Alþýðublaðið - 15.11.1962, Page 8

CONOR CRUISE O'BRIEN, fv. full-
trúi .SÞ í Katanga, gagnrýnir Hamm
arskjöld, fyrrv. aðalframkvæmda-
stjóra SÞ, harðlega fyrir afstöðu
hans til bardaganna í Katanga í
fyrrahaust í bók, sem kom út í
London um helgina og kallast „To
O’BRIEN
gagnrýnir
Katanga and Back". O'Brien var
mjög umdeildur í starfi sínu í Kat-
anga.
I bók sinni segir OBrien frá starfi
sínu í Katanga og einkum-frá ástand
inu í septembermánuði í fyrra, er
hersveitir SÞ áttu í bardögum við
hersveitir Katangamanna á flest-
um stöðum í fylkinu.
O’Brien heldur því fram, að
Hammarskjöld hafi hjálpað íil við
að falsa frásögn Samein. þjóðanna
að upptökum bardaganna í Kat-
anga í september 1961.
MARKMIÐ AÐGERÐANNA.
★ Að þvi er O’Brien heldur
fram, var markmið hernaðaraff-
gerðanna í Katanga þaff, að neyffa
fylkiff til þess aff viðurkenna end-
ursameiningu viff affra hluta
Kongó, en affalframkvæmdastjór-
inn viffurkenndi ekki þetta mark-
miff. í þess stað átti Ijann upptök-
in aff friffarviffræffum, sem leiddu
til dauða hans sjálfs.
Heimurinn fékk falsaffa sögu
af baksviði bardaganna í Kat-
anga, segir O’Brien.
— Hann lét heiminn fá opin-
bera útgáfu, sem var þannig orð-
uð, að þar var leynt því, sem raun
verulega hafði gerzt, þannig að
það, sem verið hafði virk íhlutun
af hálfu Sameinuðu þjóðanna,
var látið líta út fyrir að hafa ver-
ið varnarráðstöfun.
— Þessi orð verða aðdáendum
Hammarskjölds sársaukafullur
lestur. Eg veit það, þar eð það er
einnig sársaukafullt að skrifa þau,
segir O’Brien.
TVÖ FÖLSK ATRIÐI.
Hammarskjöld var kominn til
Leopoldville 13. september, án
þess að vita, að slegið hefði í bar-
daga nokkrum klukkustundum áð-
ur með hersveitum SÞ og herliði
Moise Tshombe.
★ O’Brien heldur því fram, að
frásögn SÞ um, hvemig og livers
vegna bardagarnir hófust (skjal
öryggisráðsins s/4940 frá 14.
september), hafi verið fölsuð í 2
mikilsverðum atriðum:
1. Sí> hóf hernaffaraffgerffina
„Morþor“ (indverskt orff, sem
þýffir „brjóta”) til þess aff binda
endi á affskilnaff Katanga. Fyrir-
mælin um, aff hrinda affgerffinni
í framkvæmd, barst O’Brien og
starfsfélögum hans frá Leopold-
ville.
En í opinberri skýrslu SÞ var
sagt, aff hernaðaraffgerffirnar
hefffu veriff framhald tilraunanna
til aff handsama alla hvíta mála-
liffa í Katangaher.
2. Bardagarnir hófust 13. sept-
ember, er indverskar hersveitir
sóttu til pósthússins í Elisabeth-
ville. Skotiff var á þá frá þaki
byggingar þeirrar, þar sem belg-
íska ræffismannsskrifstofan var til
húsa, en hin opinbera frásögn SÞ
hermdi, aff skotið hefði veriff á
1 hersveitjr SÞ er þær voru á leið
HAMMARSKJOLD,
gagnrýndur.
Götumynd frá Elisabethville eftir bardagana í september í fyrra.
til S.Þ-bíIskúrs, þar sem tilraun
hefði veriff gerff til íkveikju.
O’Brien heldur ' því ákveffiff
fram, aS ekki hafi veriff tilkynnt
um neina íkveikjutilraun. Hann
hefffi ekki tilkynnt slika tilraun
og honum hefðl heldur ekki ver-
iff tilkynnt um íkveikjutilraun. t
raun og veru hefffi enginn SÞ-
bílskúr verið til.
VILLANDI ÚTGÁFA.
★ Aðgerðimar í september voru
vlrk og bein tilraun af hálfu SÞ
til þess að hrinda sameiningu
Katanga og Kongó í framkvæmd,
og það var hörmulegt, að aðal-
framkvæmdastjórinn fylgdist ekki
með aðgerðunum, sem nú höfðu
skollið á, án þess að verulegur
árangur næðist, segir O’Brien.
Samkvæmt upplýsingum, sem þá
verandi borgaralegur yfirmaður
SÞ í Kongó, Svíinn Sture Linn-
er, hefur veitt, var Hammarskjöld
ekki skýrt frá áætlunum um að-
gerðirnar fyrirfram, en áætlunum
þessum var hmndið í framkvæmd
að frumkvæði Linners og ráðu-
nauta hans.
Hann hlaut þó að hafa gert sér
grein fyrir markmiðinu samkvæmt
skýrslum þeim, er hann seinna
fékk. Hann hafði þá um tvær leið-
ir að velja. Ef hann hefði verið
ósamþykkur aðgerðunum hefði
hann getað tekið stjórnina í sínar
hendur, vikið þeim Linner og
ráðunaut hans, Mahmoud Khiary,
og O’Brien, sem bar ábyrgð á að-
gerðunum, úr embætti, á þeirri
forsendu, að þeir hefðu farið út
fyrir verksvið sín, og síðan átt
frumkvæði að friðarsamningum.
Að öðrum kosti hefði hann get-
að reynt — ef hann hefði verið
samþykkur aðgerðunum — að sjá
um, að þær yrðu framkvæmdar
til fulls og rökstyðja þær með á-
lyktunartillögum, sem áður höfðu
verið samþykktar af SÞ og kváðu-
uin valdbeitingu, ef hættuástand
skapaðist í Kongó.
j Hins vegar gerði hann hvorugt.
Hann valdi þriðju leiðina — en
hún var sú, að gefa heiminum
þokukennda frásögn af því, sem
gerðist í Katanga.
HVERS VEGNA?
Ef Hammarskjöld gerðist sekur
um falsanir, eins og O’Brien stað
hæfir, hvaða ástæður voru þá til
þess?
O’Brien hefur þrjár hugsan-
legar skýringar.
í mannlcgu tilliti hafffi ástand-
ið í Katanga meiri áhrif á Ham-
marskjöld en flesta affra, og þetta
kann aff hafa orffiff honum sterk
hvöt til þess aff reyna aff koma á
einhvers konar friffi.
í pólitísku tilliti lögffu Bretar
hart aff honum aff annaff hvort
réttlæta bardagana effa aff binda
endi á há. Og þessa viðleitni
Breta áleit Hammarskjöld „ógn-
un viff allar hugmyndir um emb-
ætti affalframkvæmdastjórans
eins og hann hafði gert þaff aff.“
í sálfræffilegu tilliti var hart
lagt aff Hammarskjöld, ekki aSeins
vegna sífelldra illyrffa Rússa í
hans garff, heldur einnig vegna
gagnrýni vestrænna ríkja, Auk
þess telur O’Brien, aff Hammar-
skjöld hafi þjáffst af vissri sektar-
kennd vegna „nauffsynjar þess, að
rjúfa friff þann, sem ríkti í Kat-
anga.“
O’Brien, sem lét af störfum í
utanríkisþjónustu Ira til þess að
semja þessa bók, er nú vararektor
Ghana-háskóla í Aecra.
LINNER
gagnrýndur
I
3 T5. nóv. 1962 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ