Alþýðublaðið - 28.12.1962, Page 7

í 76. gr. stjórnarskrárinnar
segir a'ð rétti sveitaríélaganna
til að rá'ða sjálf málefnum sín-
um með umsjón stjórnarinnar
skuli skipað með Iögum. Að
öðru leyti er ekki minnzt á
sveitarfélögin í stjórnarskránni.
Af þessu ákva-ði má ráða
tvennt. I fyrsta lagi, að til skulu
vera í landinu sveitarfélög. Þau
verða því ekki afnumin nema
með stjórnarskrárbreytingu. I
öðru lagi er sveitarfélögunum
tryggður viss stjálfsstjórnar-
réttur, þó með umsjón ríkis-
stjórnarinnar.
Hugtakið SVEXTARFÉLAG
nær yfir HREPPA, SVSLUR og
BÆJARFÉLÖG.
Sýsluskipunin og landfræði-
Ieg takmörk sýslnanna er bund
in me'ð lögum. Ekkl verður bæj
arfélag stofnað án lagasetning
ar. Um hreppana gildir öðru
máli. Félagsmálaráðherra er
heimilt að skipta hrcppi, sam-
eina hreppa og breyta hreppa-
mörkum. Ekki má hann þó neina
slíka breytingu gera, nema eftir
beiðni hreppsnefnda þeirra, er
hlut eiga að máli og meðmælum
sýslunefndar. Þó ber þess að
geta, að ekki er krafizt slíkrar
beiðni eða meðmæla, þegar
kauptún eða þorp hefur 300 í-
búa eða fleiri, því að. þá hefur
kauptúnið eða þorpið rétt á að
fá sérstaka sveitastjórn og
verða hreppur út af fyrir sig
með þeim ummerkjum, er ráð-
herra ákveður eftir tillögum
hreppsnefndar og sýslunefndar.
Ráðherra kve'ður á sama hátt
um fjárskipti og skulda með
hinu nýja hreppsfélagi og Iiin
um hluta þess hrepps, er það áð
ur var í, og skal við skiptingu
þess farið eftir því, Iivernig
byrði viðlcomandi hrepps hefur
verið skipt 5 árin næstu á undan
nema samkomulag fáist,
Hrepparnir eiga sér mjög
langa sögu að baki, því að á
þjóðveldistímanum var Iandinu
skipt í löghreppa. Höfðu hrepp
arnir stjórn málefna sinna, sem
einkum lutu að framfærslumái
um, fjallskilum og afréttareign-
um.
Málefnum hvers hreppsfélags
stjórnar hreppsnefnd. í henni
eiga sæti 3-7 menn, kjörnir al-
mennum kosningum til f jögurra
ára í senn. Hreppsnefnd getur
sjálf breytt tölu hreppsnefndar-
manna innan þessara marka, en
til þess þarf þó samþykki sýslu-
nefndar.
Verkefni hreppsnefndar eru
mörg og fjölþætt. Hún annast
f jármál lireppsins, þar með talin
álagning og innheimta útsvara.
Hún hefur umsjón með þinghúsi
hreppsins og öðrum fasteignum
sem hann á eða hefur afnot af
(t.d. Kristfjárjörðum). Fram-
færslumálin eru í hennar hönd-
um, svo og gerð og viðhald
hreppsvega. Fjallskil og notk-
un afrétta eftir því, sem fjall-
skilareglugerðir nánar ákveða.
Ilreppsnefndin hefur afskipti
af skólabyggingiun og skóla-
haldi eftir fyrirmælum fræðslu-
laganna. Nefndin er almennt í
fyrirsvari fyrir hreppsfélagið og
á að beita sér fyrir ýmis konar
hagsmunamálum hreppsbúa.
þótt eltki séu þau sérstaklega
boðin í lögum. í þéttbýli sér
t.d. hreppsnefnd um gatnagcrð,
vatnsveitu, rafveitu, hitaveitu
og brunavarnir. Viss afskipti
getur hreppsnefndin og haft af
heilbrigðismálum hreppsms. v
Málefnum sýslufélags stjórn-
ar sýslunefnd. Hún er skipuð
fulltrúum frá öllum hreppum
innan sýslufélagsins. Á hver
hreppur þar einn fulltrúa. Kosn
ing sýslunefndarmanns, og eins
til vara, fer fram um leið og al-
mennar hreppsnefndarkosning-
ar, enda er kjörtímahil lsans hið
sama og hreppsnefndar Þá á
sýslumaður sæti í sýsluncfnd og
er hann oddviti nefndarinnar.
Sýslumaður boðar til sýslu-
fundar. Ilann stjórnar umræð-
um og sér um, að fundargerðir
og allar ályktanir nefndarinn-
ar séu rétt og nákvæmlega bók-
aðar og ályktanir hennar íram-
kvæmdar. Hann sér um, að öll
störf, sem nefndin á að annast,
séu tilhlýðilega unnin. Hann er
féhirðir nefndarinna.r og
reikninshaldari, annast bókun
alla og bréfaviðskipti. Hann
geymir innstæðufé sýslunnar,
skuldabréf og aðrar eignir sýslu
félagsins.
Sýslunefnd hefur yfirumsjón
sveitarmálefna í öllum hrepp-
um sýslunnar og Ieggur ful'n-
aðarúrskurð á ýmis mál hrepp-
anna. Hún hefur eftirlit með því
að hreppsnefndirnar hegði sér í
sveitastjórnarathöfnum sínum
eftir lögum og löglegum fyrir-
skipunum.
Auk yfirstjórnar hreppsmál-
efna, fer sýslunefnd með stjór.u
þeirra mála, sem varða sýslu-
félagið í heild. Má þar nefna
umsjón með vegagerð og vega-
viðhaldi, sem kostað er af sýslu
sjóði. Einnig f jallskilareglugerð
ir og lögreglusamþykktir. Viss
afskipti hafa sýslunefndir lög-
um samkvæmt af skólamálum,
heilbrigðis- og samgöngumálum
Þegar skipa þarf hreppstjóra,
tilnefnir sýslunefnd þrjá menn,
en úr hópi þeirra skipar sýslu-
maður hreppstjórann. Ljósmæð
ur skipar sýslumaður að fengn
rnn tillögum sýslunefndar.
Um skipun og störf hrepps-
nefnda og sýslunefnda er fjall-
að í sérstökum lögum, SVEIT-
ARSTJÓRNARLÖGUNUM frá
1927. Auk þess er þessum nefnd
um fcngin fjölmörg verkefni í
sérlögum.
í sambandi við starfsemi
hreppanna er þess að geta, að á
síðari tímum er það mjög al-
gegnt, að hreppsnefndirnar feli
sérstökum SVEITARSTJÓRA
stjórn og framkvæmd hrepps-
mála. Fjalla sérstök lög um
þcssa embættismenn. Sveitar-
stjórarnir fara yfirleitt með
þau störf, sem oddvitar áður
höfðu, önnur en stjórn á fund-
um hreppsnefnda. Afstaða sveit
arstjóra er sú sama gagnvart
hreppsnefnd og bæjarstjóra
gagnvart bæjarstjórn.
Um bæjarstjórnir gildir engin
heildarlöggjöf. Heldur hefur sér
hvert bæjarfélag veriff stofnað
með sérstökum lögum. Elzta
bæjarfélagið hér á Iandi er
höfuðborgin. Með bréfi stipt-
amtmanns frá 1836 var eir.s
konar bæjarstjórn sett á fót í
Reykjavík. Þá var sett reglugerð
um þessi málefni árið 1846. Með
tilskipun frá 1872 var sjálf-
stjórnarréttur bæjarfélagsins
mjög aukinn.
AKUREYRI er næstelzta
bæjarfélagið. Með reglugerð frá
29. ágúst 1862 var Akureyri sett
bæjarstjórn.
ÍSAFJÖRÐUR varð bæjarfé-
lag með reglugerð fi’á 26. jan-
úar 1866, en SEYÐISFJÖRÐUR
með lögum frá 1894.
Síðan hafa 10 önnur bæjarfé-
lög verið sett á stofn.
í hverju bæjarfélagi er bæj-
arstjórn, sem stjórnar málefn-
um kaupstaðarins. Tala bæjar-
fulltrúa er 7-15 utan Reykjavík-
ur, en í Reykjavík 15-21. í
Reykjavík eru nú 15 bæjarfull-
trúar, á Akureyri 11, en annars
staðar eru þeir ýmist 9 eða 7.
Eins og áður hefur verið tek
ið fram, gilda sérstök lög um
verkefni og starfshætti sér-
hverrar bæjarstjórnar. En á-
kvæðin í liinum einstöku bæjar
stjórnar lögiun eru að mestu
samhljóða.
Mikilvægustu verkefnin, setn
bæjarstjórn fer með, eru fjár-
mál kaupstaðarins, útsvarsálagn
ing og innheimta, framfærslu-
mál, skólamál, hafnarmál og
tryggingarmál. Þá sér hún uiu
fasteignir, annast gatnagerð,
vatnsveitu og rafvei.'u, hefiir af
skipti af iiéiibrigðismálum og
yfirstjórn byggingamála.
Sum bæjarfefaganna hafa
með höndum umfangsinikinn
atvinnurekstur, einkum togarút-
gerð.
Hér að framan hcfur verið
drepið á uokkur meginatriðin
Framh. á 13. síðu
LÖGFRÆÐI
FYRIR AL-
MENNING

ENGINN RÆÐUR SlNUM NÆTURSTAÐ
Pétur Sigfússon: Enginn ræð-
ur sínum næturstað. Endur-
minningar. Bókaforlag Odds
Björnssonar. Akureyri 1962.
Höfundur þessarar bókar er
fæddur lárið ,1890 á fjallakoti
norður í Bárðardal. Hann hefur
því lifað einhver mestu tímamót
íslenzkrar sögu. Saga hans í ljósi
endurminninganna er skýr og
mótast að miklu af afstöðu hans
til þeirra straumhvarfa, sem orð-
ið hafa í þjóðlífinu. Hann er þátt-
takandi í miklum breytingum og á
stundum starfandi í félagssamtök-
um, sem ullu umróti. Endurminn-
ingar hans eru á margan hátt at-
hyglisverðar og eru lóð til mats
komandi kýnslóðum, þegar þær
vega og meta það, sem liðið er.
Eftir síðustu aldamót rann upp
í landinu tími íþrótta og atgjörf-
is í sambandi við aukna líkams-
rækt. Margir ungir menn reyndu
að komast til leiðar á vettvangi
íþróttanna. íslenzka glíman, sem
verið hafði þjóðaríþrótt gegnum
aldirnar, varð aftur keppikefli
ungra manna til sýninga á manna
mótum. Pétur Sigfússon var
frægur glímumaður. Hann tók
þátt í glímukeppni hér heima og
síðar á erlendum vettvangi. ís-
lenzka glíman vakti athygli á er-
lendum leikvöngum og varð góð
landkynning á fyrstu áratugum
aldarinnar. Hugdjarfir ungir
menn sýndu nokkrum sinnum
glímu erlendis og urðu sumir
þeirra frægir. Pétur Sigfússon
lýsir að nokkru í endurminning-
um sínum árangrinum af ferðum
sínum til útlanda. Er gaman að
kynnast þessum sérstæðu atburð-
um í endurminningum glímu-
mannsins. Eg veit, að mörgum í-
þróttamanni á Tíðandi stund leik-
ur hugur á að lesa frásagnir
hans.
Pétur lýsir oft mönnum og mál-
■ efnum af talsverðri lireinskiliii og
i einurð. Mannlýsingar hans eru
' hnitmiðaðar og að nokkru sér-
[stæðar. Honum er lítt lagin
mælska, enda leggur hann ekki
á götur vanans í frásögnum sín-
um eða stílbrögðum. Þetta er að
mínum smekk kostur, sem vel ber
[ að virða og halda heldur til lofts.
Ómengað alþýðumál á fullan rétt
á sér og ekki sízt í endurminn-
ingabókum.
Bókin er ágætlega út gefin, —
prýdd nokkrum myndum, sem all-
ar eru til ánægju.
Jón Gíslason.
Norræna félagiö
í Kópavogi
STOFNFUNDUR deildar Nor-
rænafélagsins í Kópavogi var hald •
inn miðvikudaginn 4. des í Gagn •
fræðaskóla Kópavogs. Eru þá
deildar Norræna félagsins orðnar
23 talsins. Á fundinum komu auk:
innanbæjarmanna framkvæmda-
stjóri Norrænafélagsins, Magnús
Gíslason og frú Arnheiður Jóns-
dóttir úr stjórn heildarsamtakanna,
Bæjarstjóri, Hjálmar Ólafsson,
setti fundinn bauð gesti og aðra
fundarmenn velkomna og skýrð.í
frá því, að í sumar hefði bæjar-
yfirvöld Kópavogskaupstaðar bor-
izt tilmæli frá Norrænafélaginu k
Norrköping í Svíþjóð um vina-
bæjartengsl, en sú borg á cftir-
talda vinabæi á hinum Norður-
löndunum: Trondheim í Noregi,
Odense í Danmörku og Tampere
(Tammerfors) í Finnlandi.
Bæjarstjóri gat þess að séir
þætti eðlilegra að leita eftir vina-
bæjartengslum í Færeyjum og
nefndi Klakksvík í því sambandi.
Sagðist hann hafa snúið sér til
Norrænafélagsins vegna fyrr-
greindrar málaleitunar og árangur
þess væri stofnfundur þessi. Þá
var sýnd norsk kvikmynd og síðaa
tók til máls framkvæmdastjóri
Norrænafélagsins Magnús Gísla—
| son, námstjóri. Hann ræddi sögm
i Norrænafélagsins í stórum drátt-
j um minnti á tilgang þess og mark—
mið. Greindi frá þeim verkefnum,
sem unnið væri að og framtíðar-
áformum. Loks las hann lög heild-
arsamtakanna og lagði fram drög
að lögum fyrir félagsdeildina s
Kópavogi, sem síðar var samþykkt.
Lauk hann mála sínu með því aö"
vitna í kveðju Jónasar Hallgríms-
sonar til Uppsala-fundarins 1843»
Ást mætir ást
og afli safnar
meir en menn viti.
Margur dropi
v'erður móða fögur
og brunar og flæðir fram. ,
Var gerður góður rómur að máíit
framkvæmdastjórans. Þá var geng-
ið til stjórnarkosninga. Hjálmar
Ólafsson, bæjarstjóri var einróma
lcosinn formaður félagsins. Aðrir-
stjórnarmenn: Andrés Kristjáns-
son, ritstjóri, Gunnar Guðmunds-
son, slcólastjóri, frú Þorbjörg.
Halldórs frá Höfnum og Frímanrk.
Jónasson, skólastjóri. í varastjórn:
Bjarni Bragi Jónsson, deildarstjóri,
Oddur A. Sigurjónsson, skóla-
stjóri, frú Petrína Jakobsson ogr
Axel Benediktsson, bæjarfulltrúi.
Endurskoðendur voru kjörnii"
Axel Jónsson, bæjarráðsmaður Og
Magnús B. Kristinsson yfirkenn-
ari.
Frú Arnheiður Jónsdóttir fluttk
félaginu ámaðaróskir. Þá tók fór—
maður til máls og sagði m. a. slcoð—
un sína að leggja bæri sérstak—
lega áherzlu á að leita samstáfefss
við minnst? bróðurinn, sem stund—
um félli í skuggann og átti þar v:'S-
næstu nágranna okkar Færeyinga-
Loks var sýnd önnur norsk kvik -
mynd.
Fundarstjóri var Jónas Pálsson,
sálfræðingur.
Á stofnskrá eru þegar um 6öt
manns og ákveðið var að gei ae
mönnum kost á að rita sig á hana
enn um hríð.
iFrá Norrænafélaginu).
AL^j^lð - 28.(,des.