Alþýðublaðið - 28.04.1961, Blaðsíða 4

Hafiff, eftir Unnstein Stef
ánsson. Almenna bókafélag
iff, Reykjavík, 1961.
ÚTBREIÐSLA 'hinna ein
stöku fisktegunda ákvarðast
miklu frekar af sjávarhita en
landfræðilegri legu, segir
Unnsteinn Stefánsson í hinni
nýju bók sinni um hafið. Sjó
fræðilegar athuganir geta því
að nokkru leyti skorið úr um
það, hvort vænta megi góðs
afla á hverjum stað.
Þessi staðreynd er vafalaust
ílestum íslendingum Ijós nú, en
jjað gegnir furðu, hversu sein
þessi menningarglaða fiski
mannaþjóð hefur verið að taka
liafí'ræðina í sína þjónustu —
Þaö var ekki fyrr en 1937, að
fariim var rannsóknarleiðang
ur undir stjórn fslendings og
íslemKar hafrannsóknir hefj
ast ekki að gagni fyrr en eftir
stríð. Jafnvel þá, í allsnægtum
stríðsgróðans, var skilningur
ínn ekki meiri en svo, að haf
rannsóknarskip var ekki keypt,
þótt yfir hundrað ný skip
kæmu tii landsins. Þegar sauð
fjársjúkdómar herjuðu, var
. varið hundruðum millj. til að
ráða niðurlögum þeirra Þegar
> s'ldarleysi olli enn meira tjóni,
var ekkert sambærilegt gert
■ til að finna síldina og skilja
göng.ur hennar.
Þessar umkvartanir er ekki
að finna í bók Unnsteins, þótt
Jþær kvikni við lestur hennar.
Hann er vísindamaður og bygg
ir verk sitt á fræðilegum stað
reyndum. Við skulum líta á
nokkrar, sem leikmönnum
kann að þykja fróðlegar:
T
k Sjórinn ®ær yfir 70,8^ af
yfirborði jarðar. Meira en
helmingur yfirborðs jarðar
er 3000—6000 metrum und
ir sjávarmáli.
^ Hugsum okkur jarðlíkan,
33% sm í þvermál Heims
höfin svöruðu þá til þess,
að á líkaninu væri vökva
lag tæplega 1/10 úr milli
metra á þykkt.
Eyjum skýtur upp úr hafi
og þær sökkva í sæ vegna
eldsumb’-ota. En ísland er
ekki ‘í hættu: Slík jarð
spilda flýtur tryggilega á
þyngra undirlagi, og því að
eins að mörg hundruð
metra hraunhella breiddist
yfir landið, mundi núver
andi yfirborð þess síga und
ir sjávarmál
-^- Kjörhiti þorsksins er 3—5
gráður. karfans ekki undir
3 gráðum, en háfur er al
gengur yfir 7 gráðum
-^- Hafið er mesta steinefna
forðabúr jarðar. Heildar
magn þess af uppleystum
steinefnum mundi nægja til
að þekja allt þurrlendi jarð
arinnar með næstum því
200 metra iþykku saltlagi.
Þýzki efnafræðingurinn
Haber æ'lað’’ að vinna gull
úr hafinu. Mest gull fann
hann í Austur Grænlands
straum. 4 þúsundustu hluta
úr milligrammi í tonni af
sjó Með þessari Iágu prós
entu eru þó 1400 milljónir
tonna af gulli í sjónum!
Efnasamsetning sjávarins
svipar mjög ‘il þess, sem er
í blóði og líkamsvökvum
lægr: og æðri dýra á landi
og í sjó Þetta kemur ekki á
óvart, af því lífið er að lík
indum upprunnið í sjónum
Sjávarflöturinn er ekki lá
réttur Við ísland hallar
sjávarborðinu út frá strönd
inni, í mesta lagi 1 sm. á
km.
DEMANTAR frá Suffur
Afríku eru notaffir á bor
um sem á aff komast í gegn
um ja ffskorpuna undan
strönd Mexikó, í tilraunum
”,’n;iaríkjamenn gera.
A’.'t annaff efni lí borinn
verffur frá Bandaríkjunum
'íí,'-u'n G'msteinar þessir
eru lausir viff hvassar brún
' ---■' v meff þaff fyrir
autum aff þeir þoli þann
mikla þrýsting sem álitiff
er, aff borinn verffi fyrir á
miklu dýpi. Framan á born
utn verffur hnúffur alsettur
demöntum, alls um 2500
stykkjum. Hnúffurinn er
ge ffur úr hörffustu efnum
sem þola mikimr þrýsting
og hita.Myndin sýnV hnúð
'nn sem verffur framan á
bornum og sjást demantarn
ir vel.

hafið
Norðmenn eru að festa
Noregshaf við allan sjó frá
Noregi til Græniands Unn
steini þykir „ástæðulaust
með öllu að viðurkenna
nafnið Noregshaf um ís
lenzk hafsvæði“. Hann vill
endurvekja fornu nöfnin
Dumbshaf og íslandshaf.
Þannig mætti lengi telja fróð
leikinn og er hér ekk; farið
skipulega eftir köflum bókar
innar. Hún skiptist i ivo hluta,
almenna haffræði og hafið um
hverfis ísland Bókin er alþýð
leg að því leyti. að 'höfundur
setur á skýran og einfaldan
hátt fram efnið Hins vegar
fnrnar hann ekki vísindunum
til að bókin renni niður eins og
rjómakaka. Hún e~ lull af töl
um og formúlum sem eru hag
nýfar og nauðsynlegav upplýs
•ngar fyrir þjóð sem verður að
taka hafið eins alvarlega og ís
lendingar. Bók’n barf að lesast
með íhugun. os er þess marg
.faldlega virði
Oft finnst lesanda sem Unn
steinn hætti kafla rei-t þegar
binn hefði á*t að d~aga saman
niðurstöður efnisins
Þegar líður á lesturinn kem
ur þó fram stórbrotin heildar
mynd af hafinu og orsakasam
hengi hinna ýmsu þátta þess.
Unnsteinn hefur ekki fallið í
bá gildru að ofmeta fræði sín
°ða bjóða þjóð simni neinar
undralækningar til að ná skjót
um árangri í baráttunni við haf
ið Hann lætur ’esandanum eft
ír að draga ályktan:r af hinum
vísindalegu staðre’nndum —
Lengst gengur hann sjálfur í
■'okaorðum békarinnar: „Eins
og vænta má‘ti °r oúnáið sam
'ræmi milli súr°fnismagnsins
og plöntuframleiðslunnar (í
Framh á 12 síðu
MENN í FRÉTTUM
Stikker í NATO
NATOÞJÓÐIRNAR hafa ein
róma samþykkt að bjóða dr.
D.rk Stikker framkvæmda
stjórastöðuna hjá NATO. Stikk
er hefur lifað mjög tilbreyting
arsömu lífi Hann fæddist 5.
febrúar 1897 í Winschoten í
Hollandi, þar sem fað
ir hans var banka
stjóri. Hann gekk í há
skólann í Groningen
og tók þar doktorspróf
í lögum 1922. Vegna
sérlegra hæfileika
hans til að sætta mis
munandi sjónarmið í
félagslífi stúdenta
þar, og vafalaust
vegna félagslyndis
sjálfs sín, var hann kjörinn for
maður stúdentaráðs háskólans.
Hann hóf störf sem aðstoðar
gjaldkeri í Groningen Bank í
Groningen — lítið starf í litl
um banka — en á næstu 13 ár
um hlaut hann óvenjulega mik
inn og skjótan frama í banka
máluni Árið 1935 var hann orð
inn yfirmaður vestursvæðis
stærstu bankasa.msteypu Hol
lands, Twentsche Bank, og
þekking hans á alþjóðlegum
fjármálum og skipulagningar
hæfileikar hans urðu til þess,
að hann var gerður að fram
kvæmdastjcra eins stærsta öl
framleiðslufyrirtækis Hollands
Heineken.
Næsu árin starfaði hann að
allega að því að skipuleggja,
undir yfirstjórn Heineken, sam
einingu belgískra, svissneskra,
franskra og hollenzkra bjórfyr
irtækja. Sem framkvæmda
stjóri þeirrar samsteypu ferð
aðist hann um alla Evrópu,
Austur og Vestur Indtur, Aust
urlönd nær og Bandaríkin.
Á sama tíma var hann einn
ig o ðinn forseti sambands
vinnuveitenda Þetta hafði mik
il áhrif á störf hans síðar. Þeg
ar Þjóðverjar réðust inn í Hol
land, voru verkalýðsfélögin,
sem Stikker hafði haft mikið
saman við að sælda, leyst upp,
og vinnuveitendasambandið
leysti sjálft sig upp. Stikker
hóf nú mikla leynifundi með
forustumönnum verkalýðs
hreyfingarinnar og hjálpaði til
að sjá neðanjarðarhreyfing
unni fyrir fé Þetta leiddi til
stofnunar Verkalýðs-
stofnunarinnar, sam-
taka verkamanna og
vinnuveitenda, sem
höfðu uppbygginguna
eftir stríðið að starfs-
sviði, og var Stikker
formaður þeirra sam-
taka. — Eftir stríð
ið stofnaði dr. Dirk
Stikker sinn eig-
in stjórnmálaflokk,
sem var milliflokkur og
nefndist Þjóðarflokkur frelsis
og lýðræðis. Hann var kjörinn
fulltrúi á ráðstefnuna um fram
tíð Indónesíu. Hann varð utan
rikisráðherra 1948 og þurfti þá
að fást við hin margvíslegustu
og erfiðustu mál, svo sem við
horfið til Indónesíu, byrjun
Marshallhjálparinnar og fram
tlð Evrópu Tveim árum síðar,
á meðan hann var enn utanrík
Isráðherra, varð hann „pólit
ískur sáttasemjari“ Efnahags
samvinnustofnunar Evrópu. Ár
in 1952 til 1958 var hann sendi
herra Hollands í London.
Á sl. ári varð dr. Stikker
veikur og töldu vinir hans þá,
að hann mundi tæplega fær um
það framar að takast á hendur
svo erfitt embætt; sem fram
kvæmdastjórastaða NATO er.
En fyrir svo alvanan sátta
semjara sem dr. Stikker, er
þessi staða einmitt sú, sem á
bezt við hann, og enginn vafi
getur talizt á því, að hann muni
standa sig vel þar.
áuglýsið í álþýðublaðinu
áuglýsingasíminn 14906
28. apríj 1561 — Alþýðublaðið