Alþýðublaðið - 13.09.1961, Blaðsíða 13

ÞESS hefur áður verið getið
hvaða skilyrði þurfa að vera
fyrir hendi til þess, að um
bindandi loforð sé að ræða. -
Enda þótt ölium þessum skil-
yrðum sé fullnægt, má vera,
að ákveðin atvik leiði til
þess, að löggerningurinn sg
samt sem áður ógildur eða ó-
gildanlegur. En ógildur er
löggerningur, þegar sá, sem
virðist rétthafi, getur hvorki
krafizt þess að gerningnum
sé fullnægt samkvæmt efni
sínu né krafizt bóta vegna
vanefnda. Verða tiivik þessi
nú rakin-
1. Sumir menn hafa ekki
hæfileika að lögum til að ráð'
stafa málefnum sínum. Slíkt
er lögræðisskortur. Lögræði
er tvenns konar, sjálfræði og
fjárræði. Menn verða sjálf-
ráðir 16 ára og hafa þá
heimild til að ráðstafa öllum
málum sínum öðrum; en fjár-
máium. Þeir ráða t. d. dvalar
stað sínum og gera vinnu-
samninga. Einnig mega þeir
ráðstafa sjálfaflafé sínu og
venjulega gjafafé.
Sá, sem náð hefur lögræð-
isaldri, hefur öðlazt allar þær
heimildir, sem sjálfræðið og
(eða) fjárræðið segir til um,
nema hann hafi verið sviptur
lögræði með dómi. Það getur
farið eflir atvikum, hve víð-
læk lögræðiss-viptingin er. —
Hún getur náð til beggja
þátta lögræðisins eða aðeins
annars þeirra. Ráðstöfunar-
heimild hns lögræðssvipta
fer þá eftir þeirri dómsniður-
' stöðu.
Sú er aðalreglan, að ólög-
ráða maður er óbundinn af
'löggerningi, sem hann hafði
■ekki heimild til að gera, og
sú regla er án undantekning
ar að ófjárráður getur ekki
stofnað til kröfuréttar á heng
ur sér.
Ef vafi leikur á því, hvort
ungmenni hafi náð fjárræð-
isaldri, er öruggar fyrir við-
semjanda hans að ganga úr
skugg.a um það atriði, því að
eda er hælta á, að samningur
við hann sé ógildur. Fjárræð-
issvipting er auglýst í Lög-
birtingablaðinu í þeim til-
gangi að kunr.gera, hvaða
menn hafi ekki þessa heimild,
enda þótt þeir hafi náð ald-
ursskilyrðinu-
2. Hafi maður með ólög-
mætum hætti verið neyddur
tii að gera löggerning, og
nauðungin er fólgin í líkam
legu ofbeldi eða hótunum um
að beita því þegar í stað, þá
er gerningurinn ekki bind-
andi fyrir þann, sem neydd-
ur var, Ef grandlaus maður
fær rétt samkvæmt slíkum
samningi, verður þó sá, sem
bera viil fyrir sig nauðung-
ina, að tilkynna það ‘án á-
stæðulausrar lafar.
Sé r.auðung hins vegar ekki
fólgin í líkamlegu ofbeidi eða
hótun um það, er gerningur-
inn aðein3 ógildur gagnvart
þeim, sem beitti nauðunginni
og þeim, sem vissi eða málti
vta um hana. Granlaus mað-
ur getur því öðiazt rétt sam-
kvæmt slíkum gerningi.
Nauðung getur verið ólög
mæt, þótt hún eða hótanir
um hana felist ekki í ólögleg-
um verknaði. Það er t. d. lög-
mælt að ljóstra upp refsi
verðri háttsemi. Ef nú A, sem
veit, að B hefur slíka hátt-
semi á samvizkunni, fær
hann til að lofa sér ein-
hverju fyrir þögnina með hót
un um kæru að öðrum kosti,
er það loforð ógilt (Blak
Mai.), enda þótt ekki sé um
fjárkúgun að ræða.
3. Löggerningur skuldbind
ur eigi þann mann, sem gerði
hann, ef hann var feginn lil
þess með svikum og sá, sem
við gerningnum tók beitti
svikur.um sjálfur eða vissi
eða mátti vita um svikin
Með svikum er í þessu sam-
bandi átt við það, þegar mað
ur með ólögmætum hætti, —
gegn betri vitund, annað
hvorl gefur rangar upplýs-
ingar eða leynir atriðum, með
þeim ásetningi að fá anr.an
mann til að gefa loforð eða
gera löggerning
Hugtakið svik er hér notað
í miklu rýmri merkingu, held
ur en í refsiréttinum. Samn-
ingur getur verið ógildur
vegna svika, enda þótt svikin
séu ekki refsiverð, því að
stundum myndi þar vanta
auðgunartilgang.
Svikin verða að hafa beinzt
að þeim atriðum, sem ætia
má, að ráðið hafi úrslitum
um, hvort gerningurinn var
gerður eða ekki, Svik varð-
andi .alger aukaatriði skipla
ekki máli. Sönnunarbyrðin
um þetta hvílir hins vegar á
þeim, sem svikum beitti.
Það getur verið nokkurt
vafamál, hvenær launung er
þess eðlis, að hún valdi ógild
ingu gernings. Kaupmaður
þarf t. d. ekki að segja við-
skiptavini sínum, að hann
geti keypt ákveðinn hlut á
lægra verði annars slaðar.
Seljandi þarf ekki að upp-
lýsa kaupanda um galla á
seldum hlut, ef gallinn er
augljóg við venjulega skoð-
un.
Jónsbók frá 1281 hafði á-
kvæði um ógildingu samn-
inga vegna svika, en þar seg
ir: „Vélakaup skal at vetl-
ugi hafa“.
4. Þá er misneyting að"
stöðu ein ógildingarástæða.
En misneyting er það, þegar
maður notar sér bágindi ann
ars manns, einfeldni har.s,
fákunnáttu eða léttúð eða
það, að hann er honum háð-
ur, tii þess að afla sér hags-
muna eða áskilja sér þá, —
þannig að bersýnilegur mis-
munur sé á hagsmur.um þess
um og endurgjaldi því, er
fyrir þá koma eða koma
skyldi, eða hagsmunir þessir,
skyldu veittir án endurgjalds.
5. Enda þótt sú regla sé í
gildi að íslenzkum rétti, að iof
orðsgjafi verði að bera hall-
ann, ef um er að ræða mis-
ræmi milli yfirlýsingar hans,
eins og hún kemur viðtakanda
fyrir sjónir, og þess vilja, sem
hann raunverulega vildi láta
í ijós, þá er þessi regla þó
undanþæg. Aðalreglan er
byggð á því, að oftast verði
loforðsgjafa fremur kennt um
þetta misræmi og með nægi-
legri varkárni hefði hann get
að fyrirbyggt það.
Stundum á loforðsgjafi
þess þó engan kost að koma í
veg fyrir ósamræmið, og á-
kvarða því lögin, að þegar
löggerningur er sendur í
símskeyti og aflagast í með-
förum símar.s, þá er hann
ekki bindandi fyrir sendanda
í þeirri mynd, sem hann kem
ur fram í- Sama gildir um
munnlegan löggerning, sem
boðberi hefur skilað röngum.
Framhald á 11. siðu.
JÓN E. GUÐMUNDSSON, listmálari og teiknikennari er
um þessar mundir með málverkasýningu á Mokka-kaffi.
Sýnir hann þar 16 myndir, vatnslita, olíu, plast og vax-
myndir Síðasta sýning Jóns var árið 1952, en þá sýndi hann
í Listamannaskálanum. Hann hefur haldið þrjár sjálfstæðar
sýningar áður.
Jón starfar nú sem teiknikennari, og hefur stundað það
starf í 8 ár. Hann hefur unnið mikið og gott verk sem slík-
ur, og m. a. var hann aðalhvatamaður að sýningu teikninga
eftir skólabörn, sem haldin var í vor Þá sýningu sóttu 2000
manns a ednni viku.
Sýningin á Mokka-kaffi er sölusýning Myndin er af
einu málverkinu, er nefnist „Að drykkju“.

Minnkandi
skipasmíðar
í Bretlandi
London (UPI).
BR.ETAR hafa að undan-
förnu tapað miklu af skipa-
smíðum sínum til annarra
þjóða t. d. Þjóðverja og Svía.
Urðu miklar umræður um
þetta í neðri deild brezka þings
ins, vegna hins mikla taps og
atvinnumissis sem brezk skipa
smíðafélög hafa orðið fyrir af
þessum sökum.
Þjóðverjar fluttu út 4 sinn-
um meira af skipum en Bretar
1959 og 1960 og Svíar 2’/2
sinnum fleiri. Þjóðverjar fluttu
út 70% allra þeirra skipa, sem
þer smíðuðu, Svíar 65%, Hol-
land 40% en Bretar aðeins
15%.
Það er álit skipasmiða í Ham
borg að Bretar hafi tapað í
samkeppni sinni • við skjpa-
smíðastöðvar meginlandsins,,
vegna íhaldssemi og tregðu
margra brezkra skipasmíða-
stöðva við að taka upp ýmsar
nýjungar á sviði tækni og nýt-
ingar vinnuafls.
Hollendingar se?ia að þeir
þakki góðum vinnufriði og sam
starfi vinnuveitenda og vinnu-
þega, hversu vel hafi gengið
hjá hollenzkum skipasmiðum
að undanförnu. Þar hefur ekki
orðið verkfall síðan 1955, en
hins vegar hafa á sama tíma
verið nokkur verkföll hjá Bret
Framh. á 4. síðu.
Alþýðublaðið — 13. sepi. 1961