Alþýðublaðið - 19.05.1961, Blaðsíða 13

Alþýðublaðið - 19.05.1961, Blaðsíða 13
ÞAÐ er ekki algengt að sagn fræðileg bók sé um leið fram- íag í deilumálum líðandi stund- ar. En þannig er bókin. sem Bjarni M. Glslason rithöfundur •hefur sen.t frá sér um sambúð Ðanmerkur og íslands. Bókin á erindi við okkur í dag og hennar er mikil þörf .vegna þess, að handritamálið, sem aliir kannast við, virðist nú vera að komast á siðasta stig en lítilmótleg pólitísk sjónar- mið reyna að þyrla upp ryki pm það, í staö pess að æskileg- ast hefði verið, að málið væri rætt og það leitt til lykta á sögulegum grunni fyrst og fremst. Bók Bjarna M. Gíslasonar varpar þýðingarmiklu ljósi á líf og starf beggja þjóðanna meðan þær voru í ríkjasam- bandi frá 1318 til 1944. AUir kannast við það, að Banir stjórnuðu íslandi í aldaraðir, — og þá fyrst og fremst mcðan þeir ráku þar verzlunareinok- un, á þann veg, að munurinn er lítill, ef hann er þá nokkur, og á nýlendupnlit'k stór.þjóðanna. Ög það verður að viðurkenna, að um þetta vita Danir fremur lítið. Það er ekki eytt milclu rúmi í sögulegum kennslubók- um danskra skóla, til þess að segja frá þessu. Aðalinntakið í bók Bjarna M. Gíslasonar, er að sýna fram á það, að aldrei hefur verið samræmi í opinberri afstöðu danskra stjórnarvalda til ís- lands og íslendinga. — og af- stöðu almennings í Danmörku, til þjóðarinnar og landsins. Það voru lýðháskólarnir dönsku, sem lögðu grunninn að samúð og skilningi Dana á þjóðernis- kennd annarra þjóða. Og verka lýðshreyfingin hefur og stutt að þessu á margvíslegan hátt. Hvorutveggja eru alþýðuhreyf- ingar. En þess ber jafnframt að að geta, að einnig meðal há- skólaborgaranna hafa heyrzt sterkar raddir sem hafa kraf- ist fullrar virðingar til har.da íslendingum sem þjóðar, sjálf- stæðrar þióðar Hins vegar hef ur þetta ekki sett svip sinn á opinber stjórnarstörf, í starfi • I WWMWMWWWttWWWWWMWWWWWHWWWWMHM FYRIR nokkru kom út í Danmörku ný bók eftir Bjarna M. Gíslason um handritamálið. Hún er rit- uð á dönsku og gefin út í Danmörku, en nafn hennai er,: „Danmark-Island. — Historisk mellemværenda og haandskríftsagen“. Aðal- kenning höfundarins er sú, að alltaf hafi ríkt í Dan- mörku mis- munur á oP- inberri af- stöðudanskra stjórnarvalda til fslands og íslendinga — og afstöðu danskrar al- þýðu til ís- lenzku þjóð- arinuar.. — Danskur. al- menningur hefur alltaf haft í hciðri þjóðernistil- finningar skyldra þjóða og vlður- kennt í verki þjóðerniskennd 'annarra. Eins og kunnugt er, hefur Bjarni M. Gíslason dvalip í áratugi í Damnörku og stundað ritstörf. Hann hefur gefið út. skáldsögur og ljóða- bækur og hlotið góða dóma. En auk þess, og jafnvel fyrst og fremst, hefnr hann verið sívakandi málssvari þjóðar sinnar — og rætt og ritað um sameiginleg mál- efni Dana og íslendinga og viðskiptin milli þjóðanna. Þá hefur handritamálið ver- ið í fremstu röð og hefur skáldið verxð óþreytandi í því að túlka málstað íslend- inga. Hefur hann ritað um það í flest blöð Dannurkur. og ferðast um landið þvert og endilangt árum saman og fíutt erindi og tekið þátt í kappræðum um það. — Nú síðast var hann frummæl- Bjarni M. Gíslasön andl á fundi danskra stúd- enta um þetta mál og mætti þar helsfca andstæðing okk- ar í því. Ennfremur tók hann þátt í útvarpskapp- ræðum um málið fyrir fáum dögum. — Menningarsjóður gaf fyrir nokkra út bók Bjarna um handritamálið, en hún hafði áður komið úl í Danmörku og vakið mikla athygli, Þessi nýja hók Bjarna. sem kemur ein- mitt þegar hennar er mest þörf, mun, eftir því sem Al- þýðublaðið bezt vext, — kom.i út hér á landi innan skamms. ís- lenzka þjóðin stendur í mik illi þakklæt- isskuld við Bjarna M. Gíslason. — Honura ber allra manna mest að þakka þann mlkla stuðning sem lýðháskólarnir dönsku hafa veitt íslendingum í þessuvið kvæma deilumáli. — Enn einu sinni kemnr það fram í sögu íslendinga, að Örugg- asta vopnið í þjóðernisbar- áttunni er smíðað af alþýðu- mönnum. Bjarni hefur ekki fast embættl í Daumörku. Hann hefur alla tið harist í bökkum, en starfað óþreyt- andi. Gott ef satt væri um fleiri, er höfðu þó betri að- stöðu en þetta fátæka skáld, fyrrverandi sjómaður - alla tíð embættislaus. - Grein sú um hina nýju bók Iíjarna, sem hér. birtist, kom í stærsta blaði á Jótlandi „Demokraten“, blaði Al- þýðuflokksins í Árósum, 9. þ. m Höfundur hennar er Svend Terkelsen magister. WWWWMMWWWWWWWWWMWWWWWMWWWWW opinberra nefnda o. s. frvr. Þar hefur fyrst og fremst gætt, rík- isréttarsjónarmiða, og þjóðern- islegrar eigingirni. Bjarni M. Gíslason álíiur, — og hann hef ur rétt fyrr sér, jafnvel þó að sumum kunni að finnast, að nið urstaða hans sé mótsagna- kennd, að meðal Dana sjálfra hafi baráttan staðið um það, að fá staðfest með stjórnmálaleg- um aðgerðum hina raunveru- legu afstöðu þjóðarinnar sjálfr ar eða réttara sagt — sjónar- mið almennings í málinu. Þetta segir hann að hafi bæði komið fram í sambandssmálinu og í deilunum um handritin, Ann- ars fjallar aðalkafli bókarinn- ar um Árna Magnússon. Þessi menntaSi íslendingur átti heima í Kaupmannahöfn þar til hann lézt árið 1730. Árni er kunnatsur fyrir það starf sitt, að safna saman á Islandi gömlum skjölum og handrit- um. Og nú er handritasafn Árna Magnússonar miðdepill alls rannsóknarstarfs um liðn- ar aldir á íslandi. Þess vegna er þetta safn dýrmætustu minjarnar, sem íslenzka þjóðin á um fortíð sína. Og íslending- ar unna meir þessum mikil- vægu fornminjum sínum held- ur en við Danir lúðrum okkar og gullhornum! Það er mjög almenn skoðun, að þjóðernistilfinning hafi alls ekki verið tii á átjándu öld- inni. Það er því skiljanlegt að Árni Magnússon hafí ekki haft til að bera aieinskonar föður- landsást eins og við skiljum nú það orð. Hins vegar fer ekki hjá því, að þeir sem lesa bréf hans verði varir við það að hugur hans stefndi ætíð til ís- lands, og réttlætiskennd hans kom berlega fram í baráttu hans fyrir þá, sem voru á hans dögum, minnimáttar á sögu- eynni. Það, sem Bjarni M. Gíslason segir um hina margumtöluðu erfðaskrá Árna Magnússonar, er mjög athyglisvert einmitt nú þegar rætt er um afhendingu handritanna. Ef menn vilja vegast á í málinu með laga- greinum, þá er ekki hægt að ganga fram hjá því að afrit þessarar svokölluðu erfðaskrár er ólöglegt. Sagt er frá því á kápu bók- arinnar, að hún muni innan skamms koma út á íslandi í allt að tólf þúsund eintökum. Þetta stóra upplag af bók í landi, sem ekki hefur fleiri íbúa en Árósar einir sýnir og sannar hvað lesfúsir íslending- ar eru. Þetta byggist á fornbók- menntum þjóðarinnar, en þær eru um leið menningararfur okkar allra. Sá er aðeins mun- urinn, að enn í dag eru sögurn ar lifandi bókmenntir á íslandi og að enn í dag á hann sína arf- taka í starfandi rithöfundum og skáldum. Af þessum ástæð- um hlýtur það að vera augljóst, að það er ekki nema eðlilegt, að þjóðin, sem ritaði sögurnar vilji endurheimta handrit þeirra. Og það er einmitt skiln- ingurinn á þessu, sem hefur orð ið þess valdandi að æ fleiri Danir hafa fallist á sjónarmið íslendinga. Enn væri hægt að nefna fjöl- mörg dæmi þess hvernig Bjarni M. Gíslason dregur fram atriði, sem í raun og veru gera það ó- hjákvæmilegt að breyta um og auka mjög það sem sagt er og kennt er í sögunni um sambúð Danmerkur og íslands Og það verður að undirstrika, að sjón- armið þau, sem Bjarni M. Gísla son túlkar, eru ekki aðeins ís- lenzk heldur eru þau einmitt í fullu samræmi við skilning danskrar alþýðu á samskiptum Norðurlandaþjóðanna sír. á milli, Við eigum að bera virð- ingu fyrir þjóðernislegum til- finningum hvers annars. Þetta er ný bók um umdeilt efni ein- mitt nú En hún er um leið — og fyrst og fremst, mjög þýð- ingarmikil viðbót við þær sagnfræðilegu bækur, sem við eigum nú. Svend Terkelsen- NÝ RANNSÓKN á flug- slysum hefur leitt margt ó- vænt í Ijós, Þar kemur í ljós að marg- ar þær hugmyndir. sem al- menningur hefur gert sér um flugslys eru alrangar, eins og t. d. að fáir Iifi þau af, að eldur brjótist út i flug vélunum í flestum tilfell- um við slys eða nauðlend- ingar, að langtum hættu- legra sé að fljúga að vetri til en á öðrum árstimum, að gamlar vélar hendi frem- ur óhöpp en nýjar og að fleiri slys verði við lending- ar en á flugi. Rannsókn þessi fór fram á vegum háskólans í Flor- ida.. Þar sést að: — í þeim 219 slysum, sem athuguð voru, alls með 5346 farþegum og áhöfn. lifðu meira en 60% slysin af. — í 41% slysanna brauzt enginn eldur út og' er það mun lægri hlutfallstala en búizt var við. — 50 slys urðu á flug- Vélum sem voru eins til þriggja ára gamlar, 28 hjá vélum sem voru 3—6 ára gamlar og 20 hjá vélum sem voru 7—10 ára. Það sýnir að nærri helmingur vélzi sem fyrir óhöppum urðu voru yngri en lð ára og nærri fjórðungur þeirra yngrt en 3 ára. — að flest sly<? áttu sér stað að vetri til (28,3%) sumurin vorunæst (27.9%). Vorin voru hins vegar örugg ust með 19,6%. — 43,3% óhappa skeði við lendingu eða á leið til lendingar, 37,8% á venju- legu flugi, en aðeins 18,9% við flugtak. Þetta gerir að engu þá skoðun að flugtök séu hættulegasti hbiti flugs- ins. Rannsóknin sýndi að 62,5% allra alvarlegra flug- slysa stöfuðu af mistökum flugmanna og var það því algengasta orsökin. Næst í röðinni voru bilanir (27,4%). Það kom einnig í Ijós að veðurlag átti hér hlut að máli í 60% slysanna, m. a. í mörgum þeim sem flugmönnum var um kennt. Það er hins vegar mjög Framhald á 12. síðu. Alþýðublaðið — 19. maí 1961

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.