Frækorn - 25.08.1903, Side 10

122
FRÆ.KÖ RN.
Lífsskoðunin í bókinni
»Týndi faðirinn.«
í »Norðurlandi« II., 45. tbl. ritar G. H.
[Guðmundur læknir Hanncsson] all-langt
mál um ♦ bókina »Týndi faðirinn* og
leyfum vér oss að setja bér útdrátt úr
þeirri grein, um lelð og vér.gjörum fá-
einar athuganir við hana.
iTað er . . . aldrei nema sjálfsögð skylda,
þótt minnst væri á bókina, enda er hún þess
verð, og það miklu fremur en sögurusl það,
sem ínörg blöð flytja. Höfundur hennar er
eitt af helztu skáldum Norðmanna, maður, sem
hefur reynt flest í trúarlegnm efnum, verjð
strangtrúaður, vantrúaður, andatrúarmaður
og hverveit hvað? Fyrir þá, sem telja heimsku,
eina að hugsa um gátu lífsins og heimsins,
og aldrei hafa þekkt alvarlegar efasemdir,
má það vera fróðlegt ?ð lesa, hvað þessi
reyndi maður segir.
Frá efni bókarinnar er ekki auðið að skýra,
svo að hjá því verði komist að lesa hana
sjálfa. Hún er sundurlausar hugleiðingar og
skáldleg snilliyrði, enda er svo sagt, að hún
sé týnd upp úr dagbók. Samanhengisleysið
gerir hana torskildari, og flestum alþýðumanni
mun ekki veita af að Iesa hana tvisvar.
Bókin segir frá tveimur bræðrum, og er
hvprugur á þann hátt, sem fólk er flest.
Annar hefur víða flækst og farið, eins og
skáldið, en hefur glatað trú sinni á guð, og
við það, eða jafnframt því hefur h^nn tapað
sálarfriði sínum og öllu hugsunarjafnvægi.
Harmatölur hans og hugleiðlngar eru miidl
hluti bókarinnar, og Iýsa þær ágætlega sálar-
ástandi þess manns, sem er eins og reyr af
vindi skekinn og hrekst fullur víls og vol-
æðis á efans ólgusjó, þess manns, sem nótt
og nýtan dag hugsar að eins um sitt sjúka
sálarástand og heilabrot, svo ráðþrota, að
hann finnur ekkert þarfara að ger’, en að
velja erafreit handa sér i kirkjugarðshorninu
og bíða þess, að dauðinn frelsi hann frá
eymdinni.
Þó fer að Iokum að smágreiðast úr öllum
þessum vandræðum. Hann kynnist á ný öldr-
uðum bróður sínum, sem gefið hefur fátæk-
um allar eigur sínar en gjörst sjálfur ein-
setumaður, og gengur undir nafninu Kvarnar-
húsheiðar-Páll. Tessi Páll vekur á ný hjá
honum trúna á hið góða, frekar með breytni
sinni en kenningu, er þó auðfundið, að skáld
ið leggur Pálí í munn þær skoðanir á lífinu,
sem hann hyggur þyngstar á metunum.
En hverjar eru svo þessar skoðanir Páls?
Kristinddómur, kristindómur, en þó frjáls-
lyndur. Fátt eitt skal nefnt á nafn.
ÖII áherzla er lögð á breytnina og það
hugarfar, sem hún er sprottin af. »Meistarinrf
kom ekki með kenningu, sem þú þarft að
trúa, heldur lög, sem þú þarft að lifa eftir.
Hann kenndi oss ekki heimsspeki, he.ldur þá
list að lifa. Hin rétta trú fæðir af sér hat-
ur og morð, hið rétta líf eflir guðsríld.c
Tað að trúa á guð, er ekki emu sinni tal-
ið nauðsynlegt. »Elskir þú bróður þinn, sem
þú sér, þá elskar þú guð, sem þú ekki sér.
Og smátt og smátt opnast augu þín, þú
verður skygn, og sér guð. í£n að elska ná-
ungann, er að hjálpa náunganum.*
Trúin á annað líf er svo veik, að hún er
að eins talin von. »Allt sem sagt er um anr\-
að líf er dulspeki og draumsjónir, sem vér
ekki getum gert oss nokkura ákveðna hug-
mynd um.«
Um hegningu þeirra sem illt aðhafast er
sagt:
»Eldurinn er ævarandi, en úrhrakið (o : hin-
ir illu menn) varla.«
Af þessu litla, sem hér er talið, má sjá, að
kenning bókarinnar fer lítt í rétttrúaða átt,
þótt í kr’stilegum anda sé, enda er biblían
hvergi á nafn nefnd.
Aðalinnihald kenningarinnar er þá þetta:
Elskaðu náunga þinn, en umfram allt, þá
breyttu vel við.hann. Hvorttveggja eru gaml-
ar reglur, kristilegar, er þó eldri en kristin-
dómurinn.
Hvað hið fyrra snertir, þá er það miklu
hægara sagt en gert. Trátt fyrir allar pré-
dikanir um það að elska náungann og blessa
þá, sem manni bölva gegnum aldanna raðir,
þá sézt enn enginn vottur fyrir því, að þsð
verði framkvæmt, og með fullum rétti má ef-
ast um, að nokkur maður hafi nokkuru sinni
gert það yfir lengri hluta æfinnar. Að minnsta
kosti er slíkt fjarri börnum og unglingum.
Ef þetta elskunnar boðorð er einnig látið ná
til-óvina vorra, eins og Kristur ákvað, gerir
það ráð fyrir því, að það séu sumir, en ekki
allir, sem eftir því breyta. Annars væri um
enga óvini að tala. En á meðan þannig er
ástatt, kemur boðorðið í bága við hyggilega
forsjálni og vit fyrir sjálfum sé’". Oft myndi
verða líkt ástatt, eins og ef músinni yrði
boðið að elska köttinn. Hún myndi þá fljót-
lega gleyma kló hans og tönnum og verða
honum að bráð. A pappírnum er þetta fag-
urt boðorð, en í daglega lífinu er það ekki
ólíkt því, sem manni væri sagt, að ríða á
klárnum sínum upp í tunglið !*
Hvað breytnina við náungann snertir, sem
svo mikil áherzla er lögð á, þá eru nákvæm-
lega sömu reglur gefnar og Kristur kenndi:
Gefðu eigur þfnar fátækum, og hjálpa þú
öllum tafarlaust sem þú finnur hjálparþurfa.
Hvort ætlast er til þss, að menn leggist al-
') Pó má geta þes,, að boðorð þetta er lítt tekið bók-
staflega í þessari bók, því á einum stað er sagt: „Að elska
náungann er að hjálpa náunganum." - Því að taka þá
svo stórt til orða?