýð-
urinn tók til máls bæði í stjórnar- og trúarmálum, og
stórmerkilegt er að sjá, hvernig hið enska frelsi og mikla
þjóðmenning fer að myndast, fyrst á dögum Hinriks 8.
og niöja hans, einkum hinnar óviðjafnanlegu stjórnsömu
Elisabetar, sem ljek þá list, sem engiuu stjórnari fyr en