Alþýðublaðið - 22.04.1961, Side 7

Kröfur Norðmanna um 12
mílna fiskveiðilandhelgi á sér
tvær orsakir.
Sumpart eru þær til að
vemda fiskistofninn fyrir of-
veiði og sumpart til að
vernda fiskimið innan ákveð-
inna svæða, svo fiskibátar
frá ströndinni geti stundað
þar veiðar sínar. Sá fiskistofn
sem á þennan hátt er reynt
að verja er hinn svonefndi
norski íshafsþorskstofn, en
aðalstöðvar hans eru í Bar-
entshafi, en hann leitar á
vissum tímum árs til Noregs
strandar bæði til að gjóta og
afla sér fæðu.
Þessi þorskstofn var fram
til 1920 aðeins veiddur af
norskum sjómönnum með
línu, færa og netjaveiðum.
Síðan hefur verið gengið á
stofninn með hlifðarlausum
botnvörpuveiðum, svo að affa
magn veiðanna við Lófóten
og Finnmörk hefur nú minnk
að að mun. Þessi rýrnun
stofnsins stafar einungis af
botnvörpuveiðum og ekki sízt
af því að botnvarpan sópar
með sér mergð smáfisks sem
annars yrði seinna verðmæt-
ur markaðsfiskur. Sú möskva-
stærð sem notuð er í dag tek
ur það mikið af smáfiski í
vörpuna að það hlýtur að
valda skelfingu, eins og yfir-
maður nors'ku hafrannsókn-
anna, Gunnar Rollefsen sagði
í fyrra. Samkvæmt upplýs-
ingum hans kemur það stund
um fyrir að 80—90% aflans
á togurum er smáfiskur. 15—
20 cm langur. Þessi smáfiskur
er ekki til annars nýtur en
fiskimjölsframleiðshi, og þar
sem fáir togarar eru með
fiskimjölsverksmiðju innan-
borðs, þá er honum fleygt í
sjóinn jafnóðum og hann
kemur upp á þilfarið.
Fiskifræðingar hafa lengi
reynt að vekja athygli manna
á því, hversu skaðlegar hinar
gengdarlausu botnvörpuveið-
ar í Barentsh. og við strönd
Noregs voru og eru.Allt til árs
ins 1950 hét það svo að við
værum til þess neyddir að
nota fiskimiðin eins mikið og
hægt var og um 1950 var
farin fyrsta áróðursherferðin
fyrir norskri togaraútgerð í
stórum stíl.
Þessu til réttlætingar verð-
ur að segja, að Bretar, Þjóð-
verjar og Rússar voru um
þetta leyti lítt fáanlegir til að
ræða ráð til að vinna gegn
ofveiði.
í dag er viðhorfið allt ann-
að. Bæði brezk og vesturþýzk
yfirvöld eru fús til að ræða
alþjóðlega lausn til vamar
fiskistofninum og nefnd sér-
fræðinga frá Bretlandi, V-
Þýzkalandi og Noregi hefm'
fengið það hlutverk að rann-
saka þetta vandamál, en þessi
lönd eiga hér mestra hags-
muna að gæta.
En er mögulegt að finna ráð
til að viðhalda íiskistofnin-
um? Því svarar Gunnar Rol-
lefsen forstöðumaður norsku
hafrannsóknanna játandi,
með eftirfarandi klausú sem
tekin er úr fyrirlestri sem
hann hélt nýlega:
„Um síldveiðamar get-
um við engu ráðið. Afla-
bresturinn er kominn und-
ir náttúrulögmálum sem
við ráðum engu um, en við
getum ef við viljum ráðið
bót á því ef þorskurinn
bregst, því sá aflabrestur
er mönnum að kenna“.
Ein af úrbótunum er aukin
möskvastærð botnvarpanna.
Möskvastærðin er ákveði með
alþjóðlegu samkomulagi og
eins og er má hún ekki vera
minni en 110 mm. Hin alþjóð
lega nefnd sem vinnur að
rannsóknum á því hvernig
hindra megi ofveiði, hefur
komizt að þeirri niðurstöðu
að meiri möskvastærð myndi
minnka aflann, vegna þess að
þá færi meira af smáfiski í
gegnum möskvann. Hins
vegar myndi þetta valda því
er fram í sækti, að þetta
lenzku og norsku fiskveiði-
landhelginnar, að Breta og
V-Þjóðverjar vilja nú komast
að nýju alþjóðlegu samkomu-
lagi til verndar fiskistofnin-
um. Hinu má þó ekki gleyma
að minni afli togaranna mun
einnig valda hér nokkru um.
í skýrslu frá White Fish
Author. er upplýst að heildar
magn Breyta af neyzlufisk hef
ur minnkað mikið. Sé aflinn
1951 miðaður við 100, kemur
í ljós, að aflinn 1958 er 96 og
1959 aðeins 92. Aflaskerðing-
in er mest hjá togurum á fjar-
lægum miðum, sem var árið
1959 aðeins 81% ársaflans
1951.
Veiðar á heimamiðum
minnkuðu árið 1958 miðað við
árið á undan, en miðað við
1951 var veiðin hins vegar 139
á móti 145 árið 1958. Veiðar
á nálægari miðum gáfu 1959
veiðarfæra og aflatap vegna
þess að togararnir hafa eyði-
lagt línurnar og netin. Nú
halda margir að vandamál
þetta sé leyst, ef. við fáum
erlendu togarana út fyrir þýð
ingarmestu fiskimiðin. Það er
þó alls ekki víst. Fái 300
norskir ’ togarar að veiða að
vild milli 4 og 6 mílna verð-
ur ástandið eftir sem áður
mjög érfitt fyrir bátaflotann
sem notar línu og net. Eigi
norskir togarar að fá að veiða
að vild innan 6 mílna, verður
að setja það að skilyrði að vél
bátarnir fái ákveðin svæði á
ákveðnum tímum, þar sem
þeir einir megi veiða, ér nota
linu eða net.
Það getur því ekki haft
mi’kla þýðingu hvort 30 stórir
norskir togarar (yfir 30 tonn)
fái sömu réttindi og 300
norskir litlir togarar. Á móti
ÁUKIÐ
Grein um landhelgis og fiskveiðimál
eftir norska fiskifræðinginn Leif V. Karlsen
Friðun
Gullfoss
Það er fleira sem þarf að
vernda en gömul sögu-
fræg hús. — Það eru líka
fagrir staðir frá núttúr-
unnar hendi, sem nú erul
í hættu fyrir verklegurn
framkvæmdum athafnamann
anna. Nýlega las ég í blaði
um fyrirætlanir í raforku-
málum og endaði klausan svo:
„Reiknað hefur verið út,
hvað það kostar að virkja
| hin ýmsu fallvötn. T. d. kost
| ar það hvorki meira né
i minna en 1200 milljónir að
virkja Gullfoss!
Fyrir nokkrum árum
var ég staddur uppi við
Guflfoss með amcrískri
konu. Kún. gekk niður að
fossinum og stóðt þar
lengþ Þegar hún kom til
baka, sagði hún við mig:
.,Nú sé ég, hversu hræði-
tega við höfum farið með
Niagarafossana með öllurrt
þerm byggingum, sem þar
eru. En þið þurfrð að
fiytja veitingaskúrinn og
bílstæðið lengra burt, svo
að það sjáist ekki frá foss-
brúnrnni“. — Þetta sagði
sú ameríska kona. Eftir aíí
Ameríkumenn höfðui
skemmt sinn Niagarafoss,
hafa þeir friðlýst fögui*
myndi auka afla, ekki aðeins
togaranna, heldur einnig ann
arra fiskiskipa. í einni af nýj
ustu ■ skýrslum nefndarinnar
er tafla sem sýna á, hver hagn
aður yrði af því að nota á-
kveðnar möskvastærðir og fer
hún hér á eftir:
Aukning aflans í hundraðs
hlutum yfir langan tíma:
Aukning Veitt með
möskvast.
Úr 110 Botn- mm. í vörpu Öðrum veiðarf. Alls
120 mm. 4 7 5
130 mm. 8 15 10
140 mm. 13 25 16
150 mm. 14 39 20
í maí n. k. á að ræða um
möskvastærðirnar á alþjóð-
legri ráðstefnu í Kaupmanna
höfn og eru mikil líkindi til
þess, að hún verði víkkuð í
130 mm. í Stórþinginu hefur
það verið gefið í skyn að
norskir togaraeigendur muni
sýna fagurt fordæmi og víkka
möskvastærðina upp í 150
mm. Brezk skýrsla sem ný-
lega, hefur verið birt og byggð
er á fiskiveiðum Breta við
ísland síðastliðin 50 ár, sýnir,
að stækkun möskvastærð-
anna, gæti haft í för með sér
50% aflaaukningu.
Það stafar vafalaust að
nokkru leyti af útfærslu ís-
afla sem samsvaraði 97 miðað
við 100 árið 1951.
Sé litið á allar fiskveiðaþjóð
ix Evrópu sem heild, má sjá,
að samanlögð aflaaukning síð-
an 1938 nemur um 42—43%.
Danmörk stendur þar fremst
með um 20% aukningu. Hlut-
ur Noregs er um 14,5% og
Spánar 14%, Þá kemur ísland
með um það bil 13,5%, Ítalía
10, Portúgal 3 og Svíþjóð 5%.
Þetta sýnir að 7 af 16 löndum
eiga um 85% aflaaukningar-
innar. Að íslandi undanteknu
er ekki hægt að segja að nein
þessara þjóða sé togveiðiþjóð.
Yfirgnæfandi meirihluti afla-
aukningarinnar er heldur
ekki togarafiskur eða þorskur,
heldur stóraukin fiskveiði til
iðnaðar, síld, sandsíli og það
sem Danir nefna „skidtfisk".
Það er reyndar svo um allan
heim, að hið aukna aflamagn
stafar fyrst og fremst af au’k-
inni veiði síldar, sardína og
annarra tegunda smásíldar, en
aflamagn þorsks og skyldra
tegunda fer hins vegar minnk-
andi.
Enn nota langflest-
ir fiskimenn línu og net tíl
þorskveiða með ströndinni og
á miðunum við Norður-Noreg.
Vegna hinna mörgu togara
sem veiða á þessum miðum,
hafa norskir bátasjómenn oft
orðið að þola stórkostlegt
þessu ma segja. að það mun
ekki hafa verið ætlunin, þeg-
ar hinir stóru togarar voru
by.ggðir, að þeir veiddu við
ströndina, heldur mun hafa
yerið ætlazt til-þess að þeir
sígkiu á fjarlægari. mið og
sæktu fisk, þegar veiði væri
lítil- á heimamiðum.
í sjálfu sér mun það skipta
litlu hvort hinir stærri tog-
arar. okkar fái sömu veiðirétt
indi og hinir minni. En hvað
um hina fjóra raunverulega
stóru togara sem nú eru ann-
að hvort nýsmíðaðir eða í
smíði og þá stóru togara, sem
seinna kunna að verða smíð-
aðir? Eiga þeir einnig að fá
að veiða á strandmiðunum?
Einhvers staðar verður að
setja mörkin, ef tilgangurinn
rneð útfærslu landhelginnar
á ekki að verða að engu gerð-
ur.
Takist okkur að verða sam
mála um þá möskvastærð
sem gefur okkur þann fisk,
sem við þörfnumst og tekur
ekki ungfiskinn, og hjálpar
þannig til við að auka stofn-
inn, þá gerist þess ef til vill
ekki þörf, að setja reglur urn
fiskveiðilandhelgi, ’ heldur,
munu aðrar ákvarðanir geta
nægt. Eitt af því, sem nauð-
synlegt er til að auka aflann,
er vafalaust það, að gefa fiski
Framhald á 14. síðu.
landssvæði miklu stærri
er» allt ísland. En við meg
um ekki bíða þar til búid
er að eyðileggja Gullfoss,
baxai það að tl'nhverjumt
skuli hafa dottið í hug að>
reikna út, hvað það mundi
kosta) að virkja fossinm
sýnír, að' hætta er á ferð-
um, og að það þarf að
FRIÐA GULLFOSS svo
tryggiiega, að því verði
ekki rift. Ef við íslending
ar verðum einhvern tínia
svo fáíækir, að við getunx
ekki lifað í þessu landi
nema með því að virkja
Gullfoss, getum við einst
flutt hann burtu úr land-
inu. Við erum þess þá
ekki verðir að búa í þessui
dásamlega fandr.
Allt eldra fólk kannast viö
Sigríði í Bratthohi, sem fyrir
50 árum bjargaði Gullfossi
er óvitrir bændur höfðu í
ölæði selt hann útlendingum.
Síðan hefur hún verið
þjóðarhetja í okkar augum,
sem þá vorum. börn. En óvitr-
ir menn verða ailtaf til, en
fáar Sigríðir í Brattholti, en
ég vona þó að Biskups-
tungnamenn og Ytrihrepps-
menn standi vörð um fossinn.
En það eru fleiri fagrir
staðir, sem þarf að friða fyrir
æði athafnamannanna, en
það er önnur saga.
Alþýðublaðið — 22. apríl 1961 J