Breiðablik - 01.08.1907, Blaðsíða 7

BREIÐABLIK
39
ustuvelli. Ekkert tungfumál getur tekið
sér eins djúpar rætur í mannshjartanu
eins og móðurmálið. Hver sem vanrækir
það eða glatar því, eyðileggur part af sjálf-
um sér. En enginn þarf að vanrækja sitt
eigið mál þó hann nemi önnur. Hér á
sama svarið við sem áður. Menn nema
sitt eigið mál betur með því að hafa annað
tii samanburðar. Og þá er bezt, að málið
sem lært er, sé sem ólíkast móðurmálinu.
Því þá finnur hver maður betur sérkenni-
leik sinnar eigin tungu, og þarf sífelt að
vera að leita í fórum sínum eftir smellnum
þýðingum. Nú er framsetning öli orðin
mjög svipuð á því sem ritað er með hinum
mentuðu þjóðum; og borgar það sig því
betur að læra gömlu málin, frá þessu
sjónarmiði.
Þetta er alls ekki gripið úr lausu lofti.
Þeir rithöfundar enskir, er fegurst mál
hafa ritað og hreinast, hafa flestir lagt
mikla stund á latínu og grísku meðan
þeir voru í skóla. Það þarf reyndar ekki
að fara út fyrir landsteina gamla Fróns
eftir dæmum, er benda á hið sama.
Þá er oft fundið að því, hvernig gömlu
málin sé kend. Kenslan sé ekkert annað
en eintómt máifræðisstagl ár eftir ár.
Vilja sumir fyrir þá sök helzt koma öllu
fornmála-námi fyrir kattarnef. ,,Ljótt er,
ef satt er, og satt mun þó vera“, sagði
kerlingin. Kenslunni inun þar oft vera
ábótavant. Málfræðin er vísindagrein,
sem ekki ætti að slengja saman við bók-
mentanám, nema sem minst að mögulegt
er. Það ætti að hafa sérstaka tíma fyrir
hana.
En sökin liggur ekki öll hjá kennurun-
um. Það er eins og flestum nemendum
sé mest um það hugað, að láta sér ekkert
verða úr miklu af náminu. Þeir vilja gera
það sem auðveldast að mögulegt er.
Þess vegna fá þeir sér þýðingar á þeim
útlendu bókum, sem þeir þurfa að lesa.
Bezt er að nota aldrei þess konar hjálp.
En ef þeir komast ekki af án hennar, því
þá ekki að fá sér góðar þýðingar, sem
nógar eru til ? Nei, það má ómögulega
gera, af því hægt væri að hafa eitthvert
gagn af þeim ; heldur verður að fá ,,bók-
staflegu11 þýðingarnar svokölluðu (literal
translations), sem hvorki geta kallast
þýðingar, né bókstaflegar í neinum skiln-
ingi — þýðingar á svo lélegu hrognamáli,
að ,,Concise History of Iceland“ er gull
hjá þeim. Eg man eftir einni, er byrjar
aðra bók Eneasarkviðunnar svona —
annaðhvort orð á latínu, hitt á ensku — :
Omnes all continuere became silent (!)
Hugsum oss, að íslendingar notuðu
svona lagaða þýðingu til að kynna sér
skáldið Shakespeare :
The quality, eiginlegleiki of inercy misk-
unnarinnar, is not strained er ekki þving-
aður.
It droppeth hann dettur (!) og svo fram-
vegis.
Ætii þeir hefði mikið gagn af þess-
háttar lærdómi ?
Svo er líka víðar pottur brotinn. Mér
er hann minnisstæður, veturinn, er eg
gekk í Mulvey-skólann í Winnipeg —
einn af þeim „beztu barnaskólum heims-
ins“, sem Manitoba-búar eru svohreyknir
af. Þar var ekki kend latína, ekki heldur
málfræði af neinni tegund ; en mörg
stundin var þar leiðinleg, herra trúr ! Eg
átti að lesa þar kvæðið Evangeline eftir
Longfellow. Kenslukonan var auðvitað
,,first class“ — afbragð í sinni röð. Hún
kendi okkur kvæðið eftir öllum kúnstar-
innar reglum, liðaði það a1t í sundur, ögn
fyrir ögn, og athugaði með stökustu
gaumgæfni allar samlíkingar og önnur
málbrigði. Og svo urðum við að lesa það
mað vissum áherzlum, hækka róminn ým-
ist eða lækka, alt eftir því sem henni
þótti við eiga. En þó varð eg steinleiður
á kvæðinu að lokum — öllu nema inn-
ganginum.
Svo stóð á, að umsjónarmaður skólanna
kom einn dag inn til okkar. Hann var hár
maður exti, svartur á brún og brá, með
hátt enni og loðnar augabrúnir. Augun