Alþýðublaðið - 05.01.1961, Qupperneq 7

Þjóðleikhúsið:
ÞÓ AÐ ÞEIM, sem greinir
frá leiksýningum í dagblöðun-
um, sé víst ekki ætlað að
’hlera eftir því, sem aðrir
segja og láta það síðan á
þrykk út ganga, er því ekki að
neita, að æði fróðlegt er að
fylgjast með undirtektum
annarra, sem eru guði sé lof
ekki alltaf á einn veg. Þjóð-
leikhúsið frumsýndi á annan
í jólum gamanóperu Donizet-
tis, Don Pasquale, og ef ég
ætti að reyna að greina frá
undirtektum í heild eins og
'þær komu mér fyrir sjónir,
myndi ég segja að þær hafi
verið vingjarnlegar en hrifn-
íngarlausar. Sumum þótti efn-
ið of lí'kt því í George Dandin,
en það finnst mér ekki full-
gild mótbára; ef svo væri, yrði
víst að lauma inn einu og einu
klassisku verki á margra ára
fresti og þá yrði hætt við að
heimur þeirra eða öllu heldur
heimar héldu áfram að vera
jafnframandi fyrir íslenzka
leikhúsgesti, og þeir héldu á-
fram að einblína á efnið eða
atburðarásina, sem er langt
frá því að vera aðalatriðið. Ég
sagði heimar, þvi að ekki má
heldur setja jöfnur milli 19.
aldar verka og verka, sem
Þuríður Pálsdóttir
bera mót af mörkum endur-
reisnartímans og barokktíma-
bilsins. Leikstjórinn, Thyge
Thygesen hefur reyndar ekki
valið hér nítjándu öldina, —
heldur fært verkið aftur til
rókókótímans, sem vel má
gera, en þá verður það líka að
vera útfært til meiri hlítar en
hér er gert: þegar hvítu hár-
kollurnar hefðu verið teknar
af listafólkinu, hefði reynzt
æði erfitt að fóta sig í tíman-
um: ég tek sem dæmi íslenzku
þýðinguna, sem ég efast ekki
um að Egill Bjarnason hefur
gert trúverðuglega, þó að eif-
itt verk sé: en við rókókó eiga
íslenzk nútímaorðatiltæki
eins og það er sniðugt, allt í
lagi og fleira slíkt — ekkert
sameiginlegt.Nú mætti spyrja
hvort við eigum til einhverja
rókókó-íslenzku og að sjálf-
sögðu yrði svarið neikvætt:
hins vegar á íslenzk tunga til
þau blæbrigði, gömul og ný,
er gætu komið hér til hjálpar
og skapað listrænt jafngildi.
Ég tek sem annað dæmi vesal-
ings kórinn. Kórinn er venju-
lega eitt erfiðasta viðfangs-
efni leikstjóranna, hættir til
að vera staður eða viðvanings
legur, — og þetta á ekki bara
við um Þjóðleikhúskórinn
okkar, síður en svo. Leikstjór-
inn og sænski ballettstjórinn,
Carl Gustav Kruuse, sem
honum var til aðstoðar, hafa
ekki viljað lenda í þeirri vill-
unni og ákveðið að kórinn
skyldi umfram allt hafa nógu
mikið að gera (og það var ber-
sýnilegt, að sumir kórmeðlim
ir höfðu það) og ákveðið verk-
efni hverja stund, sem hann
var inni. Þetta tekst, en við
rókókó eiga þessar staðsetn-
ingar ekki' meira skylt en
Sænska frystihúsið, en am-
erískt musical show dettur
manni óðar í hug; og það er
enginn þokki hins ósennilega
vfir því, er kórinn tvístígur
í ýmiss konar uppstillingum
og syngur: Förum nú fljótt.
Ég hirði ekki að nefna fleiri
dæmi, en þau mega vera
hverjum manni augljós. En
fyrst minnzt var á þátt Carl
Gustavs Kruuse í þessari sýn-
ingu — þá er rétt að geta
þess, að hann hefur samið
nokkra snotra dansa fyrir
dansmeyjar leikhússins með
Brsmdísi Schram í broddi
fylkingar, og er að þessu
augnayndi, en frumleg er sú
hugmynd, að ætla sér að hylja
kvenlegan þokka hennar í
karlmannsklæðum.
Sumir voru að kvarta und-
an því, að það væri ekki nógu
gaman að tónlistinni, þeir
þekktu ekki nóg af henni,
myndu varla nokkra aríu, þeg-
ar út kæmi. Þetta minnir mig
á konirna, sem sat fyrir aft-
an mig í Tjarnarbíói, þegar
Rigoletto var sýndur forðum.
Alla sýninguna sat hún og
endursagði bónda sínum hátt
og hressilega það sem var að
gerast á léreftinu. En þegar
kom að La donne e mobile,
stóðst hún ekki mátið og raul
aði með, og máttu nú allir
viðstaddir vita, að hún gjör-
þekkti verkið. Kannski má
segja svo, að útvarpið hafi
ekki þrautspilað lög úr Don
Pasquale, að minnsta kosti
ekki borið saman við ýmis
önnur verk, en varla verða þó
dúettinn og serenatan úr
síðasta þætti svona upp úr
þurru gerð útlæg úr hópi
kunnustu óperulaga, Sagt er
að Donizetti hafi samið Don
Pasquale á ellefu dögum; —
verkið minnir líka meira á
ferska litla lind en áveitu-
skurði, það er lýriskt, elsku-
legt, dillandi. Og svo er til
svo ágætt ráð, ef mann langar
mikið til að geta raulað með
eins og sú gamla í Tjarnarbíó:
að sjá verkið aftur — og aft-
ur. Og þá má mikið vera, ef
maður er ekki fyrr en varir
farinn a.ð raula dúett þeirra
Don Pasquales og doktors Ma-
latesta eða ariu Norinu, —
svp framarlega sem maður
hefur „en tone i livet.“
Það var eins og það væri á
frumsýningu einhver undar-
leg tilhneiging til að finna að,
þó að margt af því hitti ekki
naglann á höfuðið. En ég
held, að þessi tilhneiging hafi
ekki váknað af merkilegheit-
um einum saman; þegar skil-
gott fólk og gagnvandað, sem
maður veit, að er ekki kom-
ið til að sýna sig og sjá aðra
í leikhúsinu og í kjallaranum
— heldur til þess að skemmta
sér við óperusýningu •— þeg-
ar þetta fólk lýsir yfir blá-
kalt, að því hafi leiðzt, þá fer
að versna í bví. Nú vil ég alls
ekki taka undir þessi orð, og
það er mjög langt frá því að
mér leiðist þessi ópera, en
hins vegar get ég vel gert mér
í hugarlund, hvað vekur þau
— það er að sjálfsögðu sýn-
ingin sjálf: hún er ekki nógu
skemmtileg. Mínum leik-
mannseyrum virtist tónlistin
ekki jafnfreyðandi og æski-
legt væri f höndum dr, Ró-
berts A. Ottóssonar, hversu
margt gott, sem annars má
um stjórn hans segja, auk
þess var hljómsveitin of há-
vær stundum, þannig að lítið
heyrðist í söngvurunum, sem
mér skilst eigi þó umfram allt
að heyrast í þessum bel-can-
to-óperum. Hér á leikstjór-
inn að sjálfsögðu nokkurn
hlut að máli, spurning um
staðsetningar. Róbert virtist
Kristinn
hafa gott samband við söngv-
arana. en þegar hljómsveitin
varð ósamtaka eða söngvar-
arnir óörvggir, er sjálfsagt um
að kenna æfingaskorti —- það
ætlar að verða landlægt hér
við leikhúsið að ætla sér of
skamman tíma til- óperuæf-
inga. Sviðsetning Thygesens
er ekki hafin yfir gagnrýni;
mér þykir hún of þung og
ekki nægilega hugmyndarík
og ekki alls kostar heilstej'pt.
Leikstjórinn gerir sig þó ekki
sekan um neinar meiriháttar
smekklevsur, túlkun hans er
elskuleg, góðlátleg, en harla
lítið dramatískt. Vandvirkni
hans kemur t. d. fram í með-
ferð aukahlutverka, sem eru
vel af hendi leyst, Svið Lár-
usar Ingólfssonar kann ég
ekki alls kostar við — götu-
sviðið og rauða fortjaldið —
innisviðin og garðurinn eru
betri. En rókokkó?
Einhverjir voru að finna
að því, .að óperan er sungin
á íslenzku. Það getur ekki
stafað nema af einu: Söngv-
aramir hafa ekki komið orð-
um sínum til skila. Þar er
Þuríður Pálsdóttir mest und-
ir sök seld, en Guðmundur
Jónsson ber hin= vegar af um
textameðferð.
Kristinn Hallsson fer með
titilhlulverkið Don Pasquale,
öldungsins, sem langar að
kvænast æskunni. Túíkun
hans er góðlátleg — Kristinn
er í essinu sínu í buffa-hlut-
verkum — og söngurinn á-
gætur. Túlkunin á þó eftir að
verða blæbrigðaríkari. Guð-
mundur Jónsson -fer með hlut
verk dr. Malatesta, bragðaref-
Hallsson
ur með flírulegt augnaráð og
refslegt skegg a la Richelieu
— en búninginn kann ég áð
öðru leyti ekki að meta. Mér
fannst Guðmundur ekki kom-
inn eins vel inn í þetta hlut-
verk og ýmis önnur, sem
hann hefur túlkað með ágæt-
um, en frammistaðan og þó-
einkum söngurinn var honum
þó eigi að síður til sóma. Dú-
ett þeirra tveggja áður en þeir
halda í garðinn er það atriði
óperunnar, sem bezt tekst.
Hinum söngvurunum, sem í
aðalhlutverkum eru, Þuríði
Pálsdóttur (Norina) og Guð-
mundi Guðjónssyni (Ernesto),
tekst miður. Þuríður er ekki
af sömu manngerð og hin suð
ræna, létta og ólgandi Nor-
ína, en söngkonan býr hins
vegar yfir leikgáfu ■ og
skemmtilegri kímnigáfu, svo
að leikhúsgestir fá ýmislegt í
staðinn, sem vel við má una.
Þuriður er falleg á sviðinu,
en leikstjórinn hefði átt að
hvetja hana til að temja sér
meiri hnitmiðun í hreyfing-
um. En Þuríður hefur áður
sungið betur, því er ekki að
leyna, að á frumsýningu var
röddin undarlega klemmd og
dró lítið og litaði lítið. í rétt-
lætisnafni skal þess þó getið,
að á annarri sýningu tókst.
söngkonunni betur, enda mun
hún hafa átt í stríði við háls-
bólgu, Guðmundur Guðjóns-
son hefur á köílum blæfallega
tenórrödd, sem hann beitir
ekki af nægilegu öryggi né
áreynslulaust. Leikur hans
var lítilfjörlegur, og virðist
sem leikstjórinn hafi ekki
Framh. á 14. síðu
E,
Alþýðuhlaðið —• 5. janúar 1961 'J